Ayak Şişmesi Nedenleri ve Tedavisi

Eğer şişme sadece bir ayağı etkiliyorsa, bir sakatlık ya da damarların birindeki bir sorundan kaynaklanan bir lokal problem olması muhtemeldir. Eğer şişme her iki ayağı da etkiliyorsa, bu büyük bir ihtimalle, kalp hastalığı gibi bütün vücudu etkileyen sistematik bir problemden kaynaklıdır.

Burada, ayak ve ayak bileği şişmesinin en yaygın on sebebine bakacağız.

1)  Sakatlıklar

Alt bacak ve ayaktaki yumuşak dokuların sakatlanması şişmeye yol acabilir ve genelde tek ayağı etkilemekle sınırlıdır. Ayak ve ayak bileği şişmesi, sakatlığın cinsi ve şiddetine bağlı olarak aniden ya da günbegün ortaya çıkabilir.

Ani Şişme: Eklem içine kanama nedeniyle aniden ortaya çıkan bir sakatlık ya da şişme, hemartroz olarak bilinir. Ayak bileği ve ayak, gerginlik ve morarmanın eşlik ettiği bir şekilde hızlıca şişer. Tipik nedenler bağ doku yırtılması ve kemik kırılmasıdır. Bu tür ayak şişmeleri acil tıbbi müdahale gerektirir.

Gecikmeli Şişme: Yavaşça artan şişmede, lokal bölgedeki eklem sıvısı artışı nedeniyle, sakatlıktan birkaç saat ya da gün sonrasına kadar fark edemeyebilirsiniz.Bu eklem yapılarından birinde tahriş olduğu zaman ortaya çıkar. Örneğin, eklemin kendini korumaya ve iyileşmeye yardım etmesi için aşırı eklem sıvısı üretmesini neden olan, hafif bağ doku burkulması. Burada hemartrozdan daha az şişme eğilimi vardır ve ayaktaki şişme günden güne değişiklik gösterebilir.

2)  Tıbbi Durumlar

Ayak bileği ve ayak şişmesine neden olabilecek birkaç tıbbi durum vardır.

a) Kalp Sorunları: Konjestif kalp yetmezliği ve hipertansif kalp hastalığı gibi sorunlar ayak bileği ve ayakta şişmeye neden olabilir. Eğer kalbin fonksiyonu azalırsa, vücutta gerektiği kadar kan pompalayamaz ve basınç birikerek damarların çevredeki dokulara sıvı sızıntısı yapmasına neden olur. Bunun üzerine yer çekimi sıvının ayaklar çevresinde toplanmasına neden olabilir. Bu şişme türünün gün içerisinde daha da kötüye gitme eğilimi vardır.

b) Böbrek Sorunları: Böbreklerin önemli işlevlerinden biri de fazlalık sıvıyı vücuttan atarak elektrolit ve tuz seviyelerini düzenlemektir. Eğer böbrek düzgün çalışmıyorsa, yeterli ölçüde tuz ve sıvı atamaz ve bu da damarlarda basınca neden olarak, bunları çevreleyen dokulara sıvı sızıntısına neden olur. Ayak bileği ve ayak şişmesi çoğunlukla böbrek sorunlarının ilk işaretidir. Şişmenin sabahları daha kötü olma eğilimi vardır.

c) Karaciğer Hastalığı: Karaciğer hastalığı hormon ve sıvı düzenleyici kimyasal seviyelerinde değişikliğe sebep olarak ödeme yol açabilir.

d) Gut Hastalığı: Gut ile yüksek seviyedeki ürik asit ayak başparmağı gibi eklemlerde kristalleşir. Bu durum eklemin iltihaplanmasına yol açarak onu, şişmiş, kırmızı, sıcak ve çok ağrılı halde bırakır. Belirtiler genellikle gece vakti ortaya çıkar ve birkaç saatte hızlıca oluşur.

e) Artrit: Artrit nedenli şişme aralıklı olma eğilimi göstererek, farklı zamanlarda gelip gider. En yaygın olarak eklemi saran zarın iltihaplanmasına eşlik eden romatoit artrit kaynaklıdır.

3)  Kan Pıhtısı/DVT

Pıhtılar, damarlarınızı tıkayarak ayağınızdaki kanın kalbe geri akışını engeller. Kan pıhtısı ana damarlarda oluşur ve DVT (derin ven trombozu) olarak bilinir. Genelde baldırda ağrı ve şişmeye neden olmasının yanı sıra bölgede sıcaklık ve kırmızılığa da neden olur. Çoğu zaman tek bacakta ortaya çıkar ve ayak parmaklarınızı kendinize doğru çektiğiniz zaman ağrının daha kötü olma eğilimi vardır.

Örneğin, ciddi sakatlanmalar yaşadıktan(kemik kırıkları gibi), uzun süre hareketsiz kaldıktan(uzun uçuşlar), ameliyat ya da kalp veya akciğer hastalıkları gibi rahatsızlıklar geçirdikten sonra DVT riskiniz yükselir. DVT tıbbi bir aciliyettir. Eğer ayağınızdaki şişmenin DVT nedeniyle olduğundan şüpheleniyorsanız derhal tıbbi yardım alınız.

4)  Hamilelik

Hamilelik ayak şişmesinin başka bir yaygın nedenidir. Bunun için üç neden vardır:

• aşırı kilo alımı ayaklara fazladan baskı uygular
• genişleyen rahim bacak ve ayaklardaki damarlara baskı uygulayabilir
• hamilelik hormonları vücudun sıvıyı tutmasına neden olabilir

Ayaklardaki şiddetli şişlikler tıbbi aciliyeti olan preeklampsinin bir işareti olabilir.

5)  İlaçların Yan Etkileri

Bazı ilaçlar yan etki olarak sıvı tutulumuna neden olarak ayak bileği ve ayak şişmesine yol açabilir. Ayak şişmesine neden olan en yaygın ilaçlar:

• İltihap Sökücüler: örneğin, steroid ve NSAID grubu ilaçlar.
• Hormon İlaçları: örneğin, doğum kontrol ilaçları.
• Antidepresanlar: örneğin, amitiriptilin gibi trisiklikler.
• Diyabet İlaçları: örneğin, avandia ve actos.
• Tansiyon İlaçları: örneğin, amlodipin ve nifedipin gibi kalsiyum kanalı blokerleri.

8)  Uzun Süreli Hareketsizlik

Sıvıların tekrar dolaşıma dönmesi için hareket gezinmeden uzun süre aynı pozisyonda durmak ayak bilekleri ve ayaklarda şişmeye neden olabilir. Bunun tipik örneği uzun mesafeli uçak ya da araba yolculuklarıdır. Yer çekimi yüzünden, sıvı doğal olarak ayaklarınıza iner. Tercihen, yaklaşık her saat başında kalıp gezinin ve ayak şişmesini engellemek için, oturduğunuzda ayaklarınızı aşağı yukarı hareket ettirin.

9)  Lenfödem

Lenf sistemindeki bir tıkanıklık, dokularda biriken aşırı lenf sıvısına neden olur ve ayak ile alt bacakta şişmeye sebep olabilir. Lenf bezlerinin alınması veya radyoterapi gibi kanser tedavileri, enfeksiyon, sakatlık gibi bir takım nedenleri olabilir.

10)  Diğer Sebepler

Ayak şişmesine neden olan başka birkaç neden ve risk faktörü daha vardır:

a) Obezite: Obezite, ayaklarınıza aşırı ağırlık binmesinden dolayı, ayak bileği ve ayaklarda şişmeye sebep olabilir.

b) Uzun Süre Ayakta Durmak: Uzun süre ayakta durmak ya da yürümek de ayak bileği ve ayaklarda şişmeye yol açabilir.

c) Cinsiyet: Ödem, sıvı toplanmasına neden olan projesteron hormunundan dolayı kadınlarda daha yaygındır. Örneğin, adet öncesi ayak bileklerinin şişmesi.

1)  Ayağınızı Kaldırın

Ayak şişmesini tedavi etmeye başlamanın en iyi yollarından birisi, ayağı kaldırmaktır. Bu, oturduğunuz yerden bir şeyin üzerine koyarak dinlendirin anlamına gelmiyor, tercihen, şişen ayağınızı kalp seviyenizin yukarısına kaldırmalısınız. Bu yer çekiminin şişmeyi azaltmasına ve ayağınızda birikmek yerine sıvı dolaşımına geri göndermesine olanak sağlayacaktır.

Gün içerisinde düzenli aralıklarla ayağınız havada 20 dakika geçirmeyi amaçlayın. Gece vaktinde, ayaklarınızı yastıklara dayayarak, siz uyurken havada kalmalarını sağlayın. Dizinizi desteklediğinizden de emin olun yoksa sabah çok sert ve ağrılı bir dizle uyanabilirsiniz.

2)  Magnezyum Desteği Deneyin

Magnezyum eksikliğinin ödemde payı olabilir, ayrıca destek almak size rahatlamanızda da biraz fayda sağlayabilir. Tavsiyelerin çoğu günde 2 defa 200 mg alınması yönündedir, ancak hamileyseniz bu konuda önce doktorunuzla konuşmak isteyebilirsiniz. Magnezyum için tavsiye edilen günlük alım miktarı 350 mg’dir ayrıca, muhtemelen prenatal vitamin ve besin düzeniniz ile magnezyum aldığınızdan, doktorunuz ekstra 400 mg magnezyum almanızı istemeyebilir.

3)  Egzersiz Yapın

Düzenli egzersiz, ayak şişmesi için başka bir basit tedavi aracı ve önleyici tedbiridir. Egzersiz, kan akışının kalbe geri gönderilmesine yardım ederek ayak şişmesi azaltacak şekilde, dolaşımı düzenler.

4)  Daha Az Tuz, Daha Fazla Su Tüketin

Yüksek sodyum (tuz) düzeyi ayak şişmesinin yaygın bir nedenidir. Az tuzlu bir besin düzenine uymak, genellikle ayak şişmesine neden olan ödemi azaltmaya yardım edebilir. Yüksek sodyum içeren besinlerden kaçının ve yemeğinize fazladan tuz atmayın.

Fazladan su içmek (günde 6-8 bardağı hedefleyerek) sodyum düzeyini azaltacak ve tuzu sisteminizden atacaktır. Ayrıca, ödemi arttıran sodyumu içerdiğinden, kafeinli içeceklerden de kaçının.

5)  Uzun Süre Oturmaktan ve Ayakta Kalmaktan Kaçının

Eğer ayak sabit kalırsa, ayak bileği ve ayak çevresindeki birikmeler, ayağı gün geçtikçe daha fazla şişirecektir. Ne zaman ve ne kadar süre oturursanız ya da yatarsanız değişmeksizin, ayağınızı aşağı ve yukarı sallayın, ayağınızla daireler çizin ve topuğunuzu aşağı yukarı hareket ettirin. Böylece fazlalık sıvıyı tekrar bacağınız üzerinden dolaşıma gönderirsiniz. Düzenli olarak ayağa kalkmayı ve gezinmeyi deneyin. Eğer uzun bir süre boyunca ayakta kalmanız gerekiyorsa, mümkün olan zamanlarda oturup ayaklarınızı havaya kaldırmayı deneyin.

6)  Buz Tedavisi

Ayağınızdaki şişme özellikle sakatlık sonucu meydana geldiyse, şişen ayağa buz uygulamak şişmeyi azaltacaktır. Buz, lokal kanama miktarını azaltmada yardımcı olur ve böylece şişmeyi indirir. Buz torbaları, birkaç saatte bir 10 dakika kadar kullanılmalıdır. Buz uygulamanın donmuş bir sebzeden, özellikle tasarlanmış buz torbalarına kadar bir takım farklı yolları vardır. Buz asla direk olarak tene uygulanmamalıdır yoksa buz yanığına neden olabilir.

7)  Masaj

Masaj dolaşımı arttırmaya yardımcı olur ve sıvıyı şişen ayaktan nazikçe uzaklaştırmada kullanılabilir. Masaj sırasında rahatlayabilmeniz için birinden yardım alın. Ayaklarınızı yastıklarla yukarıda tutarak yer çekiminin yardım etmesini sağlayın. Ayak parmaklarınızdan başlayın ve yavaşça dizinizin arkasında, sıvı içindeki lenfatik süzülme noktalarına çıkın. El ile hafifçe dokunma hareketleri sıvıyı yukarı ve uzağa itecektir.

8)  Diüretik ya da Bilinen Diğer Adıyla İdrar Sökücüler

Diüretikler, idrar üretimi arttırarak sıvı birikimini azaltan bir ilaç çeşididir. En yaygın olarak kalp yetmezliğine bağlı ayak şişmesinde kullanılırlar. Bunlar her şişme duruma uygun değildir, o yüzden bunları kullanmadan önce doktorunuza danışınız.

9)  Sargı Bezi

Tubigrip gibi boru şeklindeki sargı bezleri, şişmeyi azaltmak için harika bir yoldur. Tubigrip ayağınız ve baldırınıza tam oturması için özel olarak boru şeklinde dizayn edilmiştir. Bölgeye eşit bir şekilde baskı uygulayan yumuşak bir kumaşla sarılmış elastik ipliklerden yapılmıştır.

10)  Kilo Vermek

Fazla kiloları vermek, ayaklarınıza giden basınç ve kütleyi azaltarak ayak şişmesi belirtilerinin hafiflemesine yardımcı olabilir. Bu, yalnızca aşırı kiloluysanız uygundur. Kilo verme programınızı her zaman doktorunuzla konuşunuz.