Bulaşıcı Mononükleoz (Bulaşıcı Öpücük Hastalığı)

Epstein-Barr virüsü enfeksiyonu 1 yaştan büyük herkeste oluşabilir. Çok küçük çocuklarda belirtiler genellikle görülmez ya da belirtiler o kadar hafiftir ki mono teşhisi konmaz. EBV enfeksiyonunu bir kez geçirdikten sonra bir daha enfeksiyon geçirme ihtimaliniz düşüktür. EBV enfeksiyonu kapan herkes, hayatlarının geri kalanında mono enfeksiyonuna karşı bağışıklık kazanır.

Ancak, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki ve diğer ülkelerdeki pek çok çocuk bu enfeksiyona küçük yaşlarda yakalanmazlar. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi’ne göre, ergenlik çağındakiler ve genç yetişkinler EBV enfeksiyonunu en çok yaşayan yaş gruplarıdır. Yani, mono genellikle lise ve üniversite çağındaki kişileri etkiler.

Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi

Centers for Disease Control and Prevention

Virüsün kuluçka dönemi, enfeksiyonla ilk karşılaşıp belirtilerinizi görmeye başladığınız zamana kadarki aralıktır. Bu dönem 4 ila 6 hafta sürebilir. Mononun belirtileri genellikle bir veya iki ay boyunca sürer.

Ara sıra karaciğer veya dalak da şişebilir ancak mononükleozun ölüme neden olduğu çok nadiren görülür.

Mono, grip gibi yaygın olarak görülen diğer virüslerin neden olduğu enfeksiyonlardan ayırt edilmesi oldukça zor bir hastalıktır. Belirtileriniz evde uyguladığınız dinlenme, yeterli sıvı tüketme ve sağlıklı gıdalarla beslenme gibi tedavilerle bir veya iki hafta içerisinde düzelmezse doktorunuza görünün.

Mononükleoz, EBV’nin neden olduğu bir hastalıktır. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi’ne göre, EBV, dünya üzerinde insanları en yaygın olarak etkileyen virüs ailesi olan herpes ailesine ait bir virüstür.

Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi

Centers for Disease Control and Prevention

Virüs, enfeksiyon kapan kişinin ağzından tükürükle ya da kan gibi diğer vücut sıvılarıyla doğrudan bulaşabilir. Ayrıca, cinsel temas ya da organ nakliyle de bulaşabilir. Öksürme, hapşırma, öpüşme, yiyecek ve içecekleri paylaşma gibi durumlarda da mono enfeksiyonu yaşayan kişiden hastalığı kapabilirsiniz. Enfeksiyonu kaptıktan sonra belirtilerin oluşması genellikle 4 ila 8 haftayı bulur.

Ergenlik çağındakilerde ve yetişkinlerde enfeksiyon vakalarının %35 ila 50’sinde fark edilebilir belirtiler görülür. Çocuklarda virüs genellikle bir belirtiye neden olmaz ve enfeksiyon tanısı konulmadan iyileşir.

Düzenli olarak kalabalıkla temas halinde olan kişilerde mono riski artar. Bu nedenle lise ve üniversite öğrencileri sıklıkla enfeksiyon yaşarlar.

Hepatit A gibi daha başka ve ciddi virüsler de mono ile benzer belirtilere neden olduğundan doktorunuz diğer seçenekleri mümkün olduğunca elemek isteyecektir.

I İlk Muayene

Doktorunuzla randevunuza gittiğinizde doktorunuz belirtilerinizin ne zamandır devam ettiğini sorar. 15 – 25 yaş aralığındaysanız doktorunuz mono enfeksiyonu geçiren biriyle görüşüp görüşmediğinizi sorabilir. Mono teşhisi koymak için yaygın görülen ateş, boğaz ağrısı ve lenf bezlerinin şişmesi gibi belirtilere bakılır.

Doktorunuz ateşinizi ölçüp, boynunuzu, koltuk altlarınızı ve kasıklarınızı lenf bezlerinin şişip şişmediğini anlamak için kontrol edecektir. Ayrıca, midenin sol üst kısmı dalağın genişleyip genişlemediğini anlamak için kontrol edilebilir.

II Tam Kan Sayımı

Bazen doktorlar tam kan sayımı isteyebilirler. Bu kan testi, doktorunuzun çeşitli kan hücrelerinin seviyelerine bakarak hastalığınızın ciddiyetini belirlemesine yardımcı olur. Örneğin, lenfosit sayısının yüksek olması mono enfeksiyonuna işaret edebilir.

III Akyuvar Hücresi Sayımı

Mono enfeksiyonu genellikle vücudun kendini savunmasını sağlayan akyuvarların daha fazla üretilmesine yol açar. Akyuvar sayısının yüksek olması EBV’den kaynaklanan bir enfeksiyon olduğunu kanıtlamasa da bu ihtimali güçlendirir.

IV Monospot Testi

Laboratuvar testleri, doktorunuzun teşhis koyması için muayenenin ikinci kısmını oluşturur. Mononükeloz için en güvenilir teşhis yöntemlerinden biri monospot ya da heterofil testidir. Bu kan testi, vücutta bağışıklık sisteminin zararlı bileşenlere karşı savunma olarak ürettiği proteinler olan antikorları kontrol eder. Ancak, EBV antikorlarını incelemez. Monospot testinde EBV enfeksiyonu yaşadığınızda vücudun üretebileceği diğer antikor seviyelerine bakılır. Bu antikorlara heterofil antikorlar denir.

Testin sonuçları, mono belirtileri görülmeye başladıktan 2 ila 4 hafta boyunca tutarlı olur. Bu noktada, olumlu bir tepki oluşturacak hetorofil antikorları yeterli noktaya ulaşır.

Bu test her zaman güvenilir olmasa da yapılması kolaydır ve sonuçları bir saat gibi kısa bir sürede çıkar.

V EBV Antikor Testi

Monospot testi negatif çıkarsa doktorunuz EBV antikor testi isteyebilir. Bu kan testi EBV’ye özel olarak üretilen antikorları inceler. Bu test, belirtileri yaşadığınız ilk haftada bile monoyu belirleyebilir ancak sonuçların çıkması uzun sürer.

Bulaşıcı mononükleozun özel bir tedavisi bulunmamaktadır. Ancak, doktorunuz boğazın ve bademciklerin şişliğini azaltmak için kortikosteroid verebilir. Belirtiler genellikle bir veya iki ay içinde düzelir.

Tedavide belirtileri hafifletmeye odaklanılır. Bunun için ateşi düşürecek ilaçlar, boğaz ağrısını hafifletecek tuzlu suyla gargara gibi yöntemler kullanılabilir.

Yoğun bir karın ağrısı yaşıyorsanız ya da belirtileriniz giderek kötüleşiyorsa doktorunuza görünün.

Mono genellikle ciddi bir hastalık değildir. Bazı durumlarda, mono enfeksiyonu yaşayan kişiler streptokok boğaz ağrısı, sinüs enfeksiyonları ve bademcik iltihabı gibi ikincil enfeksiyonlar da yaşayabilirler.

Nadiren de olsa bazı kişilerde şu komplikasyonlar görülebilir:

I Dalağın Şişmesi

Enfeksiyondan dolayı şişmiş olabilecek dalağın yırtılmasını engellemek için ağır eşya kaldırmak ya da temas gerektiren sporlar yapmak gibi enerji gerektiren hareketleri yapmak için en az 1 ay beklemelisiniz. Normal aktivitelerinize ne zaman döneceğinizi doktorunuza sorun. Monosu olan kişilerde dalak yırtılması nadir olarak görülür ancak bu, hayatı tehdit edebilecek acil bir durumdur. Mononuz varsa ve karnınızın üst sol kısmında keskin, ani bir acı yaşıyorsanız bir an önce acil servise gidin.

II Karaciğerin İltihaplanması

Hepatit (karaciğer iltihaplanması) ya da sarılık (gözlerin ve cildin sararması), mono enfeksiyonu olan kişilerde ara sıra yaşanabilir.

III Nadir Görülen Komplikasyonlar

Mayo Clinic’e göre, mono son derece nadir de olsa şu komplikasyonlara yol açabilir:
Anemi (Alyuvar hücrelerinin sayısında azalma olması)
Trombositopeni (Kanda pıhtılaşmayı sağlayan trombositlerin sayısında azalmanın olması)
Kalpte iltihaplanmanın olması
Menenjit ya da Guillain-Barre sendromu gibi sinir sistemini etkileyen komplikasyonlar
Nefes almayı engelleyecek şekilde bademciklerin şişmesi

Mono belirtileri 4 haftadan uzun süre devam eder. Mono enfeksiyonu geçiren kişilerin çoğu 2 ila 4 hafta içinde iyileşir.

Kronik EBV enfeksiyonu denen hastalığın belirtileri 6 aydan uzun sürebilir. EBV hücrelerinizin içinde hayatınızın geri kalanı boyunca etkin olmayan bir şekilde kalabilir ve ara sıra belirtiler olmadan aktifleşebilir. Bu zamanlarda tükürük aracılığıyla virüsü başkalarına yaymanız mümkündür.

EBV, vücuttaki bağışıklık sistemi hücrelerinde aktif olmayan bir enfeksiyon olarak hayat boyu kalabilir. Çok nadiren de olsa virüsü taşıyan kişilerde Burkitt lenfoması ya da nazofarenks karsinomu gibi nadir kanserler oluşabilir. EBV, bu kanserlerin gelişiminde bir rol oynuyor gibi görünmektedir. Ancak, kanserlerin oluşmasındaki tek etken EBV değildir.

Daha önceden EBV enfeksiyonu geçirmiş sağlıklı kişiler bu enfeksiyonu hayatları boyunca dönemsel olarak yayabildiğinden mono enfeksiyonunun önlenmesi neredeyse imkânsızdır. 35 yaşına kadar neredeyse tüm yetişkinler mono enfeksiyonu geçirdiğinden vücutlarında bu enfeksiyona karşı antikor bulunur. İnsanlar normalde hayatları boyunca sadece bir kez mono enfeksiyonu geçirirler.

Kaynak: Healthline