Anoreksiya: Tüm Yönleri İle

Anoreksiya nervoza bir yemek yeme ve sağlıklı beslenememe bozukluğudur. Anoreksiya nervoza olan bir insan kilo alma korkusuyla kasıtlı olarak kilo verir ve adeta yemek yemeyi hayatın gereksiz bir aktivitesi olarak görür. Kilo kayıpları çok fazla miktarda ve hayati tehlike doğurabilecek boyutta olabilir. Yeme bozuklukları arasında en sık görülenidir.

Anoreksiya nervoza olan insanlar yemek yedikten sonra kendilerini iyi hissetmezler ve yemek yerken de kendilerine sınır koyarlar.

1.Biyolojik faktörler

Anoreksiyanın nedenleri arasında genlerin etkisi henüz kesinleşmemiştir. Ancak genler bazı insanları anoreksiyaya karşı daha savunmasız hale getirebilir. Anoreksiyalı kişiler genellikle mükemmeliyetçi, duyarlı ve azimli kişilerdir. Bu da genetik eğilimler ile dolaylı olarak ilişkilidir.

2.Psikolojik faktörler

Kişinin bazı duygusal özellikleri anoreksiyanın gelişimine etki edebilir. Kişinin sürekli depresif olmak, obsesif kompülsif kişilik bozukluğunun varlığı anoreksiyaya etki edebilir. Bu kişiler kilolarını takıntı hale getirerek anoreksiyaya etki edebilir.

3.Çevresel faktörler

İnce olmanın toplum tarafından moda olması özellikler ergenlik dönemindeki gençleri etkiler. İnce olmak avantaj olarak görülür. Gençlerin bu düşüncelerini artist ve mankenlere benzeme isteği daha da arttırır. Gençler hangi genetik özellikte ve aile özgeçmişinde olduklarını doğru değerlendiremez ve ince kalmak konusunda takıntılı hale gelir. Anoreksiya gençler arasında en sık görünen 3’üncü kronik hastalıktır.

Anoreksiya nervoza belirtileri ve riskleri çoğu aç kalmaktan ve yetersiz beslenmekten kaynaklanmaktadır. Anoreksiya başlangıcı:

• Yemek yedikten sonra gizlice kusma
• Zayıflıklarını saklama eğilimi (şişkin ve bol kıyafetler giyme)
• Ne kadar yemek yedikleri konusunda doğru sözlü olmama
• Diğer insanların yedikleri konusunda takıntılı olma
• Yemek yerken sürekli yedikleri şeyleri küçük parçalara ayırma
• Yedikten sonra da sürekli kilo durumunu düşünme
• Günde birçok kez kendilerini tartma
• Üşüme problemi ve düzensiz uykular
• Konsantrasyon zayıflığı

Yetersiz beslenmeden dolayı ortaya çıkabilecek belirti ve riskler ise şunlardır:

1.Düzensiz Periyotlar

Anoreksiyalı birçok kadın düzensiz periyotlara sahiptir. Bu da yetersiz beslenmeden dolayı hormonal dengesizliklerden kaynaklanır. Bazı anoreksiyalı kadınlarda da kısırlık görülebilmektedir.

2.Vücut İçi Kimyasal Dengesizlikler

Bunlar sürekli kusmadan ve aşırı laksatif kullanımından kaynaklanır. Örneğin, düşük potasyum seviyesi yorgunluğa, zayıflığa, anormal kalp ritimlerine, böbrek hasrlarına ve kasılmalara neden olur.

3.Kemiklerin İncelmesi (Osteoporoz)

Bu kalsiyum ve D vitamini eksikliğinden kaynaklanır ve kemiklerin kolayca kırılmasına neden olur. Ayrıca kadınlarda periyotlar durduğunda osteoporoza (kemik erimesi) yakalnma riski artar. Çünkü östrojen kadınları kemik erimesine karşı korur ve periyotlar durduğunda östrojen miktarı düşer.

4.Bağırsak Problemleri

Bu aşırı miktarda laksatif almanın sonucudur. Laksatif bağırsak kaslarını ve sinir uçlarını tahrip eder. Bu da kalıcı kabızlığa ve karın ağrılarına neden olur.

5.Ellerde, Ayaklarda ve Yüzde Şişmeler

Bu genellikle vücuttaki su ve sıvı eksikliğinden ve düzensizliğinden kaynaklanır.

6.Dişlerde Problemler

Bu da kusma sonucu ağıza doğru geri dönen mide asitlerinin diş minelerine zarar vermesinden kaynaklanır.

7.Anemi (kansızlık)

Yetersiz beslenmeyle ortaya çıkabilecek bir demir eksikliği anemiye yol açabilir. Bu da kişiyi daha zayıf ve normalden daha yorgun hale getirir.

8.Depresyon

Depresyon Anoreksiya nervozanın en yaygın belirtilerinden biridir.

9.Saç ve Cilt Problemleri

Anoreksiya hastalarında bazen zayıflamış, güçsüz saçlar görülebilir. Cilt de kuru ve serttir.

Anoreksiya Nervoza tedavisinin amaçları şunlardır:

• Anoreksiyadan doğan riskleri (hatta ölüm) azaltmak, minimuma indirmek
• Hastayı kilo almaya ve sağlıklı beslenmeye teşvik etmek
• Diğer belirti ve problemleri azaltmak
• Hastaları hem fiziksel hem de mental olarak güçlendirmeye çalışmak

Anoreksiya nervoza hastaları psikiyatrist, psikolog, hemşire, diyetisyen ve diğer profesyonellerin de yer aldığı uzman bir mental sağlık grubu tarfından sürekli kontrol altında tutulur.

Tedavinin kapsamları şunlardır:

1.Sağlıklı Beslenme Alışkanlığı Kazanma

Düzenli yemek yemek önemlidir. Yemek yerken porsiyonlarnız az olsa bile günde en az 3 öğün yemek yemek gereklidir. Kendinize ve çevrenzidekilere karşı ne kadar yemek yediğiniz konusunda dürüst olmalısınız. Kendinizi tartma sıklığını azaltmalısınız ve haftada sadece 1 kez tartıya çıkmak yeterlidir. Günlük olarak yediğiniz yemekleri listeleyecek bir günlük yapmak faydanızadır.

2.Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)

Bireysel terapide (BDT), kişinin problem yaratan otomatik düşüncelerine odaklanılmaktadır. Örneğin, yersem çok kilo alırım. Kilo alırsam; beğenilmem, onaylanmam gibi düşünceler kişinin altta yatan değersizlik düşüncelerinden ipuçları taşımaktadır. Bu nedenle BDT öncelikle bu düşüncelerin yerine sağlıklı olanları koymayı amaçlar. Kişinin değersiz olmadığı, kilo verdiğinde insanların onu daha fazla onaylamayacağı konusunda farkındalık kazandırmak önemlidir. Eğer bu düşünceler “zayıf olmamla insanların beni sevmesi arasında bir bağlantı yok” gibi düşüncelere dönüşürse, kişi yemek yeme davranışını kısıtlamak zorunda kalmayacaktır. Bu da yeme davranışını otomatik olarak değiştirmek demektir. Bu süreçte kişinin tedavisini destekleyecek çevresel etmenler de kullanılabilmektedir. Hastane tedavisi ve BDT’nin birlikte uygulandığı bir çalışmada anoreksiya belirtilerinin azaldığı, ve bu azalmanın 1 yıl daha devam ettiği bulunmuştur.

3.Antidepresan İlaçları

Bu ilaçların kullanımı depresyon belirtileri görüldüğünde konuşma terapileriyle beraber sürdürülür. 18 yaşından küçük hastalarda antidepresan ilaçları tavsiye edilmez.

4.Fayda Sağlayıcı Kişisel Gelişim Araçları

Bu konuda birçok kitap kişisel gelişim kitapları ve yönlendirici kılavuzlar bulunmaktadr. Bunlar anoreksiya nervozanın üstesinden nasıl gelineceğine dair metotlar içerir. fakat bunlar daha ciddi anoreksiya hastalarında etkili olmayabilir. Bu hastaların tedavilerine belirli bir süre hastanede gözetim altında devam edebilir.

• Kişinin yeme davranışı ve kendiyle ilgili bir bozukluktan bahsediyoruz. Öyleyse bu süreçte ailenin nasıl bir rolü olabilir? Yapılan çalışmalar anoreksiya nervozalı kişilerin aile içi ilişkilerinde problemler olduğunu ortaya koymaktadır. Belki de bu yüzden ergenlikte en çok karşılaşılan durumlardan bir tanesidir, ne dersiniz? Aile terapilerinde problemi anoreksiya üzerinden tanımlamak yerine, aile içi çatışma olarak tanımlanmaya çalışılmaktadır. Yani terapiye geldiğinizde asıl sorun “anne baba ile ilişki” olarak ele alınır. Bazı durumlarda terapist aile ile birlikte yemeklere katılır ve onları doğal olarak gözlemler. Ve bu ailelerde, en temel çatışmaların genellikle yemek esnasında çıktığı tespit edilmiştir. Aile temelli terapilerde en büyük amaç ailenin yeme konusunda kişiye yardım etmesini sağlamaktır. Lock ve arkadaşlarının yaptığı bir çalışmaya göre aile terapileri ve bireysel terapinin etkinliği kız çocuklarda eş düzeyde bulunmuştur. Fakat tedaviden 1 yıl sonra, bireysel terapi alan kız çocuklara göre, aile terapisine katılanlarda 2 kat daha fazla iyileşme görülmüştür.
• Son zamanlarda ilaçla tedavi üzerine çalışmalar da artmıştır. Bazı durumlarda (örneğin; obsesif özellikler gösteren kişiler) ilaç kullanımı da uygun olmaktadır. Fakat direkt anoreksiyanın tedavisi için henüz bir gelişme yoktur.
• Anoreksiya vücut kitle endeksinde ise Amerika’da 1970’lerden bu yana seçilen güzellik kraliçelerinin yarısından fazlasının beden kitle endeksi 18,5’in oldukça altında. Dünya sağlık örgütüne göre bu açlık sınırı demektir. Normal değerler 20 ila 25 arasıdır.