Beyin Duyguları Nasıl Kontrol Eder?

Limbik sistem, beynin derinlerinde birbirine bağlanan bir yapıdır. Bu yapı, davranışsal ve duygusal tepkilerden sorumludur. Bilim insanları henüz limbik sistemi ortaya koyan yapıların tam bir listesini oluşturamasalar da genel olarak kabul gören yapılar bulunmaktadır.

Bu yapılar:

1 Hipotalamus

Hipotalamus duygusal tepkileri kontrol etmenin yanı sıra cinsel dürtüleri, hormon salınımlarını ve vücut sıcaklığını ayarlamayı da kontrol eder.

2 Hipokampüs

Hipokampüs hafızaları saklayıp korur. Hipokampüsün, boyutları nasıl algıladığınızı kontrol etmekte de önemli rolü vardır.

3 Amigdala

Amigdala duygusal tepkilerinizi tetikleyen olaylara vereceğiniz tepkileri düzenler. Bu yapı, korku ve kızgınlık duygularının oluşmasında büyük rol oynar.

4 Limbik Korteks

Beyindeki bu yapı, singulat kıvrımı ve parahipokampal jirus olmak üzere iki kısımdan oluşur. Bu yapılar birlikte moralinizi, motivasyonunuzu etkileyerek yargı oluşturmanızı sağlar.

Biyolojik açıdan bakıldığında korku çok önemli bir duygudur. Size zarar verebilecek durumlarda uygun bir şekilde tepki verebilmenizi sağlar.

Bu tepkiler genellikle amigdalanın uyarılmasıyla başlayıp hipotalamusla devam eder. Bu yüzden, beynin amigdala kısmı hasar gören kişiler tehlikeli durumlarda uygun tepkiler veremezler.

Amigdala, hipotalamusu uyardığı zaman ”Savaş ya da kaç” denilen bir tepki oluşturur. Hipotalamus, böbrek üstü bezlerine adrenalin ve kortizol gibi hormonları üretmesi için sinyal gönderir. Hormonlar kana karıştıklarında bazı fiziksel değişiklikler yaşayabilirsiniz.

Bu değişiklikler:

• Kalp atışının hızlanması
• Nefes alışının hızlanması
• Kan şekerinde değişiklik
• Terleme

“Savaş ya da kaç” tepkisinin ortaya çıkmasını sağlaması dışında amigdala, korkunun öğrenilmesi konusunda da önemli bir etkiye sahiptir. Korkuyu öğrenme, belirli durumlarla korku hissi arasında ilişki kurmanız anlamına gelir.

Korku gibi, öfke de çevrenizde strese neden olan faktörlerin sonucunda oluşan bir tepkidir. Tehlikeli görünen bir durumda olup kaçamadığınızda öfkeli ya da saldırganca tepkiler verebilirsiniz. Öfke barındıran tepkilerin de “Savaş ya da kaç” tepkilerinden olduğunu düşünebilirsiniz.

Hedefinize doğru ilerlerken size engel olan bir şeylerle karşılaştığınızda yaşadığınız hayal kırıklıkları da öfke tepkilerini tetikleyebilir.

Öfke, kızgınlıkta da olduğu gibi amigdalanın hipotalamusu uyarmasıyla başlar. Ayrıca, prefrontal korteks de öfke tepkilerinde büyük rol oynar. Bu bölgelerinde hasar olan kişiler, özellikle öfke ve saldırganlık duygularını kontrol edemezler.

Prefrontal korteks, öfke tepkilerini düzenlemeye de yardımcı olur. Bu bölgelerinde hasar olan kişiler öfkelerini ve saldırma hislerini kontrol etmekte oldukça güçlük çekerler.

Mutluluk, tamamen iyi veya hoşnut durumda olmak anlamına gelir. Mutlu hissettiğinizde genellikle olumlu düşünceler ve hisler içinde olursunuz.

Görüntüleme çalışmaları, mutluluğun büyük çoğunluğunun limbik kortekste oluştuğunu gösteriyor. Precuneus denilen bir başka bölge de mutluluk hissinin oluşmasında büyük rol oynuyor. Anıların kaydedilmesi, benlik bilinci ve dikkatinizi toparlama gibi durumlar da precuneus denilen bölgede gerçekleşir.

2015 yılında yapılan bir çalışmada, beyin hacmi ne kadar büyük olursa sağ precuneusun o kadar büyük olduğu ortaya çıkmıştır. Uzmanlar, precuneusun bilgileri işlediğini ve bu bilgileri mutluluk hissine çevirdiğini düşünüyor. Diyelim ki sevdiğiniz ve önemsediğiniz biriyle birlikte bir akşam geçirdiniz. Aradan zaman geçtikten sonra bu anıyı hatırladığınızda mutluluk hissedebilirsiniz.

Kulağa tuhaf gelebilir ama romantik ilişkilerin başlangıçları, hipotalamusun salgıladığı stresle ilişkilidir. Birine âşık olmaya başladığınız zaman kendinizi gergin hissettiğinizi ve tuhaf bir heyecan duyduğunuzu düşünecek olursanız bu durum çok daha mantıklı gelecektir.

Hisler büyüdükçe hipotalamus dopamin, oksitosin ve vazopresin gibi başka hormonları da salgılamaya başlar.

Dopamin vücudunuzun ödül sistemiyle ilişkilendirilir.  Bu hormon, aşkı çok daha arzulanabilir hale getirir.

2015 yılında yapılan küçük çaplı bir araştırmada, katılımcılara âşık oldukları kişilerin fotoğrafları gösteriliyor. Daha sonra tanıdıklarının fotoğrafları gösteriliyor. Âşık oldukları kişiler gösterildiğinde katılımcıların beyinlerinde dopamin açısından zengin olan bölgelerdeki etkinlik artıyor.

Bir diğer aşk hormonu olan oksitosin ise birine sarıldığınızda artar. Hipotalamusta üretilir ve hipofiz bezlerinden salınır. Bu hormonlar sosyal bağ kurmakla da yakından ilgilidir. Oksitosin ilişkilerde güvenin oluşumu konusunda da oldukça önemlidir. Sakinlik ve memnuniyet hissinin oluşmasına da katkı sağlar.

Vazopresin, hipotalamusta üretilir ve hipofiz bezleri aracılığıyla salınır. Eşinizle veya partnerinizle sosyal bir bağ kurmanızı sağlar.

Kaynak: https://www.healthline.com