Anksiyete (Kaygı) Bozukluğu Kaygılandırmasın

Anksiyete bozukluğu günlük faaliyetler sonucu oluşan, sabit kaygı ve korkuların kişiyi etkilediği zihinsel hastalıklardır. Genel anksiyete normal ve sağlıklı bir duygusal tepki olmasına rağmen, anksiyete bozuklukları kaygılı bireyde aşırı, baskın ve adeta yaşamı felç eden bir boyuta ulaştığında görülür.

En yaygın görülen anksiyete bozuklukları şunlardır:

• Panik Atak
• Yaygın Anksiyete Bozukluğu
• Sosyal Anksiyete Bozukluğu (Sosyal Fobi)
• Obsesif Kompulsif Bozukluk
• Travma Sonrası Stres Bozukluğu

Anksiyete bozuklukları çeşitlerine göre farklı belirtiler gösterebilmektedir. Anksiyete bozukluklarının en yaygın ve ortak belirtileri şunlardır:

1.Aşırı düzeyde kaygılanma

Aşırı düzeyde kaygılanma önemli değişikliklerin ötesine geçip günlük hayatta karşımıza çıkan sorunlarda da görülmeye başlar. Odaklanmanızı ve işlerinizi yapmanızı engellemeye başlar. Bu belirti 65 yaşında altında olan kişilerde görülmektedir. Yalnız olan, maddi durumu yeterli olmayan ve geçimini stresli işlerle sağlayan kişiler yüksek risk grubundadır.

2.Tedirgin hissetmek

Günlük hayatta tedirgin hisseden kişilerde sempatik sinir sistemlerinin bir bölümünde aşırı yüklenme meydana gelir. Aşırı yüklenme meydana geldiği zaman kişinin kalp ritmi yükselir, avuç içleri terlemeye başlar ve vücudunuz kendisini bir tehdit karşısındaymış gibi hazırlar. Bu durum halk arasında savaş ya da sıvış olarak bilinir.

3.Huzursuzluk

Huzursuzluk yaygın olarak çocuk ve ergen yaştaki vakalarda görülür. Bu huzursuzluk kişinin sürekli olarak etrafından bir tehdit gelecekmiş gibi hissetmesine sebep olur ve günlük hayatına normal bir şekilde devam etmesini engeller. Huzursuzluk tek başına kaygı bozukluğunu teşhis etmek için yeterli değildir. 128 çocuk ile yapılan bir çalışmada deneklerin %74’ünde huzursuzluğun belirtiler arasında olduğu görülmüştür.

4.Yorgunluk

Kişinin normalinden daha kısa bir süre içerisinde yorulması ve bu yorgunluk halinin uzun sürmesi kaygı bozukluğunun belirtilerindendir. Yorgunluk hissinin uzun sürmesi diğer belirtilerle bir araya geldiği zaman endişe nöbetlerine neden olabilir. Yorgunluk kaygı bozukluğunun diğer belirtileri ile birlikte görülmüyorsa başka tıbbi sorunların belirtisi olabilir.

5.Dikkat toplamada zorluk

Kaygı bozukluğu yaşayan kişilerin dikkatlerini toplamada zorlandıkları görülmüştür. Çocuklarda 157 çocuğun 3’te 2’sinde, yetişkinlerde ise 175 kişinin %90’ında dikkat dağınıklığı ve dikkatlerini toplamada zorlandıkları görülmüştür.

6.Asabiyet

Kaygı bozukluğu yaşayan 6000 yetişkinin %90’ından fazlasında asabiyet durumu gözlemlenmiştir. Bu durum kaygı bozukluğu zirveye çıktığı zaman görülmektedir. Kişi hayatının sürekli olarak kötü gittiğini düşünerek sinirlenmeye başlamaktadır.

7.Uyku sorunları

Uykuya dalmada ve uyunmada sorun yaşanması kaygı bozukluğunun en genel belirtisidir. Özellikle uykusuzluk hastalığı (ensomni/insomnia) küçük yaştaki çocuklarda görülüyorsa ilerleyen yaşlarda kaygı bozukluğunun ortaya çıkma ihtimali yüksek demektir. Uykusuzluk hastalığı olan 1000 çocukta yapılan ve 20 yıl süren çalışmada deneklerin %60’ında kaygı bozukluğu ortaya çıkmıştır.

8.Panik atak

Çok yaygın olmamakla beraber panik atak geçiren kişilerin kaygı bozukluğu yaşadıkları gözlemlenmiştir. Yapılan çalışmalara göre Amerikalı yetişkinlerde bu oran %22’dir.

9.Yersiz korkular

Örümcekler, kapalı alanlar ve yükseklik gibi belirli şeylerden aşırı derece ve yersiz korkulara fobi denir. Fobisi olan kişilerin kaygı bozukluğu yaşama ihtimalleri daha yüksektir. Fobileri ile yüzleşmeye çalışan kişilerde başarısız olmaları durumunda kaygı bozukluğu meydana gelmektedir. Amerika’da yaşayan yetişkinlerin %12,5’inin fobisi olduğu ve hayatlarının belirli dönemlerinde kaygı bozukluğu yaşadıkları saptanmıştır.

Anksiyete bozukluklarının doğrudan sebepleri hala bilinmemektedir. Fakat aşağıdaki faktörlerin insanları anksiyete bozukluğu riskine artırdığı bilinmektedir.

• Kimyasal ve hormonal dengesizlikler
• Uzun süreli stres
• Ailede geçmişte görülen kaygılar
• Travma
• Alkol ve ilaç bağımlılığı

Anksiyete bozuklukları ara ara herhangi bir yerde ortaya çıkacakmış gibi bir his verir. Bu belirsizlik kaygılı insanda daha fazla strese neden olabilir. Anksiyete bozukluklarının tetikleyici faktörlerini anlamadan bunlarla mücadele etmek çok zordur. Bunun için de profesyonel yardım (uzman ya da doktor yardımı) almak kaçınılmazdır.

Anksiyete bozuklukları tedavi edilebilir ve bu bozuklukların büyük kısmı profesyonel yardım alınarak tedavi edilir. Tedavinin başarısı değişkenlik gösterebilir.

Anksiyete bozukluğu tedavisi ne kadar sürer? Bazıları birkaç hafta ya da ay içinde cevap verirken bazılarında ise bu süre 1 yılı aşabilir. Tedavi, bireyde birden fazla anksiyete bozukluğu varsa, depresyon problemi ve ilaç bağımlılığı varsa komplike hale gelebilir.

Anksiyete bozukluklarının tedavisinde birçok standart yöntemin etkili olduğu kanıtlanmıştır. Bu tedavi yöntemleri şunlardır:

• Terapi
• İlaç Tedavisi
• Tamamlayıcı ve Alternatif Tedavi

1.Terapi

Bilişsel Davranışçı Terapi İyi yapılandırılmış, hayli etkili ve sürekli olan tedavi çeşididir. Bilişsel davranışçı terapide düşünceleri ayırt etmeye, anlamaya, değiştirmeye ve davranışları tekrar şekillendirmeye odaklanılır. Terapinin sonuç verme süreci bireye göre 12-16 hafta arasında değişir.

Bu terapi çeşidinde hasta iyileşme sürecinde aktif olarak yer alır ve duygularını kontrol etmeye ve kendisine hayat boyu faydalı olabilecek yetenekleri öğrenir.

Maruz Bırakma Terapisi Bu tedavi de bilişsel davranışçı terapinin değişik bir formudur. Maruz bırakma terapisinde hastaya korkuları ve kaygıları azaltma seansları verilir. Terapide hasta kademeli olarak korkulu bir durum ya da objeye maruz bırakılır ve zamanla hasta bunlara daha az duyarlılık göstermesini öğrenir. Bu terapinin özellikle obsesif kompulsif bozukluk ve fobiler için etkili olduğu bulunmuştur.

Kabullenme ve Bağlanma Terapisi Kabullenme ve bağlanma terapisinde kabullenme ve farkındalığın (anı yaşama ve olayları yargılamadan tecrübe etme) yanında istenmeyen düşünceler ve hislerle mücadele etme yolları olan bağlanma ve davranış değiştirme stratejileri kullanılır.

Diyalektik Davranışçı Terapi Doğu Meditasyonun’dan teknikler kullanarak bireysel ve grup terapisiyle farkındalığın yanında kişiler arası etkinlik, stresi tolere edebilme ve duyguları dengeleyebilme yeteneklerini öğretmeye çalışır.

Kişilerarası Terapi Kişilerarası terapi yetişkinler, ergenler ve diğer yetişkinlerde görülen depresyon türleri üzerine destekleyici bir psikoterapi türüdür. 12-16 hafta arası süren seanslardan oluşur.

Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme Tedavisi Bazı koşullarda göz hareketlerinin rahatsız edici düşünceleri azaltmada etkili olduğu gözlenmiştir. EMDR terapisinde beynin bilgiyi işleme süreci üzerinde durulur. Temel olarak, insanın rahatsız edici olarak gördüğü bir materyali nasıl daha az rahatsızlık verici olarak algılayabilmesi üzerinde çalışılır. Bilimsel bulgular bu terapinin travma sonrası stres bozukluğunda etkili olduğunu göstermektedir. Ayrıca bu tedavi yöntemi panik atak tedavisinde de kullanılır.

2.Anksiyete Bozukluğu İlaçları

Anksiyete bozukluklarında ilaç tedavisi oldukça etkili ve güvenlidir ve bazen terapilerle birleştirilerek de kullanılmaktadır. İlaç tedavisinin semptomların şiddetine, diğer medikal koşullara ve bireysel durumlara göre uzun ya da kısa dönem seçenekleri vardır.

Anksiyete bozukluklarında 4 çeşit ilaç türü kullanılmaktadır:

Seçici Serotonin Gerialım Engelleyicileri (SSRI) SSRI’lar serotoninin beyindeki bazı sinir hücreleri tarafından geri emilimini ve geri alımını bloke ederek semptomları ortadan kaldırır. Bu sayede artan serotonin de ruh halinin düzelmesine yardımcı olur. Fakat bu ilaçların uykusuzluk, cinsel işlev bozukluğu, ve kilo alma gibi bazı yan etkileri de mevcuttur. SSRI’lar tüm anksiyete bozuklukları için etkili kullanılabilen etkili ilaçlardır.

Serotonin-Nöroepinefrin Gerialım İnhibitörleri (SNRI) SNRI’lar serotonin ve nöroepinefrinin beyin hücrelerinden geri emilimini inhibe ederek bu nörotransmiterlerin miktarlarını artırırlar. Mide bozukluğu, uykusuzluk, baş ağrısı, cinsel işlev bozuklukları ve az miktarda kan basıncında yükselmeler gibi yan etkileri de vardır.

Benzodiyazepinler Bu ilaçlar kısa vadeli anksiyete bozukluklarının tedavisinde kullanılır. Benzodiyazepinler rahatlama sağlamada, kas gerilmelerini azaltmada ve anksiyetenin diğer fiziksel belirtilerini düzeltmede çok etkilidirler. Uzun vadeli kullanımları ise toleransa yönelik problemlere ve bağımlılığa neden olabilir.

Üç Halkalı Antidepresanlar Benzodiyazepinlerin uzun vadeli kullanımlarıyla ortaya çıkan problemler doktorları üç halkalı antidepresanları yazmaya yönlendirmektedir. Çok etkili ilaçlar olmalarına rağmen, ortostatik hipotansiyon (ayaktayken kan basıncının düşmesi), kabızlık, vücudun su tutması, ağız kuruması ve bulanık görme gibi yan etkileri de vardır.

3.Yumuşatıcı Kremler

Tamamlayıcı ve alternatif tedavilerin çoğu hastalık için oldukça etkili sonuçlar verdiğine dair bilimsel bulgular her geçen gün artmaktadır. Aşağıdaki tamamlayıcı ve alternatif tedavi yöntemleri anksiyete bozukluklarının tedavisinde sıkça kullanılmaktadır.

Gerilme ve Gevşeme Teknikleri Çalışmalar gevşeme egzersizlerinin fobiler ve panik atak tedavilerinde yardımcı olduklarını göstermektedir. Gevşeme teknikleri depresyon tedavilerinde de kullanılmaktadır fakat bilişsel davranışçı terapiler kadar etkili değildirler.

Yoga Yoga fiziksel duruşla nefes alma egzersizlerini, meditasyonu ve kimlik felsefesini kombine eden bir alternatif tedavi yöntemidir.

Akupunktur Akupunktur vücudun belirli kısımlarına yerleştirilen iğnelerle vücutta enerji akışını manipüle etmek için kullanılan Çin kökenli bir tekniktir. Elde edilen bulgular akupunkturun anksiyete bozukluklarında kullanımının çok iyi sonuçlar verdiğini göstermektedir.

Kava Güney pasifikte bulunan bir bitki olan kava anksiyete tedavisinde ve akıl sağlığını geliştirmede oldukça etkilidir. Tablet halinde de satılan kava depresyon ilacı olarak da kullanılmaktadır. Özellikle yaygın anksiyete bozukluğu tedavisinde etkilidir.

Kaygı bozukluğu durumunda psikolojik destek hayati öneme sahiptir ama ilaç kullanmak istemiyorsanız günde iki defa olmak üzere sarı kantaron bitkisini kısık ateşte kaynatın ve ılıdıktan sonra için. Bundan başka sabahları ıspanak ve maydanozu akşamları ise güneş batmadan önce ıspanak ve tereyi kaynatıp için. Bunları yapmanız durumunda bir ay içerisinde faydasını göreceksiniz.

İbrahim Saraçoğlu

Profesör Doktor