Crohn hastalığı, sindirim sisteminin yüzey dokularında iltihaba neden olan uzun dönemli bir hastalıktır. Çoğu vaka ilaç tedavisi ile kontrol altında tutulabilmektedir.
Crohn Hastalığının Belirtileri
Crohn hastalığının belirtileri, iltihaba neden olduğu sindirim sistemi bölgesine göre değişir.
Yaygın görülen belirtiler şunlardır:
- Tekrarlayan ishal
- Karın ağrısı, krampları (genellikle yemekten sonra kötüleşir)
- Aşırı yorgun hissetme
- Nedensiz kilo kaybı
- Dışkıda kan ve mukus
Bu belirtilerden biri veya hepsi görülebilir. Belirtilerin şiddeti vakadan vakaya değişkenlik gösterir. Crohn hastalığı olanlarda bu belirtiler aylarca görülmeyip (veya hafif seyredip) sonrasında birden şiddetlenebilir. Hastalığın şiddetli veya sakin periyotları bu şekilde arka arkaya düzensiz şekilde devam edebilir.
Crohn hastalığının nadir görülen belirtileri ise şunlardır:
- Yüksek ateş
- Bulantı, kusma
- Eklem ağrısı, eklemlerde şişme
- Gözlerde iltihap veya tahriş (üveit)
- Ciltte (özellikle bacaklarda) kızaran, ağrılı veya şişkin bölgeler
- Ağızda aft
Crohn hastalığı besinlerin emilimini azaltabildiği için, hasta çocuklarda bir miktar büyüme geriliği görülebilir.
Crohn Hastalığı Neden Olur?
Crohn hastalığının kesin nedeni bilinmemektedir. Çoğu araştırmacı, aşağıdaki etkenlerin bir araya gelerek Crohn hastalığına zemin hazırladığını düşünüyor:
1) Genetik
Uzmanlar, Crohn hastalığı olanlarda daha sık görülen 200’den fazla gen tespit ettiler. Ayrıca her 20 Crohn hastasının 3’ünün anne, baba veya kardeşlerinden birinde de Crohn hastalığı görülüyor.
- Tek yumurta ikizlerinden birinde Crohn hastalığı varsa, diğer bireyde de görülme riski %70’tir.
- Crohn hastalığı bazı etnik gruplarda daha sık görülüyor.
2) Sigara
Sigara, kalıtsal etkenlerden sonra Crohn hastalığının en büyük risk faktörüdür. Sigara içenlerde Crohn hastalığının görülme riski, içmeyenlerin iki katıdır.
- Sigara içenlerdeki Crohn hastalığı belirtileri daha şiddetli seyretmektedir.
- Yine bu kişilere cerrahi müdahale yapılması daha sık gerekli olmaktadır.
3) Bağışıklık Sistemi
Bağışıklık sistemimiz, sindirim sistemine girmesi muhtemel olan zararlı canlılara karşı vücudumuzu korur. Ancak Crohn hastalarının bağışıklık sistemi, sindirim sisteminde bulunup da sindirime yardımcı olan “yararlı” bakterileri de öldürmektedir. Crohn hastalığının yol açtığı belirtilerin büyük çoğunluğuna bu durum yol açmaktadır. Bağışıklık sisteminin neden böyle hareket ettiği bilinmiyor.
4) Bulaşıcı Hastalıklar
Genetik olarak Crohn hastalığına yatkın olan kişiler, çocukken şiddetli bir bulaşıcı hastalığa yakalandıklarında anormal bir bağışıklık sistemi tepkisi oluşturabiliyor. Bu tepki Crohn hastalığını tetikleyebiliyor.
Crohn Hastalığı Tedavisi
Crohn hastalığının kesin çözümü yoktur. Tedavi belirtilerin yok edilmesine yöneliktir.
1) İlk Tedavi
Çoğu vakada ilk önerilen müdahale, steroid ilaç kullanımıdır. Prednizolon hapları veya hidrokortizon şırıngaları yapılabilir.
- Bu tedaviler şiddetli yan etki doğurabileceği için kesinlikle doktor tavsiyesi ile ve doktor kontrolünde uygulanmalıdır.
- Budezonid gibi daha hafif ama daha az etkili ilaçlar da tercih edilebilir.
2) Elemental – Polimerik Diyet
Büyüme ve gelişmesinden endişe edilen çocuklarda ve gençlerde elemental diyetler veya polimerik diyetler uygulanabilir. Bu beslenme şekillerinde kişiye özel bir sıvı şeklinde hazırlanan, sindirimi ve emilimi kolay gıdalar verilir.
- Bütün (parçalanmamış) proteinler kullanılır. Kaynağı yumurta beyazı, kazein olabilir.
- Karbonhidrat kaynakları mısır şurubu veya mısır nişastası olabilir.
- Yağ kaynağı olarak ayçiçek yağı, kanola veya soya yağı kullanılabilir.
3) Bağışıklık Baskılayıcılar
Hastalık belirtileri bir yılda iki veya daha çok kez şiddetlenirse, ya da steroid kullanımı azaltıldıktan sonra şiddetlenirse bağışıklık sistemini baskılayan ilaçların kullanımı gerekli olabilir. Azatiyoprin veya merkaptopürin kullanılabilir.
- Bu ilaçlar herkes için uygun olmayabilir, öncesinde kan tahlilleri yapılmalıdır. Uygun değilse metrotreksat kullanılabilir.
- Hamilelerin, bebek düşünenlerin veya emziren kadınların bu ilaçları kullanmadan önce durumlarını doktorları ile görüşmeleri gerekmektedir.
4) Ağır Vaka Tedavileri
Çok şiddetli belirtileri olan hastalarda (veya yukarıdaki tedavilerin sonuçsuz kaldığı vakalarda) biyolojik terapi ilaçları kullanılabilir. Bu ilaçlar çok kuvvetli bağışıklık baskılayıcılardır.
- İlaçların iki örneği infliximab ve adalimumab’tır.
- Şırınga veya serum yolu ile verilirler.
Yan etkileri konusunda doktorunuzdan bilgi isteyerek görüş alışverişi yapınız.
5) Cerrahi Müdahale
Sağlık açısından faydalarının risklerinden daha büyük olduğuna karar verilirse cerrahi müdahale uygulanabilir. Bazı türleri şunlardır:
Rezeksiyon: İltihaplı bağırsak bölgesi kesilerek alınır. Açıkta kalan sağlıklı uçlar bağlanır.
İlyostomi: İnce bağırsağın sonu karındaki bir açıklığa (stoma) bağlanarak kalın bağırsağa iyileşmesi için fırsat verilir. Birkaç ay sonra kalın bağırsak tamamen iyileşince tekrar ince bağırsağa bağlanır.
Not: Herhangi bir beslenme programının Crohn hastalığını tetiklediği bilinmiyor. Ancak kişisel tecrübelerinizle kötü geldiğine kanaat getirdiğiniz gıdaları not tutarak onlardan uzak durabilirsiniz.
