AFP (Alfa-fetoprotein), anne karnındaki bebeğin kanında bulunan bir plazma proteinidir. Bebeğin sağlık durumu hakkında fikir verebilir. Diğer bireylerdeki AFP yüksekliği ise bir karaciğer hasarının göstergesi olabilir.
Afp Nedir?
AFP’nin bazı özellikleri şunlardır:
- Fetüsün karaciğerinde ve sindirim kanalında üretilir. Embriyonik gelişim sürecinde var olan geçici bir proteindir.
- Sağlıklı bir fetüsün kanındaki AFP seviyesi yüksektir. Doğumdan sonra hızla düşer.
- Bir yaşını doldurmuş bir bebeğin kanındaki AFP seviyesinin sıfıra yakın olması beklenir.
- Fetal dolaşım nedeni ile gebe annenin kanında da bir miktar AFP bulunur.
- Annenin kanındaki AFP seviyesi gebeliğin 12. haftasında artmaya başlar ve 25. hafta civarında en yüksek seviyesine ulaşır.
Gebeliğin 15-20. haftaları arasında yaptırılan dörtlü tarama testlerinde tahlil edilen değerlerden biri de AFP seviyesidir. Bu testlerin, bebekte olması muhtemel (Down sendromu gibi) bazı hastalıkları teşhis etme başarısı yüksektir.
AFP’nin Normal Değer Aralığı Nedir?
- Yetişkin ve hamile olmayan bir bireydeki AFP seviyesinin 6 ng/mL’den az olması beklenir.
- Hamile bireydeki AFP seviyesinin 500 ng/mL’den az olması beklenir.
AFP Yüksekliği Ne Anlama Gelir?
AFP yüksekliği karaciğer hücrelerinin kendini yenilediği veya çoğaldığı anlamına gelir. Anne karnındaki bebeğin karaciğer gelişimi dolayısıyla hamilelerde görülebilir, sağlıklı bir durumdur. Ancak karaciğer hasarının meydana geldiği ve vücudun bu hasarı gidermeye çalıştığı anlamına da gelebilir.
AFP Yüksekliği Neden Olur?
1) Hatalı Zamanlama
AFP tahlili yapılan kişinin gebelik haftası, zannedilenden daha fazla ise AFP değerleri beklenenden yüksek çıkabilir. En sık karşılaşılan neden budur.
Ayrıca;
- İkiz veya üçüz hamileliklerde daha fazla AFP üretileceği için AFP yüksekliği normal karşılanır.
- Bazen de hiçbir sağlık sorunu olmamasına rağmen fetüs ortalamadan daha fazla AFP üretebilir.
2) Karın Duvarı Defektleri
Anne karnındaki bebeğin karın duvarının gelişimi esnasında ortaya çıkabilecek sorunlar; mide ve bağırsak gibi karın bölgesindeki organların dışarı doğru ilerlemesine neden olabilir. Bu vakalarda da AFP yüksekliği görülmektedir. Bu vakalarda doğum sonrasında uygulanan tedaviler yüksek oranda başarılı olmaktadır.
3) Nöral Tüp Defekti
Nöral tüp, fetüsün beyninden başlayıp omurilik ve civarını kapsayarak aşağı doğru inen yapının adıdır. Döllenmeden sonraki ilk üç hafta içinde gelişimini tamamlar. Bu süreç içinde oluşabilecek nöral tüp defektleri AFP yüksekliğine yol açabilir. Bazı nöral tüp defektleri şunlardır:
- Spina bifida (ayrık omurga): Fetüs omurgasının tam kapanmaması durumudur.
- Anensefali: Fetüs kafatasının tam kapanmaması durumudur.
Bu problemlerle dünyaya gelen bireyde felç, tuvalet ihtiyacını kontrol edememe, hidrosefali (beyinde sıvı toplanması) veya skolyoz (omurga eğriliği) gibi ciddi sorunlar görülebilir.
4) Plasenta Problemleri
Yukarıdaki nedenlerle açıklanamayan AFP yüksekliğinin nedeni, bebeğin içinde büyüdüğü kese olan plasentaya ait problemler olabilir. Bu durumda düşük, bebek gelişiminin yavaşlaması, erken doğum, preeklampsi (hamilelikte yüksek tansiyon) gibi sorunlar ortaya çıkabilir.
5) Diğer Nedenler
Aşağıdaki nedenler gebelik durumu fark etmeksizin herhangi bir bireyde AFP yüksekliğine yol açabilir:
- Karaciğer tümörleri
- Pankreas tümörleri
- Üreme hücresi tümörleri
- Biliyer atrezi (safra kanallarının normal açıklıkta olmaması)
- Kronik aktif hepatit
- Siroz
Ultrason Ve Amniyosentez
Aşağıdaki iki test yöntemi, AFP yüksekliği ile ilişkilendirilen fetal hastalıkların teşhisinde yardımcı olur:
Ultrason: Bebeğin iç organlarının, kemik gelişiminin ve vücut oranlarının gözlemlenmesine olanak tanır. Detaylı ultrason, nöral tüp defekti gibi bazı hastalıkları %90 başarı oranı ile teşhis edebilir.
Amniyosentez: Bebeğin içinde bulunduğu amniyon sıvısından alınan örneğin analizidir. Down sendromu ve nöral tüp defekti gibi bazı hastalıkları %98 başarı oranı ile teşhis edebilir. Riskleri konusunda uzman doktorunuz ile görüş alışverişi yapınız.
Not: Anne karnındaki bebeğin Down sendromlu olması durumunda, AFP seviyesi beklenenden daha düşük çıkabilir.
