Antioksidan son yıllarda ismini sıkça duyduğumuz bir kelime. Birçok sağlık faydası olduğu söylenilen antioksidan bunu nasıl sağlıyor? Hangi yiyecekler antioksidan bakımından zengin? Bu sorulara cevap vermeden önce “serbest radikaller nedir?” onu açıklamamız lazım.
Serbest Radikaller Nedir?
İnsan vücudu içerisinde aynı anda milyonlarca işlem gerçekleşmektedir ve bunların hepsi oksijene ihtiyaç duyarlar. Ne yazık ki, hayat veren oksijenin aynı zamanda zararlı yan etkileri de olmaktadır. Bu da oksitleyici maddeler aracılığıyla meydana gelmektedir. Genelde “serbest radikaller” olarak adlandırılan bu maddeler hücrelere zarar verip, kronik hastalıklara neden olurlar.
Serbest radikaller güneş ışığına maruz kalma veya hava kirliliği gibi sebeplerle oluşabilir. Diğer sebeplerse stres, alkol ve sigara tüketimi, çevresel toksinler, radyasyon, insomniya, aşırı egzersiz, hareketsiz yaşam tarzı ya da sağlıksız yiyecekler olabilir.
Demir yüzeyindeki oksidasyon sebebiyle oluşan pas gibi, vücut içerisindeki oksidasyon da hücrelerin yıkılmasına ve burada serbest radikaller oluşmasına neden olmaktadır. Serbest radikaller ise sağlıklı hücrelere saldırırlar ve genelde DNA’yı, proteinleri ve yağları hedef alırlar. Bu olaylar zinciri de bağışıklık fonksiyonlarını zayıflatır, yaşlanma sürecini hızlandırır ve birçok hastalığa neden olurlar. Bu hastalıklardan bazıları şunlardır:
- Kalp Hastalıları
- Eklem Yangısı
- Kanser
- Damar Sertliği
- Ödem
- Otoimmun hastalıklar (Addison, Behçet, Çölyak hastalığı vb.)
- Maküler Dejenerasyon (Kataraktla sonuçlanabilir)
- Nörolojik Hastalıklar
- Diyabet
- Akciğer Hastalıları
- Enflamasyon (İltihap)
- İnsülin Direnci
- Erken Yaşlanma
Antioksidan Nedir?
Antioksidanlar ise işte bu sorunların oluşmasından hemen önce devreye girer. Antioksidanlar serbest radikallere bağlanarak bu zararlı moleküllerin yıkıcı etkisini ortadan kaldırır. Antioksidanlar ayrıca zarar görmüş hücrelerin tamirini de sağlar.
Bazı antioksidan enzimler vücut içerisinde üretilir. Bunların en önemlileri süperoksit dismutaz (sod), katalaz ve glutatyondur. Süperoksit dismutaz oksidanların yapısını değiştirir ve onları hidrojen peroksite çevirir. Katalaz hidrojen peroksiti su ve minik oksijen taneciklerine ayırır. Glutatyon ise farklı toksin maddelerle bağlanarak bunların yapısını değiştirir ve böylece oluşan maddeler vücuttan atık olarak dışarı çıkartılır.
Diğer antioksidanlar yiyeceklerde bulunur. A vitamini, C vitamini, E vitamini ve beta karoten açısından zengin gıdaların en faydalı yiyecekler olduğu düşünülür. Bu besin öğeleri meyve ve sebzelerde çeşitli miktarlarda bulunur. Rengi en güçlü olanlar genelde en sağlıklılarıdır. Portakal, kırmızı biber, domates, ıspanak ve havuç bol miktarda antioksidan bulunduran gıdaların başında geliyor.
Ayrıca, pişmiş yiyecekler yerine taze meyve ve sebzeler seçmek antioksidanların vücutta emilimini artırır ve kaybolmasını önler.
Bütün Antioksidanlar Aynı Etkiyi mi Gösterir?
Bunun cevabı hayır. Antioksidanların etkisi ve gücü farklılık göstermektedir. Örneğin yeşil çaydaki antioksidanlar C vitamininden daha güçlüdür. Vücudunuz sağlıklı kalabilmek için farklı antioksidanlara ihtiyaç duyar.
Antioksidanlar şu şekilde sınıflandırılır:
Antioksidan Vitaminler: A Vitamini (beta karoten), C vitamini ve E vitamini
Antioksidan Mineraller: Selenyum, Çinko, Magnezyum, Koenzim Q-10, İyot, Krom
Phytochemicals: Bitkisel kaynaklı olup vitamin ya da mineral olarak tanımlanmayan maddelerdir.
1. kuersetin: elma, soğan, çayda bulunur
2. Luteolin: kereviz ve yeşil biberde bulunur
3. kateşin: çayda bulunur
Hormonlar: Melatonin vücutta üretilen bir anioksidan hormondur
karotenoidler: Alfa karoten, beta karoten, lutein, Likopen, astaksantin
Antioksidan açısında zengin Baharatlar ve şifalı otlar: Tarçın, zerdeçal, adaçayı, karanfil, zencefil, boğadikeni
Vücudumuzda Üretilen Antioksidanlar: Alfa-lipoik Asit, Koenzim Q-10, Glutatyon, Süperoksit Dismutaz (sod), Katalaz
Antioksidanlar Açısından Zengin Besinler
-Baklagiller
-Ahududu, yaban mersini, çilek, böğürtlen
-Yaşil Sebzeler
-Baharatlar
-Yeşil Çay
-Kakao
-Elma
-Üzüm Çekirdeği
