Çölyak Hastalığı Nedir? Sizde de Olabilir!

1.Sindirim Sorunları

Çölyak hastalığı sindirim ile ilgili belirtilere neden olur. Bu belirtiler çocuklarda daha şiddetli olarak görülür, bazıları şunlardır: Şişkinlik, Kronik ishal, Kabızlık, Gaz birikmesi, Bulantı, Kusma, Mide ağrısı, Mide Ekşimesi, Soluk Renkli, Kötü Kokulu veya yağlı dışkı

2.Çocuklarda Çölyak Hastalığı Belirtileri

Sağlıklı sindirim ve bağırsaklardaki gıda emilimi çocuklarda daha büyük önem taşır. Çünkü gelişimleri buna bağlıdır. Çölyak hastalığı çocuklarda aşağıdaki belirtilere neden olabilir: Diş minesinde hasar, Ergenliğin gecikmesi, Bebeklerde gelişim geriliği, Ruh halinde görülen ani değişimler, sinirlilik veya sabırsızlık, Büyüme geriliği, boy kısalığı, kilo kaybı

3.Yetişkinlerde Çölyak Hastalığı Belirtileri

Yetişkinlerde sindirim problemleri daha nadir görülür. Kontrol altında tutulmayan Çölyak hastalığı aşağıdaki belirtilerin ortaya çıkmasına neden olabilir: Kansızlık, demir eksikliği, Kızıl, pürüzsüz ve parlak bir dil, Depresyon, kaygı bozuklukları, tükenmişlik hissi, Baş ağrıları, Kısırlık, tekrarlayan düşükler, Aft veya ağız kuruluğu gibi ağız problemleri, El veya ayaklarda karıncalanma, uyuşma, Uzun süren yorgunluklar, Ciltte kaşıntı ve döküntüler, Kaslarda güçsüzlük, Kırılgan, zayıf kemikler, Mide ülseri, Bağırsak tıkanması

Çölyak hastalığının klinik sınıflaması gastrointestinal belirtilerin varlığına dayandırılmıştır. İtalya’da yapılan çok merkezli çalışmalar sonucu ilk kez buz dağı modeli ortaya atılmıştır. Klasik belirti gösteren veya tanı almış hastalar buz dağının suyun yüzünde kalan bölümünü oluştururlar. Çölyak tanısı alan her hastaya karşılık 7-8 adet tanı almamış hasta olduğu sanılmaktadır. Bunlar suyun altında bulunan buz dağı kütlesini oluştururlar.

Buz dağı modeline göre hastalar 1) Klasik çölyak hastalığı, 2) Sessiz çölyak hastalığı   3) Potansiyel çölyak hastalığı olmak üzere 3 grupta sınıflandırılmıştır.

1.Klasik Çölyak Hastalığı

Klasik formda belirtiler 6-18. aylarda başlar. Tipik olarak kronik ishal, büyüme geriliği, iştahsızlık, karın şişliği, karın ağrısı ve kas güçsüzlüğü ile karakterizedir. Bu klinik bulguların yanında hastalarda antikor pozitifliği ve ince bağırsak mukozasında hafif villus düzleşmesinde total villus atrofisine uzanan histopatolojik bulgular da mevcuttur. Bulgular glutensiz diyetle düzelir.

2.Sessiz Çölyak Hastalığı

Bu form belirtisi olmayan bireylerde ortaya çıkan büyük oranda proksimal ince bağırsağa sınırlı histopatolojik değişikliklerle karakterizedir. Taramalar sırasında çölyak hastalığına özgü antikorlar bulunur ve bağırsak biyopsisi yapıldığında ince bağırsak mukozasında tipik lezyonlar vardır. Özellikle son yıllarda serolojik tanı yöntemlerinin gelişmesi ile sessiz formun görülme sıklığının sanılanın çok üzerinde olduğu fark edilmiş, tarama programlarında hastalığın özellikle risk gruplarında (insüline bağımlı diyabet, selektif IgA eksikliği, Down sendromu) ve çölyak hastalarının birinci derece akrabalarında sık olduğu bildirilmiştir. Klasik semptomatik çölyak hastalarının gizli çölyak hastalığına oranı %30–40 olarak tahmin edilmektedir.

3.Potansiyel Çölyak Hastalığı

Bu hastalarda klinik belirtiler olabilir, ancak histopatolojik bulgu yoktur. Hastalık için karakteristik olan immünolojik testler pozitiftir (EMA pozitiftir). Bu hastalar genetik olarak çölyak hastalığına yatkın oldukları için hastaların % 50’sinden fazlasında çölyak hastalığı gelişebilir.

Çölyak hastalığı kalıtsal bir sorundur. Anne ve babadan gelen hatalı genler, glüten proteini tüketildiği zaman çölyak hastalığının ortaya çıkmasına neden oluyor. Ancak hastalık genlerinin baskın hale geçmesi için tetikleyici etkenler gerekmektedir. Yani;

Çölyak hastalığına yol açan genler + tetikleyici etkenler + glüten proteininin tüketimi = Çölyak hastalığı

• Bu üç etkenden bir olmazsa Çölyak hastalığı ortaya çıkmaz.

Tetikleyici etkenlerden bazılarının şunlar olabileceği üzerinde duruluyor:

• Hastalık geçirmek
• Bebeklerin anne sütünü yeterince içmemesi
• Hamilelik, doğum
• Virüs kaynaklı iltihaplar
• Sigara, aşırı alkol
• Gıdalardaki katkı maddeleri
• Ameliyat olmak
• Şiddetli duygu durumları, stres
• Menopoza girmek
• Antibiyotik kullanımı
• Sivilce tedavisinde kullanılan izotretinoin etken maddeli ilaçlar
• Ibuprofen gibi NSAID ilaçların uzun dönemli kullanımları

Bu etkenlerden birçoğu vücudun bağışıklık sisteminin uyarılmasına ve harekete geçmesine neden oluyor. Bu tepki, o ana kadar glüteni tolere eden vücudun artık idare etmemesine ve glütene tepki vererek Çölyak hastalığının ortaya çıkmasına neden olabilmektedir.

1.Çölyak Hastalığı Diyeti (Glütensiz Diyet)

Çölyak hastalığının birincil ve vazgeçilmez tedavisi glütensiz bir diyettir. Glüten arpa, buğday ve çavdarda bulunan bir proteindir. Glütensiz bir diyet uygulayan kişilerde Çölyak hastalığının belirtileri çok hızlı şekilde ortadan kaybolmaya başlar.

2.Güvenilir Gıdalar

Karabuğday glüten içermez. Karabuğday unundan hazırlanan ekmekler ve hamur işleri tüketilebilir.Meyve ve sebzeler tüketilebilir.Et, tavuk, balık, kuruyemiş ve fasulye gibi gıdalarda glüten bulunmaz.Pirinç ve mısır tüketilebilir.

3.Dikkat Edilmesi Gereken Konular

Glüten az miktarda olsa dahi Çölyak hastalığını tetikleyebilir. Bir ton gıdaya karışmış iki kaşık glüten bile tehlikelidir. Dolayısıyla Çölyak hastasının çatalı, kaşığı ayrı olmalı; yemekleri ayrı kapta pişmelidir. Ayrıca; Şampuan, dudak kremi, diş macunu gibi kozmetik ürünlerde glüten bulunabilir.Oyun hamurlarında glüten bulunabilir.Vitamin, mineral takviyeleri ve bitkisel çözümleri kullanmadan önce eczacınıza danışmalısınız.Bebeğinizi Çölyak hastalığından korumak için en az 4-5 ay boyunca sadece anne sütü ile beslemelisiniz. Anne sütünün Çölyak hastalığına karşı ömür boyu bağışıklık sağlaması mümkündür.Bazı ilaçlarda glüten vardır. Eczacınıza danışmalı, kullanacağınız ilacın prospektüsünü okumalısınız.Uzun süredir Çölyak hastası olan kişiler düzenli olarak kan testleri yaptırmalıdır. Eksilen vitamin ve minerallerin takviye edilmesi gerekebilir.

1.Beslenme Yetersizliği

İncebağırsakta oluşan hasar yeterince besinin absorbe edilememesine sebep olur. Bu da anemi ve kilo kaybına yol açar. Çocuklarda ise yavaş büyümeye ve boy kısalığına sebep olur.

2.Kalsiyum Kaybı ve Kemik Yoğunluğu

Kalsiyum ve D vitamini emilim bozukluğu çocuklarda kemiklerin yumuşamasına ve yetişkinlerde kemik yoğunluğunun kaybına sebep olur.

3.Kısırlık ve Çocuk Düşürme

Aynı şekilde kalsiyum ve D vitamini emilim bozukluğu üreme sorunlarına da yol açar.

4.Laktoz Hassasiyeti

İncebağırsakta oluşan hasar laktoz içeren süt ürünleri tüketiminden sonra karın ağrısına ve ishale sebep olur. Üstelik glüten içermiyor olsalar bile. Bağırsaklarınız iyileştiğinde süt ürünlerini sindirebiliyor olursunuz, ancak yine de bazı insanlar çölyak hastalığı tedavi edildiği halde laktoz hassasiyeti göstermeye devam etmektedir.

5.Kanser

Glütensiz diyet ile devam etmeyen çölyak hastalığı olan insanlar oldukça çeşiti kanser riski taşımaktadırlar. Buna bağırsak lenfoma ve incebağırsak kanseri de dahildir.

6.Nörolojik Sorunlar

Bazı çölyak hastaları nöbet ya da periferik nöropati gibi nörolojik hastalıklar geliştirebilirler.

Çölyak hastalığının tek tedavisi glütensiz bir diyettir. Ancak bu hastalık sürecinde bize faydalı olabilecek katır otu, veronica bitkisi, altın otu, papatya çayı gibi bazı bitkiler bulunmaktadır.

İki üç çay kaşığı siyah çörek otunu  havan vasıtasıyla ezip sabah akşam aç karnına bir iki yudum su ile 1 ay boyunca uygulayınız.Çörek otu ile yapılan çölyak bitkisel tedavi kürünün düzenli bir şekilde kullanılması durumda başarı oranın çok yüksektir.Başarı oranın kürü kullananlarda %70 ile 75 arasında olduğu, glutensiz beslenmenin de şart olduğunu belirtti. Prof. Dr. Saraçoğlu kürü isteyenlerin bir buçuk aya kadar da çıkarabileceklerini belirti.

İbrahim Saraçoğlu

Profesör Doktor