Her on böbrek taşından sekizi kendiliğinden düşmektedir. Çapı 4 mm’ye yakın olan böbrek taşı düşerken şiddetli sancıya neden olabilmektedir. Şiddetli sancı en geç birkaç saat içinde yok olacak, böbrek taşı 48 saat içinde idrarla atılacaktır.
Bazı vakalarda ise doktor müdahalesi gerekli olmaktadır.
Böbrek Taşı Belirtileri
Çok küçük boyuttaki böbrek taşı genellikle herhangi bir belirtiye neden olmaz. Fark edilmeden idrarla birlikte gidebilirler. Ancak hareket ederek idrar yoluna giren veya böbrekte sıkışan nispeten büyük böbrek taşı aşağıdaki belirtilere neden olabilir:
- Bel veya kasıklarda sürekli hissedilen rahatsızlık hissi (bazen testislerde ve erbezi torbasında da hissedilebilir)
- Bel, böğür, karnın arka tarafı ve bazen de kasıklarda hissedilen şiddetli sancı. Bu sancının süresi birkaç dakikadan birkaç saate kadar uzayabilir.
- Uzanıp yatamama, genel rahatsızlık
- Bulantı
- Normalden daha sık beliren idrar ihtiyacı
- İdrar yaparken yanma
- İdrarda kan (böbrek taşı idrar yolunu çizerek indiği için görülebilir. Kanama bazen görülmeyecek kadar az, bazen de idrar rengini kızıla çevirecek kadar fazla olabilir)
Böbrek taşı, idrar kanallarını tıkarsa bakteriyel iltihaba neden olabilir. Bu durumda yüksek ateş, titreme, ishal, kötü kokulu idrar gibi belirtiler de ortaya çıkabilir.
Böbrek Taşı Neden Olur?
Böbrek taşı, aşağıdaki kimyasalların bir veya birkaçının böbrekte birikmesi ile ortaya çıkan sertleşmiş şekilleridir:
- Kalsiyum
- Amonyak
- Ürik asit: Vücudun enerji ürettikten sonra ortaya çıkardığı atık
- Sistein (proteinlerin yapı taşlarından biri)
Aşağıdaki etkenler böbrek taşına neden olabilir:
1) İdrarda Çok Fazla Kalsiyum Bulunması
Kalsiyum birikmesi ile ortaya çıkan böbrek taşı, en sık görülen türdür. İdrardaki kalsiyum miktarının artması ile görülür. Aşağıdaki etkenler bu durumu tetikleyebilir:
- Hiperkalsiüri
- Tiroit bezinin aşırı aktif olması
- Böbrek hastalıkları
- Sarkoidoz hastalığı
- Bazı kanserler
2) İdrar Yolu İltihapları
Uzun süren veya sık tekrar eden iltihaplar (özellikle de böbrek veya idrar yolu iltihapları) struvit türü böbrek taşına neden olabilmektedir. Kadınlarda erkeklerden daha sık görülür.
3) Protein Ağırlıklı Beslenmek
Çok fazla protein alırken yeterince lifli gıda tüketmemek ürik asitten oluşan böbrek taşına neden olabilir. Aşağıdaki durumlar bu süreci hızlandırabilir:
- Yeterince sıvı tüketmemek
- Gut hastalığı
- Kemoterapi tedavisi görmek
4) Bazı İlaçlar
Aşağıdaki ilaçların böbrek taşı riskini artırdığı ispatlanmıştır:
- Aspirin
- Antiasitler
- İdrar söktürücüler
- Bazı antibiyotikler
- HIV virüsüne karşı kullanılan antiretroviral ilaçlar
- Bazı epilepsi ilaçları
5) Diğer Nedenler
Aşağıdaki şartları taşıyan kişilerde böbrek taşı oluşması riski daha yüksektir:
- Hareketsiz olmak (yatalak hastalar daha büyük risk altındadır)
- Ailede böbrek taşı olan birinin olması
- Daha önceden en az bir kez böbrek taşı düşürmüş olmak (özellikle de 25 yaşından önce düşürülmüş ise)
- Böbreklerden sadece birinin çalışıyor olması
- Bağırsak bypass ameliyatı geçirmiş olmak
Böbrek Taşı Tedavisi
Çoğu böbrek taşının çapı 4 milimetreden küçük olduğu için evde tedavi mümkündür. Ancak bu boyuttaki böbrek taşı bile düşerken sancıya neden olabilir. Böbrek taşı birkaç gün içinde idrarla birlikte atılacaktır.
1) Sancıdan Kurtulun
Küçük olan böbrek taşı düşerken ağrı kesici almak genellikle yeterli bir önlem olmaktadır.
- Şiddetli sancılarda yakınınızdaki hastane veya sağlık ocağına giderek ağrı kesici iğne yapılmasını talep edebilirsiniz. Sancı devam ederse ikinci doz iğne yarım saat sonra vurulabilir.
- Antiemetik (kusma giderici) ilaçlar alınabilir.
2) Bol Bol Su İçin
Sıvı tüketmek idrara çıkmanızı sağlar; her idrar ise böbrek taşının düşmesini kolaylaştırır. Her on böbrek taşından sadece biri veya ikisi bol su içmekten başka bir tedaviye ihtiyaç duyar.
Not: Böbrek taşı olan kişilerin yarısı, sonraki on yıl içinde en az bir kez daha böbrek taşı düşürmektelerdir. Ancak bu durum bol sıvı (özellikle de su) tüketen kişiler için geçerli değildir. Su idrarı seyreltir, kimyasalların kristalize olarak böbrek taşına dönüşmesini engeller.
3) Ses Dalgası İle Kırma
Kendiliğinden düşmeyen böbrek taşı vakalarında en sık kullanılan yöntem “şok dalga litotripsi”dir (ESWL). Tedavide böbrek taşının üzerine yüksek frekanslı ses dalgaları (ultrason) gönderilir. Bu sayede böbrek taşı ufak parçalara ayrılır ve idrarla dışarı atılabilir.
- Biraz rahatsız edici olabilir, ağrı kesici aldıktan sonra prosedüre başlanmalıdır.
- Tam tedavi için birden fazla seans gerekebilir.
- 20 mm’ye kadar olan böbrek taşında 99% etkili bir yöntemdir.
4) Cerrahi Müdahale
Çapı 6-7 milimetreden büyük olan böbrek taşı doğal şekilde düşmez. Müdahale gerektirir. Doktorunuz aşağıdaki seçeneklerden uygun olanını önerecektir:
Üretereskopi: Cerrah idrar çıkış noktasından üretereskop adı verilen ince bir cihaz ile girerek mesaneye ve böbreğe erişir. Böbrek taşını hafifçe hareket ettirerek idrar yoluna düşürmeye çalışabilir veya lazer yardımı ile küçük parçalara ayırabilir.
Perkütan Nefrolitotripsi: Belde açılan ufak bir kesikten nefroskop adı verilen cihazla girilerek böbrek taşı alınır veya küçük parçalara ayrılır. Çok büyük böbrek taşlarında veya ESWL’nin uygun olmadığı vakalarda tercih edilir.
Açık Cerrahi: Artık çok nadiren kullanılmaktadır.
