Ağız yarası aft, kabarcık, iltihap, ülser (dış dokunun hasar görmesi sonucu oluşan ufak delikler) gibi farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Genellikle ağrılı olur.
Ağız Yarası Nedenleri
1) Virüs İltihapları
Ağız yarasının en yaygın nedeni virüslerdir. En bilinen örneği herpes simplex virüsüdür, dudakta uçuğa ve bazen de damak ülserine neden olabilir. Suçiçeği ve zona hastalığına neden olan varicella-zoster virüsü de ağzın bir yanında yaralara neden olur.
Bu virüslerin neden olduğu diğer hastalıklar iyileşse bile vücutta kalan virüsler ağız yarasına neden olabilir.
2) Diğer İltihaplar
Sağlıklı bir ağızda bulunan doğal bakterilerin sayısı çok artarsa veya frengi – bel soğukluğu gibi hastalıklara neden olan bakteriler ağıza bulaşırsa ağız içine yaralar ortaya çıkar. Candida albican isimli mayanın sayısında aşırı çoğalma da ağız yarasına neden olabilir.
Bakteriden kaynaklanan ağız yarasında diş ve diş etlerinde içi iltihap dolu şişkinlikler, apseler oluşabilir. Bu iltihap tüm vücuda yayılarak selülit hastalığı gibi sorunlara yol açabilir.
Frengi ise ağız içinde kırmızı, ağrısız pamukçuklara neden olur. Tedavi edilmezse ağız içinde beyaz tabaka oluşabilir. Yüksek derecede bulaşıcıdır. İleri derecedeki frengi ise damakta derin boşluklu yaralar oluşturabilir.
3) Yaralanma ve Tahriş
Ağız içinin herhangi bir şekilde darbe alması veya tahriş olması, kesecik ve kabarcıklara; kolayca yırtılan kesecikler de ağız yarasına, aftlara neden olur. Tahrişe neden olabilecek örnekler şunlardır:
- Kırık veya düzensiz dişlerin ağız içinde kesikler oluşturması. Kaza ile yaşanan ısırmalar
- Asitli yiyecek ve içecekler, tarçınlı çeşniler
- Kan durdurucu ilaçlar
- Bazı diş macunları, şeker ve sakızlar
- Diş telleri
- Diş tedavileri
- Aşırı sıcak yiyecek ve içecekler
4) Tütün
Sigara ve diğer tütün mamulleri ağız içi yarasına neden olabilir. Çünkü;
- Tahriş edici toksin ve karsinojenler içerir
- Ağzı kurutarak tükürüğü etkisizleştirir
- Ağzın normal sıcaklığını artırır, asidik dengesini bozar, iltihaplara karşı savunmasız bırakır.
5) İlaçlar ve Radyoterapi
Ağız yarasına neden olan ilaçların içinde ilk akla gelen kanser tedavisinde kullanılan kemoterapi ilaçlarıdır. Ayrıca romatoid artrit ve bazı otoimmun hastalıklar için kullanılan ilaçlardan içeriğinde altın bulunanlar ağız yarasına neden olabilir.
Radyasyon tedavisinde kullanılan X ray ışınları da sık sık ağız yarasına yol açar. Nadiren antibiyotiklerin ağız yarasına neden olduğu görülmektedir.
6) Bazı Sistemik Hastalıklar
Aşağıda yer alan bütün vücudu etkileyici özellikteki hastalıkların belirtilerinden biri de ağız yarasıdır:
- Behçet Hastalığı
- Stevens-Johnson Sendromu
- İltihabi bağırsak hastalığı
- Çölyak Hastalığı
- Liken planüs
- Pemfigus vulgaris
- Büllöz pemfigoid
7) Diğer Nedenler
Ayrıca şu durumlar da ağız yarasına yol açabilir:
- Dile takılan piercing halkalar
- Ağız kanserleri
- Sigaranın bırakıldığı ilk günlerde vücudun kimyasal iyileşmeye uyum sağlamaya çalışması
- Aşırı stres ve kaygı bozuklukları
- Demir, folik asit ve çinko eksikliği
Ağız Yarası Tedavisi
Ciddi bir hastalıktan kaynaklanan ağız yarası vakalarında önce o hastalık tedavi edilmelidir.
Çoğu ağız yarası bir iki hafta içerisinde kendiliğinden geçer. Aşağıdaki yöntemlerle süreç hızlandırılır ve daha ağrısız olması sağlanır:
1) İlaç Tedavisi
Ağız yaraları için şu ilaçlar kullanılabilir:
Antiseptik Jeller: Lidocaine, xylocaine, Ambesol veya Orajel gibi bölgesel antiseptik jel kullanabilirsiniz. Kullanım şartları için eczacınıza danışınız.
Kortikosterodler: Sprey veya gargara şeklinde kortikosteroit ilaçlar kullanabilirsiniz. Bölgesel steroit kullanmayın, iltihap riskini artırabilir.
Gargaralar: İyot içerikli gargaralar afta iyi gelir. Klorheksidin glukonat içerikli antimikrobik gargaralar ağızda bulunan zararlı mikroorganizmaları öldürür, iltihabı giderir.
Ağrı Kesiciler: Parasetamol gibi ağrı kesiciler kullanabilirsiniz.
2) Ev Tedavileri
Şu ev tedavileri ağız yarasına iyi gelir:
Magnezyum Sütü: Eşit miktarda magnezyum sütü ve Benadryl kremi karıştırın. Pamuk parçasına emdirin, yara üzerine pansuman yapın. Ağrıyı alacaktır. Eczaneden temin edebilirsiniz.
Soğuk Uygulama: Bir bez parçasına sardığınız buzları yaraya uygulayabilirsiniz. Böylece oluşacak iltihapların önüne geçersiniz.
Yasak Yiyecekler: Sert, keskin, baharatlı veya asidik besinler tüketmeyin. Domates, turunçgiller asidik özellikleri ile yaranın şiddetini artırabilir.
Tuzlu Su: Karbonatlı veya tuzlu su ile gargara yapabilirsiniz.
Mentol ve Karanfil: Mentol ve karanfil ağız yarası ağrısına iyi gelir. Yağları ile pansuman yapabilirsiniz.
Doğal Tedaviler: Bal, hint fesleğeni, Hindistan cevizi, haşhaş, meyan kökü tüketin. Ağrıyı dindirecek, bağışıklık sistemini güçlendirecek ve iyileşme sürecini hızlandıracaklardır.
Sıvı Tüketimi: Bol sıvı tüketin.Alkolden uzak durun.
Beslenme Düzeni: Büyük öğünler yerine daha sık ama azar azar yiyin.
