Bebeklerde sarılık genellikle tehlikesizdir ve kolayca tedavi edilebilir. Yukarıdaki resimde fototerapi yöntemiyle bebeğin sarılığı tedavi edilmektedir.
Sarılık Nedir?
Sarılık derinin ve gözün beyaz kısmının sarı renge dönmesi durumudur ve kanda bilirubin adlı bir maddenin normalden çok daha fazla bulunmasından kaynaklanır.
Bilirubin vücut yaşlı kırmızı kan hücrelerini parçaladığında oluşur. Normal durumlarda karaciğer bu oluşan bilirubini görevinin bir parçası olarak doğal yollarla kandan uzaklaştırır.
Bebeklerde Sarılık Nedir?
Bebeklerde sarılık ise kırmızı kan hücrelerinin parçalanması sonucu oluşan bilirubinin karaciğer tarafından kandan uzaklaştırılamaması sonucu görülür. Sarılık özellikle yeni doğan doğan bebeklerde oldukça yaygın bir hastalıktır.
Bebeklerde Sarılık Belirtileri
Bebeklerde sarılık nasıl anlaşılır?
- Sarılık olan bebeklerin gözleri hafif sarı renklidir. Vücutta sarılaşma baş bölgesinden başlayarak karın bölgesine doğru yayılır ve kol ve bacaklara kadar uzanır.
- Beslenmede ve anne sütü almada zorlanmalar görülebilir.
- Uyuşukluk ve gevşeme görülebilir.
- Koyu ve sarı idrar oluşur. (yeni doğan bebeğin idrarı normalde renksizdir.)
- Sarı ya da turuncu yerine soluk dışkı oluşur.
Bebeklerde Sarılık Ne Kadar Zaman Sürer?
Erken doğmuş bebeklerde sarılık görülme riski daha yüksektir. Bu bebeklerde sarılık ilk 5-7 gün arasında ortaya çıkıp 3 hafta kadar sürebilir. Ayrıca anne sütüyle beslenen bebeklerde sarılık zaman zaman birkaç ay kadar sürebilir.
Bebeklerde Sarılığın Nedenleri
Yeni doğan bebeklerdeki sarılığın nedenleri yetişkinlerde sonradan ortaya çıkan sarılığın nedenlerinden farklılıklar gösterebilir. Bu nedenler şunlardır:
1) Gelişmemiş Karaciğer
Yeni doğan bebeklerin kanlarında yüksek miktarda kırmızı kan hücresi bulunur ve bu kan hücreleri sık sık parçalanır ve vücuttan atılır. Fakat bebeklerde karaciğer henüz gelişme aşamasında olduğu için kandaki kırmızı kan hücrelerinin parçalanması sonucu oluşan bilirubini işleyip kandan atma konusunda yeterli derecede etkili ve efektif değildir. Bu da bebeklerin kanındaki bilirubin miktarının yetişkinlere göre zaman zaman yaklaşık 2 katına çıkmasına neden olur. (bu genelde bebeğin doğduktan sonraki ilk 2 haftayı içerir.)
Bebek 2 haftalık olduğunda ise karaciğer biraz daha efektif hale gelince üretilen bilirubin miktarı düşmeye başlar ve vücuttan atılır. Bu sayede sarılık 2 haftadan sonra vücuda ciddi bir zarar vermeden hızla iyileşir.
2) Anne Sütü
Bebeğin anne sütü ile beslenmesi sarılık riskini artıran bir etkendir. Fakat sarılığın semptomları birkaç hafta sonra normal olarak kaybolma aşamasına geçerse annenin sütü kesmesine gerek yoktur çünkü anne sütünün bebeğin gelişimine sağladığı sayısız faydalar sarılığın ortaya çıkarabileceği geçici potansiyel riskleri önemsiz hale getirmektedir.
Anne sütünün bebeklerde zaman zaman sarılığa yol açmasının nedenleri henüz tam olarak bilinmemektedir. Fakat bu konudaki en ciddi teori anne sütündeki bazı enzimlerin bebekte bilirubini işleyen enzimleri etkisiz hale getirdiğine yöneliktir. Böyle olsa bile anne bebeğini sütüyle beslemeye devam etmelidir çünkü büyük ihtimalle sarılığın belirtileri 10 gün içinde kaybolacaktır.
Anne sütü sarılığı ile ilgili geniş bilgi için lütfen şu makaleye tıklayınız: Anne Sütü Sarılığı Nedenleri ve Tedavisi
3) Sefalhematom (Kafa Zedelenmesi)
Bebeğin doğumu sırasında kullanılan forseps (pens)ve vakum bebeğin kafasında geniş zedelenmelere neden olabilir. Bu duruma sefalhematom denir. Bu zedelenmeler kan pıhtılarından oluşur ve kanın çökmesiyle yüksek miktarda bilirubin oluşur. bebeğin karaciğeri de bilirubini işlemek için henüz tam gelişmediği için sarılık görülebilir.
4) Gebelik Dönemindeki Şeker Hastalığı
Hamilelik sırasında şeker hastası olan anneler bebeğin sarılık olmasına neden olabilirler. Bu nedenle annelerin hamilelik sırasında düzenli kontroller yaptırmaları gerekir. Ayrıca olabildiğince sağlıklı kalmak da bebeğin sağlığı için çok önemlidir.
5) Kan Uyuşmazlığı
Bazen bebeğin kanıyla anne kanı arasındaki bir uyuşmazlık sarılığa neden olabilir. Bu annenin vücudunun antikorlar üreterek fetüsün kan hücrelerine saldırması sonucu ortaya çıkar. Bu tür bir sarılık annenin 0 Rh- kan grubuna sahip olduğu durumlarda görülebilir.
Bebeklerde Sarılığın Tedavisi
Yeni doğan bebeklerde görülen sarılığın ortalama olarak 2 haftada iyileşmesi beklenir. Fakat bu süre daha uzun sürerse tedaviye başvurulmalıdır. Tedavi için doktora başvurulur. Bebeklerde sarılığın tedavisini 3’e ayırabiliriz.
1) Fototerapi
Fototerapi ışıkla yapılan bir tedavidir. Fototerapide bebeğin kanındaki bilirubin miktarı foto-oksidasyon adlı bir işlemle düşürülür. Oksidasyon bir maddeyi (burada bilirubin) değiştirmek için ortama oksijen ekleme yöntemidir. Foto-oksidasyon bilirubini suda kolayca çözünebilen bir maddeye çevirir. Bu oluşan madde de bebeğin karaciğerinde kolayca parçalanarak kolayca vücuttan atılır. Fototerapinin 2 çeşidi vardır:
Geleneksel Fototerapi: Bu yöntemde bebek bir halojen ya da floresan lambasının altına yatılır ve ışığın gözlerine zarar vermesini engellemek için gözleri kapatılır.
Fiberoptik Terapi: Bu yöntemde bebek içinde fiberoptik kabloların olduğu bir battaniyeye yatırılır. Işık fiber optik kablolardan geçerek bebeğin arkasına yansır.
- Her iki fototerapide de amaç bebeğin cildini olabildiğince ışığa maruz bırakmaktır.
- Geleneksel terapi çoğu durumda ilk uygulanan tedavidir fakat bebek erken doğmuşsa fiberoptik terapi tercih edilir. Bu terapiler her 3-4 saatte bir 30 dakikalığına durdurulur böylece bebeğin beslenmesi sağlanır.
- Fototerapiler sırasında bebeğin vücut sıcaklığı susuzluğunu kontrol etmek için ara ara kontrol edilir ve gerekirse bebeğe su verilir.
- Bilirubin miktarı fototerapi başladıktan sonra her 6 saatte bir kontrol edilir ve normal seviyelere geldiğinde fototerapi durdurulur.(genelde 1-2 gün sürer.)
Fototerapi genellikle yeni doğan bebeklerde sarılık tedavisi için çok etkilidir ve çok az yan etkisi vardır. Buna rağmen bebekte kızarıklık ve bronzlaşma görülebilir.
2) Kan Değişimi
Kan değişimi bebeğin kanındaki bilirubinin çok yüksek miktarlarda olduğunda ve fototerapinin etkili olmadığı durumlarda uygulanır. Kan değişimi tedavisi sırasında bebeğin az miktarda kanı göbek bağı, kollar ve ellerdeki kan damarlarına yerleştirilen ince bir plastik tüple alınır. Bu kan daha sonra bebeğin kanına uygun bir donörün kanıyla değiştirilir.
- Yeni kan bilirubin içermediği için bebeğin kanındaki toplam bilirubin miktarı hızlı bir şekilde düşer.
3) Diğer Tedaviler
Altta Yatan Nedenin Tedavisi: Eğer sarılık herhangi bir hastalık ya da enfeksiyon yüzünden ortaya çıkıyorsa öncelikle bu hastalık ve enfeksiyon tedavi edilmelidir.
Antikor Solüsyonu: Eğer sarılığa rhesus hastalığı (annenin kanının Rh-, bebeğin kanı Rh+ olduğunda görülür) neden oluyorsa intravenöz immünglobulin kullanılabilir. İmmunoglobulin sağlıklı donörlerden alınan bir antikor solüsyonudur. Bu solüsyon damar içine enjekte edilir.
İntravenöz İmmünglobulin: Sadece fototerapinin etkisiz kaldığı ve kandaki bilirubinin artmaya devam ettiği durumlarda kullanılmalıdır.
