Dalak büyümesi (splenomegali) genelde fark edilmeyen bir sorundur. Ama ciddi bir hastalığın belirtisi olabilir.
Dalak Nedir?
Dalak vücuttaki önemli bir organdır. Midenin arkasında yer alır ve bir insanın yumruğu büyüklüğündedir.
Dalağın başlıca görevleri şunlardır:
- Kanı süzerek eski, zarar görmüş kırmızı kan hücrelerini ve bakterileri ortadan kaldırmak.
- Bağışıklık sisteminin bir parçası olarak lenfosit üretir. Lenfositler bir tür beyaz kan hücresidir, enfeksiyonlarla savaşmaya veya onları önlemeye yardımcı olur.
- Kırmızı kan hücreleri ve trombositler için bir depo vazifesi görür. Vücut ihtiyaç duyduğunda dalaktan bunları alır.
Dalak Büyümesi Belirtileri
Çoğu insan dalak büyümesine sahip olduğunu bilmez çünkü nadiren herhangi bir belirti gösterir. Bazı insanlar çabuk doyduklarından ya da reflü belirtilerinden şikayetçi olurlar. Dalak büyümesi genelde bir doktor muayenesi sırasında ortaya çıkar.
Dalak büyümesinin en yaygın belirtileri şunlardır:
- Fazla yemek yiyememek (midenin hemen arkasında yer alan dalak, mideye baskı yaptığı için)
- Karnın yukarı sol bölgesinde rahatsızlık, şişlik ya da ağrı hissetmek. Bu ağrı sol omza kadar yayılabilir
Eğer ağrı ciddiyse ve nefes alırken daha da kötüleşiyorsa, hemen bir doktara görünün.
Dalak büyümesi başka belirtiler de ortaya çıkarabilir. Bunlar altta yatan sebeple ilişkilidir:
- Yorgunluk, bitkinlik
- Solgunluk
- Kilo kaybı
- Sürekli enfeksiyon kapma
- Vücutta kolay kanama olması
- Sarılık
- Anemi (kansızlık)
- Hıçkırık
- Gece terlemesi
- Ateş
Dalak Büyümesi Nedenleri
Vücut dalağın görevlerini yapmasına daha fazla ihtiyaç duyduğunda, dalak büyümeye başlar. Kanı temizlemek ya da lenfosit üretmek için daha fazla çalıştığında dalak genişler. Bu yüzden kırmızı kan hücrelerine zarar veren ya da lenfositlerin üretilmesine neden olan hastalıklar dalağın büyümesine neden olur.
Kan Bozuklukları
Hemolitik anemi kırmızı kan hücrelerinin bozulmasına neden olarak ya da onlara zarar vererek dalak büyümesine neden olur.
Orak hücre anemisi, talasemi ve sferositoz gibi hastalıklarda üretilen şekilsiz kan hücreleri küçük kılcal damarlarda ilerleyemeyerek zarar görür. Dalak normalden fazla olan bu hücreleri temizlemeye çalışırken büyür.
Kan Akışında Azalma
Dalaktaki damarlar boyunca hareket eden kan akışında azalma olduğunda dalak büyür. Bu durum bir karaciğer hastalığı (siroz gibi) veya portal hipertansiyon ile ilişkili olabilir. Karaciğer hücrelerindeki hasar kanın normal akışını bozarak, portal damar sisteminde geri gitmesine yol açarak, dalaktaki kanın basıncını etkiler. Artan bu basınç, dalaktaki kanın tahliyesini zorlaştırır ve dalak büyür.
Konjestif kalp yetersizliğine sahip insanlarda da kötü kan akışı sebebiyle dalak büyümesi oluşabilir.
Kanser
Lösemi ve lenfoma dalak büyümesinin sebebi olabilir. Çünkü bu hastalıklar sebebiyle oluşan anormal beyaz kan hücreleri dalağı işgal ederek, büyümesine neden olabilir.
Metabolik Hastalıklar
Bazı metabolik hastalıklar dalağın büyümesine yol açabilir:
- Hurler sendromu
- Gaucher hastalığı
- Niemann-Pick hastalığı
Enfeksiyonlar
Virüsler, bakteri veya parazitlerin neden olduğu enfeksiyonlara bağlı olarak dalak büyümesi görülebilir. Bu enfeksiyonlar şunlardır:
- Mononükleoz (Epstein-Barr virüsü neden olur)
- AIDS
- Hepatit
- Sıtma
- Verem
- Anaplazmoz
- CMV Enfeksiyonu
Dalak Büyümesinin Teşhisi
Dalak büyümesi genellikle bir doktor muayenesi ile teşhis edilir. Doktor yaptığı başka bir hastalık teşhisinin belirtisi olarak dalak büyümesinden şüpheleniyor olabilir. Ya da tesadüfen bulunup, altta yatan hastalığı bulmak için bir ipucu olarak değerlendirilir.
Sol, alt kaburga kemiğinin gerisinde yer aldığı için dışarıdan hissedilmesi çok zordur. Bazen çok zayıf insanlarda fark edilebilir. Dalak büyüdükçe karnın sol üstüne doğru büyür. Bazen doktor hastasına sağ tarafına yatmasını söyler bu şekilde dalağı bulmaya çalışır. Dalak büyümesi obez hastalarında hiç hissedilmeyebilir.
Bazen de dalak büyümesi röntgen, ultrason, karın tomogrofisi veya MR ile teşhis edilir.
Dalak Büyümesi Tedavisi
Dalak büyümesi tamamen altta yatan sebep ile ilgili olduğundan, tedavisi bu sebebe göre yapılır.
Altta Yatan Hastalığı Tedavi Etme
Örneğin, siroz gibi bir karaciğer hastalığı sebebiyle dalak büyümesi ortaya çıkmışsa, dalak büyümesinin değil, sirozun tedavisi yapılacaktır. Siroz tedavi edildiğinde dalak büyümesi de tedavi edilmiş olacaktır.
Diğer hastalıklar için de aynı durum geçerlidir. Eğer altta yatan neden enfeksiyon ise antibiyotik tedavisi, altta yatan neden kanser ise kemoterapi uygulanır.
Ameliyat
Eğer dalak büyümesi hayat tehdit edici bir seviyeye geldiyse, dalak ameliyatla alınabilir. Tıp dilinde splenektomi adı verilen bu ameliyat lösemi, talasemi, Gaucher hastalığı veya dalak damarlarında kan pıhtılaşması durumlarında uygulanabilir.
Splenektomi olmuş hastalarda aşının önemi büyüktür. Çünkü dalaksız yaşayan insanlar ciddi enfeksiyon tehdidi ile karşı karşıyadır.
