ACTH Nedir? Yüksekliği Ve Düşüklüğü Ne Anlama Gelir?

• Tansiyonu düzenler. Kalp ve damarların fonksiyonlarını dengeler.
• Vücudun protein, karbonhidrat ve yağ metabolizmasını düzenler.
• Kan şekerinin yükselmesini sağlar.
• Vücudun stres tepkilerini düzenler.
• Bağışıklık sistemini kontrol altında tutar. Vücudun iltihap oluşturan tepkilerini azaltır.
• Adrenalin ve noradrenalin hormonlarının da üretilmesini teşvik ederek vücudu ani stresli durumlara karşı hazırlar.

Gündüz saatlerinde ölçülen ACTH’ın normal değer aralıkları aşağıdaki gibidir:

• Yetişkin kadınlarda: 5-27 pg/mL veya 1.11 – 6 pmol/L
• Yetişkin erkeklerde: 7-50 pg/mL veya 1.55 – 11.1 pmol/L
• Ergenlik öncesinde: 7-28 pg/mL veya 1.55 – 6.2 pmol/L
• Ergenlik sonrasında: 2-49 pg/mL veya 0.44 – 10.78 pmol/L

ACTH yüksekliği, vücutta kontrolsüz bir ACTH üretimi olduğu anlamına gelebilir. Bu durum ACTH üreten bir tümörden kaynaklanabilir. ACTH yüksekliği, böbreküstü bezlerinin ACTH hormonuna yanıt verememesinden de kaynaklanabilir. Bu durumda hipofiz bezi, yanıt alana kadar ACTH üretmeğe devam edeceği için ACTH yüksekliği ortaya çıkabilir.

Aşağıdaki iki hastalıkta da ACTH yüksekliği oluşabilir:

1) Cushing Hastalığı

Kortizol fazlalığı hastalığıdır. Aşağıdaki nedenlerle ortaya çıkabilir:

• Uzun süre steroid ilaç veya kimyasal kullanmak (çoğu vakanın nedenidir)
• Hipofiz bezi tümörü (nadiren)
• Böbreküstü bezi tümörü veya akciğer tümörü (çok nadiren)

2) Addison Hastalığı

Böbreküstü bezi yetmezliğidir. Aşağıdaki nedenler bu bezlerde hasara yol açarak ACTH yüksekliğine neden olabilir:

• Bağışıklık sisteminin hatalı hareket ederek sağlıklı vücut hücrelerine saldırması
• Genetik faktörler (ailesinde vitiligo, tip 1 şeker hastalığı veya tiroid hormonu azlığı-hipotiroidi olan kişilerde daha sık görülür)
• Tüberküloz
• Ağır kan kaybı
• Mantar iltihapları
• Amiloidoz
• Böbreküstü bezlerinin birinin veya her ikisinin alınması
• ALD
• Cushing hastalığının tedavisinde kullanılan bazı yöntemler
• Kanser
• AIDS

ACTH düşüklüğü, ACTH’ın salgılandığı yer olan hipofiz bezinde fonksiyon kaybı yaşandığı anlamına gelebilir. Böbreküstü bezindeki bir tümör kontrolsüz olarak kortizol hormonu salgılarsa da ACTH düşüklüğü yaşanabilir. Çünkü bu durumda hipofiz bezi ACTH üreterek böbreküstü bezlerini uyarmaya gerek duymaz.

1) Hipopitüitarizm (Hipofiz Bezi Yetmezliği)

Hipofiz salgılarının yetersizliğidir. Aşağıdaki nedenlerle ortaya çıkarak ACTH düşüklüğüne yol açabilir:

• Araba kazası, beyin ameliyatları veya beyin iltihapları gibi nedenlerle hipofiz bezinin hasar görmesi
• Beyin tümörü, hipofiz bezi veya hipotalamus tümörleri
• Sarkoidoz (bir tür kronik akciğer hastalığı)
• Hemokromatoz (demir fazlalığı)
• Histiositoz X hastalığı
• Felç
• Tüberküloz
• Doğum esnasında aşırı kan kaybı
• Radyasyon tedavileri

2) Böbreküstü Bezi Tümörü

Böbreküstü bezlerinde ortaya çıkarak kortizol salgılayan tümörler de ACTH düşüklüğüne neden olabilir.