Çölyak hastalığı, ince bağırsakta hasara neden olan bir sindirim sorunudur. Glütensiz diyetin alternatifi olarak uygulanabilecek herhangi bir tedavisi yoktur.
Çölyak Hastalığı Belirtileri
1) Sindirim Sorunları
Çölyak hastalığı sindirim ile ilgili belirtilere neden olur. Bu belirtiler çocuklarda daha şiddetli olarak görülür, bazıları şunlardır:
- Şişkinlik
- Kronik ishal
- Kabızlık
- Gaz birikmesi
- Bulantı, kusma
- Mide ağrısı, mide ekşimesi
- Soluk renkli, kötü kokulu veya yağlı dışkı
2) Çocuklarda Görülen Belirtiler
Sağlıklı sindirim ve bağırsaklardaki gıda emilimi çocuklarda daha büyük önem taşır. Çünkü gelişimleri buna bağlıdır. Çölyak hastalığı çocuklarda aşağıdaki belirtilere neden olabilir:
- Diş minesinde hasar
- Ergenliğin gecikmesi
- Bebeklerde gelişim geriliği
- Ruh halinde görülen ani değişimler, sinirlilik veya sabırsızlık
- Büyüme geriliği, boy kısalığı, kilo kaybı
3) Yetişkinlerde Görülen Belirtiler
Yetişkinlerde sindirim problemleri daha nadir görülür. Kontrol altında tutulmayan Çölyak hastalığı aşağıdaki belirtilerin ortaya çıkmasına neden olabilir:
- Kansızlık, demir eksikliği
- Kızıl, pürüzsüz ve parlak bir dil
- Depresyon, kaygı bozuklukları, tükenmişlik hissi
- Baş ağrıları
- Kısırlık, tekrarlayan düşükler
- Aft veya ağız kuruluğu gibi ağız problemleri
- El veya ayaklarda karıncalanma, uyuşma
- Uzun süren yorgunluklar
- Ciltte kaşıntı ve döküntüler
- Kaslarda güçsüzlük
- Kırılgan, zayıf kemikler
- Mide ülseri
- Bağırsak tıkanması
Çölyak Hastalığı Neden Olur?
Çölyak hastalığı kalıtsal bir sorundur. Anne ve babadan gelen hatalı genler, glüten proteini tüketildiği zaman çölyak hastalığının ortaya çıkmasına neden oluyor. Ancak hastalık genlerinin baskın hale geçmesi için tetikleyici etkenler gerekmektedir. Yani;
Çölyak hastalığına yol açan genler + tetikleyici etkenler + glüten proteininin tüketimi = Çölyak hastalığı
- Bu üç etkenden bir olmazsa Çölyak hastalığı ortaya çıkmaz.
Tetikleyici etkenlerden bazılarının şunlar olabileceği üzerinde duruluyor:
- Hastalık geçirmek
- Bebeklerin anne sütünü yeterince içmemesi
- Hamilelik, doğum
- Virüs kaynaklı iltihaplar
- Sigara, aşırı alkol
- Gıdalardaki katkı maddeleri
- Ameliyat olmak
- Şiddetli duygu durumları, stres
- Menopoza girmek
- Antibiyotik kullanımı
- Sivilce tedavisinde kullanılan izotretinoin etken maddeli ilaçlar
- Ibuprofen gibi NSAID ilaçların uzun dönemli kullanımları
Bu etkenlerden birçoğu vücudun bağışıklık sisteminin uyarılmasına ve harekete geçmesine neden oluyor. Bu tepki, o ana kadar glüteni tolere eden vücudun artık idare etmemesine ve glütene tepki vererek Çölyak hastalığının ortaya çıkmasına neden olabilmektedir.
Çölyak Hastalığı Tedavisi
1) Glütensiz Diyet
Çölyak hastalığının birincil ve vazgeçilmez tedavisi glütensiz bir diyettir. Glüten arpa, buğday ve çavdarda bulunan bir proteindir. Glütensiz bir diyet uygulayan kişilerde Çölyak hastalığının belirtileri çok hızlı şekilde ortadan kaybolmaya başlar.
Aşağıdaki gıdalar glüten içerdiği için tüketilmemelidir:
- Çoğu hamur işi gıda (Çölyak hastalarına özel hazırlanmamış ekmek, kek, hazır gıda ve pizza tüketilmemelidir)
- Pane harçları, çikolatalar, bulgur, irmik, makarna ve bazı sakızlar
- Bira ve malt içeceği (bazı biralar glütensizdir)
- Buğday, arpa veya çavdar ununa bulanmış tüm balık-et-sebzeler, soslar
- Yulaf, soya sosu ve işlenmiş peynirde glüten olabilir.
Not: Çölyak hastalığı ilk ortaya çıktığı zaman laktoz intoleransının da baş göstermesi olasıdır. Dolayısıyla başlangıçta glütenle birlikte süt ve süt ürünleri de tüketilmemelidir. Zamanla süt ve süt ürünleri yavaş yavaş diyete sokulsa bile, glütensiz diyet ömür boyu uygulanmalıdır.
2) Güvenilir Gıdalar
- Karabuğday glüten içermez. Karabuğday unundan hazırlanan ekmekler ve hamur işleri tüketilebilir.
- Meyve ve sebzeler tüketilebilir.
- Et, tavuk, balık, kuruyemiş ve fasulye gibi gıdalarda glüten bulunmaz.
- Pirinç ve mısır tüketilebilir.
3) Dikkat Edilmesi Gereken Konular
Glüten az miktarda olsa dahi Çölyak hastalığını tetikleyebilir. Bir ton gıdaya karışmış iki kaşık glüten bile tehlikelidir. Dolayısıyla Çölyak hastasının çatalı, kaşığı ayrı olmalı; yemekleri ayrı kapta pişmelidir. Ayrıca;
- Şampuan, dudak kremi, diş macunu gibi kozmetik ürünlerde glüten bulunabilir.
- Oyun hamurlarında glüten bulunabilir.
- Vitamin, mineral takviyeleri ve bitkisel çözümleri kullanmadan önce eczacınıza danışmalısınız.
- Bebeğinizi Çölyak hastalığından korumak için en az 4-5 ay boyunca sadece anne sütü ile beslemelisiniz. Anne sütünün Çölyak hastalığına karşı ömür boyu bağışıklık sağlaması mümkündür.
- Bazı ilaçlarda glüten vardır. Eczacınıza danışmalı, kullanacağınız ilacın prospektüsünü okumalısınız.
- Uzun süredir Çölyak hastası olan kişiler düzenli olarak kan testleri yaptırmalıdır. Eksilen vitamin ve minerallerin takviye edilmesi gerekebilir.
