Bebeklerde ateş aileler için endişe verici olabilir. Ama doğru adımlar izlendiğinde neredeyse korkulacak hiçbir şey yoktur. Öncelikle ateş ölçümü nasıl yapılır, ona bakalım.
Ateş Ölçümü İçin Bilinmesi Gereken Durumlar
Normal vücut sıcaklığı gün içinde değişkenlik gösterirken bir yetişkinin normal vücut sıcaklığı ağızdan bir termometre yardımıyla ölçüldüğünde ortalama 37°C’dir. Normal rektal sıcaklık ise ağız sıcaklığından yaklaşık 0.5°C fazladır, koltuk altı sıcaklığı ise ağız içi sıcaklıktan hafifçe düşüktür.
Rektal bölgeden ölçülen vücut sıcaklığı söz konusu bebekler veya küçük çocuklar olduğunda ağız içi sıcaklığa göre daha güvenilirdir. Kulak sıcaklığı ölçümleri ise küçük çocuklarda güvenilir değildir ve 2 yaşından küçük çocuklar için tavsiye edilmemektedir.
Tıbbi olarak tavsiye edilen vücut sıcaklığı ölçme teknikleri yaştan yaşa değişmektedir.Bebekler ve 2 yaşına kadar olan çocuklar için rektal sıcaklık en güvenilir sonucu vermektedir. Koltuk altından alınan bir ölçüm ise ateş olup olmadığını anlamada yardımcı olur.
2-5 yaş arası çocuklarda rektal, kulak, veya koltuk altı sıcaklığı kabul edilebilir. 5 yaşından büyük çocuklar için ise ağızdan sıcaklık ölçme ana metottur fakat kulak ve koltuk altı sıcaklıkları da kabul edilebilir. Strip termometreler güvenilir sonuçlar vermediği için tavsiye edilmemektedir.
Bir kimsenin ateşi olduğunda vücut normal sıcaklığını bakteri ya da virüsleri öldürebilmek için 37.5°C’nin (ağızdan ölçüm) üzerine çıkarır. 38°C nin üzerindeki rektal ve 37.3°C nin üzerindeki koltuk altı sıcaklık da ateş olarak kabul edilir.
Ateş aslında vücudun kendisini bakteri ve virüs gibi saldırganlara karşı doğal koruma yoludur çünkü bu saldırganların büyük çoğunluğu ateş nedeniyle artan yüksek vücut sıcaklığında yaşayamazlar. Yüksek vücut sıcaklığı ayrıca bağışıklık sisteminin fagositler, nötrofiller, ve lenfositler gibi enfeksiyonlarla savaşan birimlerine vücut savunması ve enfeksiyonlarla savaşmak için vücudun gönderdiği bir sinyaldir. Vücut sıcaklık derecesinin artışı ille de hastalığın şiddetlendiği anlamına gelmemektedir. Çocuklardaki ateş tepkisinin yetişkinlerden daha fazla olması normaldir.
Ateşin Nedenleri
- Ateş vücudun iç faktörlerinden ya da dış faktörlerden kaynaklanabilir. Bakteri ve parazitleri de içeren mikroorganizmalar kimyasal zehir üretebilirler. Hem mikroorganizmalar hem de zehirler beyaz kan hücrelerinin (monositler) pirojen adlı ateş yükseltici maddeler üretmelerine neden olurlar.
- Vücut ayrıca enfeksiyona, enflamasyona, kansere ya da alerjiye karşı da pirojen üretir.
- Romatoid artrit (eklem iltihabı) gibi vücudun bağışıklık sisteminin kendi dokularına saldırdığı hastalıklar da ateş yükselmesine neden olur.
- Sıcak havada çok fazla egzersiz yapmak, çok fazla güneş ışığına maruz kalmak ya da bazı ilaçlar da tıbbi aciliyet sonucu doğuran ateş yükselmesine neden olur.
Bu durumlarda acil hastaneye ya da doktora gidilmelidir.
Bebeklerde Ateş Belirtileri ve Komplikasyonları
– Vücut bir sakatlıkla ya da enfeksiyonla savaşıyorken hipotalamus (beynin bir parçası) vücut sıcaklığının artmasını sağlar. Vücut bunu kanı deriden (ya da ciltten) geriye çekip deride sıcaklık düşüşünü engelleyerek telafi eder.
– Kaslar vücudu sıcak tutmak için tekrar tekrar kasılır bu da titremeye neden olur.
– Isınan kan yeni sıcaklığına geldiğinde hipotalamus sinyali alır ve bu belirtiler genellikle durur ve sadece ateş kalır.
– Vücudun sıcaklığı normal seviyesine çekildiğinde kanı tekrar deriye gönderir ve fazla ısı terleme yoluyla atılır. Bu olurken bazen üşüme ve titreme de görülebilir.
– Vücudun normal sıcaklığı artabilir ve sonra normal seviyesine dönebilir ya da aynı kalabilir. Alkol bağımlılığı olan insanlarda vücut önemli bir enfeksiyonla savaşırken ısı kaybedebilir.
– 18 ay ve 3 yaş arasındaki çocukların %3’ü yüksek ateş esnasında hastalık nöbeti geçirirler. Daha önce ateşli nöbet geçiren çocukların 3’te 1’i diğer yüksek sırasında yine nöbet geçirirler. Fakat bu nöbetler uzun vadede etkilere neden olmazlar.
Bebeklerde Ateşin Teşhisi
Birçok durumda ateşin üstesinden doktora görünmeden gelinebilir. Doktora gidip gitmemeye karar verirken bebeğinizin belirtilerini kontrol etmeniz önemlidir çünkü ateşin şiddeti bir çocuğun ne kadar çok hasta olduğu anlamına gelmez.
Aşağıdaki durumlarla karşı karşıyaysanız doktora başvurun:
- 6 aydan küçük bir çocukta ateş varsa
- Çocukta ateş 3 günden fazla sürdüyse
- Bir çocuk ya da yetişkinde AIDS, kanser, kalp ya da diyabet gibi ciddi hastalıklar varsa ve ateşi yükselmişse
- Çocuğun ya da yetişkinin ateşi bir yolculuktan sonra yükselmişse
Ateş ayrıca çocuklarda şu yan etkileri de beraberinde getirebilir:
- davranış değişiklikleri
- aşırı huysuzluk ve rahatsızlık
- baş ağrısı, boyun ağrısı, sersemlik
- bölgesel ağrılar, kızarma ya da şişme
- sürekli kusma veya ishal
- kızarıklık veya isilik
- titremeler ve idrar çıkarmayla beraber yanma veya ağrı
- nefes darlığı ve öksürük
- tepkisizlik ya da gevşeme
Çocuğunuzun ateşi yükseldiğinde annesel içgüdülerinize güvenin. Çocuğunuzun davranışlarında bir değişiklik varsa ya da görünüşü sizi endişelendiriyorsa çocuğunuzu doktora götürün ya da acil tıbbi yardım çağırın.
Çocuğunuzu doktora götürdüğünüzde doktor sizden hastalığın geçmişi hakkında bilgi alacaktır ve belirtiler, daha önceki hastalıklar ve son dönemde yaptığınız yolculuklar hakkında sorular soracaktır. Genellikle ateş için özel bir neden bulmak kolaydır. Özel bir neden bulunamazsa fazladan testler de yapılabilir.
Doktorunuz çocuğunuzun ateşi hakkında aşağıdakileri öğrenmek isteyebilir:
- ateşin ne kadar süredir devam ettiği
- ateşin daha iyiye ya da daha kötüye gidip gitmediğini
- üşüme ya da baş ağrısı, öksürük gibi diğer semptomların olup olmadığını
- ateşin aniden ortaya çıkıp çıkmadığını
Doktorunuz ayrıntılı sorular sorduktan sonra bir enfeksiyon ya da hastalık belirtisi olup olmadığını anlamak için bir fiziksel test de uygulayacaktır. Ayrıca beyaz kan hücrelerini, idrar ve tükürüğü de kontrol edebilir. X-ışınları ve ultrasonu da içeren diğer testler de yapılabilir.
Bebeklerde Ateşin Tedavisi ve Engellenmesi
Ateşi geçinceye kadar hafifletebilecek bazı uygulamalardan ve tedavi yöntemlerinden bazıları şunlardır:
– Çocuğunuza terleme yoluyla kaybedilen sıvıyı telafi etmek için bol miktarda sıvı verin. (su, meyve suları, çorba ya da ağız içi sıvı solüsyonları)
– Çocuğunuzu bol miktarda dinlendirin.
– Çocuğunuzu üzerinde ateşi düşürmeyi engelleyecek fazladan battaniye ve giysi olmamasına dikkat edin. Fakat titremeyi ve vücut sıcaklığında daha fazla artışın önüne geçmek için tüm giyecekleri çıkarmayın.
– Çocuğu ılık suyla ya da alkol içerikli sıvılarla ıslak süngerle silmek tavsiye edilmez çünkü bunlar üşümeye neden olur ve alkol deriye doğru emilir.
– Yükselen ateş vücudun daha fazla oksijen kullanmasına neden olur. Bu nedenle, akciğer ve kalp hastası olan insanlar kanlarına oksijen taşımada daha zor şartlara sahip oldukları için ateşleri yükselir yükselmez acilen doktor muayenesine götürülmelidirler.
– Yüksek ateşle savaşan ilaçlar olan antipiretikler daha iyi hissetmek için ve ateşin düşmesini hızlandırmak için kullanılabilir. ASA (asetilsalik asit) içerikli ilaçlar sadece yetişkinlere verilir çünkü bu asit çocuklarda karaciğer ve beyine zarar veren Reye sendromuna neden olabilir. Antipiretikler yüksek ateşi düşürmek için çocuklarda oldukça güvenli ve etkilidir.
– Ateş vücudun enfeksiyonlara karşı doğal bir savunma mekanizması olduğu için bu ilaçları kullanmanın amacı vücudun normal sıcaklığına ulaşmasını sağlamak için değil çocuğun genel bir rahatlamaya kavuşmasını sağlamaya yöneliktir.
– Bu ilaçları kullanırken verilen doz çocuğun yaşından ziyade kilosuna bağlı olmalıdır. Doğru dozu verip vermediğinizden emin olmak için sıvı formdaki ilaçları verirken bir ilaç kabı ya da oral şırınga kullanınız.
– Tüm ilaçları çocuğun ulaşamayacağı bir yere koyunuz.
– Ateşin nedeni olarak bakteriyel bir enfeksiyondan şüpheleniliyorsa doktorunuz antibiyotikler yazacaktır.
– Eğer ateşe kullanılan bir ilaç neden oluyorsa ilaç kullanımı durdurulmalı ve diğer tedaviler denenmelidir.
– Eğer ateşe sıcak çarpması neden olduysa vücut sıcaklığı hızlı bir şekilde düşürülmesi gerektiği için ve kullanılan ilaçlar bu ateşi düşürmek için yeterli olmamışsa acil tıbbi yardım almak gereklidir.
