Damar Tıkanıklığı: Acil Müdehale Gerekmekte

Damar tıkanıklığının belirtileri, tıkanmanın şiddetine ve hangi organda görüldüğüne göre değişir. Herhangi bir belirti göstermemesi de mümkündür.

Damar tıkanıklığının el, kol, ayak, bacak damar tıkanıklığı belirtileri şunlardır:

• Soğuma
• Nabzın düşmesi
• Kas kasılmaları, krampları veya seğirmeleri; kasların zayıflaması
• Uyuşukluk veya karıncalanma
• Cildin solması

Damar tıkanıklığı herhangi bir organda ortaya çıkabilir. Felç, kalp krizi gibi belirtilere neden olabilir. Damar tıkanıklığının neden olabileceği aşağıdaki belirtiler görüldüğünde acilen hastaneye gidilmelidir:

• Göğüs ağrısı veya göğüste baskı hissi
• Kan öksürme
• Baygınlık, bilinç kaybı veya doğal olmayan rehavet
• Denge yitimi
• Tuvalet ihtiyacını tutamama
• Görüş kaybı veya bulanıklığı
• El veya ayaklarda uyuşukluk
• Nefes darlığı, hızlı nefes alıp vermek zorunda kalmak
• Nabız artışı (taşikardi)
• Ani veya şiddetli baş ağrısı
• Akciğerlerde hissedilen keskin sancı
• Kasların aniden zayıflaması

Kan pıhtıları, yağlar, hava baloncukları, kolesterol ve bazen de amniyotik sıvı (anne karnındaki bebeği çevreleyen sıvı) damar tıkanıklığına yol açabilir. Aşağıdaki etkenler bu sonucu doğurabilir:

1) Kolesterol Yüksekliği

Damarların yağ bağlaması damar tıkanıklığına yol açabilir. Ateroskleroz adı verilen bu hastalıkta yağ, kolesterol ve kalsiyumdan oluşan plaklar atardamarın iç çeperine yapışmakta ve zamanla damarı daraltmaktadır.

Aşağıdaki etkenler kötü kolesterol yüksekliğine ve bu plakların oluşmasına zemin hazırlar:

• Sigara
• Doymuş veya trans yağ oranı yüksek beslenmek (margarin, tereyağı, kırmızı et ve diğer hayvansal gıdalarda bol bulunur)
• Obezite
• Şeker hastalığı, insülin direnci
• Tiroid hormonu azlığı

2) Derin Ven Trombozu

Derin ven trombozu, bacak derinindeki damarların pıhtı atması durumudur. Kanın damar içinde pıhtı atmasına neden olan hastalıklardan en sık görülenlerinden biridir. Aşağıdaki etkenler derin ven trombozuna ve diğer damar içi pıhtılarına neden olarak damar tıkanıklığına yol açabilir:

• Obezite
• Çok uzun süre oturmak veya hareketsiz kalmak
• Susuzluk
• Doğum kontrol hapı kullanmak, hormon takviyeleri almak
• Darbe almak
• Vaskülit ve bazı diğer damar iltihapları
• Kalp hastalıkları
• Hamilelik
• Kanser

3) Kemik Kırılması

Uyluk kemiği gibi büyük kemiklerde görülen kırıklar, kemik içindeki yağ parçacıklarının kan dolaşımına salınmasına neden olabilir. Bu parçacıklar damar tıkanıklığına neden olabilmektedir (yağ embolisi). Şiddetli yanıklar ve kemik ameliyatları da yağ embolisine neden olabilir.

4) Vurgun Yemek

Vurgun, aşırı basınç farkından oluşur. Basınç arttıkça (örneğin suda derine daldıkça) soluduğumuz havadaki azot gazı sıvılaşarak kanda birikir. Aniden basınç azalırsa sıvı haldeki azot gaz haline dönüşerek damar tıkanıklığına yol açabilir. Özellikle dalgıçları ve pilotları ilgilendiren bir tehlikedir.

5) Doğum

Bazı nadir vakalarda doğum esnasında amniyon sıvısı kan dolaşımına sızarak damar tıkanıklığına neden olmaktadır. Bu durumda solunum güçlüğü, ani tansiyon düşüklüğü ve bilinç kaybı söz konusu olabilir.

Kan pıhtılarının, yağ parçacıklarının veya hava baloncuklarının neden olduğu damar tıkanıklığı acil müdahale gerektirir. Kötü kolesterol kaynaklı damar tıkanıklığının öncelikli tedavisi ise sağlıklı ve titiz bir yaşam tarzıdır.

1) Kan Sulandırıcılar

Kan damar içinde pıhtı atmışsa ilk müdahale kan sulandırıcı ilaçlarla yapılır. Doktorunuzun tavsiye edeceği ilaç sayesinde pıhtı çözülür ve damar tıkanıklığı açılır. Bazı türleri şunlardır:

Enoxaparin: Kan inceltici olarak hemen damar içine şırınga edilir.

Warfarin: Hap şeklinde alınır.

Heparin: Damar yolundan verilir.

2) Cerrahi Müdahale

Kan sulandırıcıların yetersiz kaldığı vakalarda cerrahi müdahale yapılır. Pıhtının alınması için aşağıdaki ameliyatlardan biri uygulanabilir:

Kardiyak kateterizasyon: Pıhtı kalbe atmışsa bu yöntem kullanılarak önce pıhtının yeri tespit edilir. Sonra küçük balonlar yardımıyla damar tıkanıklığı açılır, stent yardımı ile damarın açık kalması sağlanır.

Kateter yönlendirmeli tromboliz: Pıhtının tıkadığı bölge tespit edilir, damar içi ilaçlarla pıhtının üzerine çözücü ilaçlar şırınga edilir.

Trombektomi: Direk kan pıhtısının alınması işlemidir. Üstteki müdahaleler yetersiz kalırsa veya vakanın zaman kaybına hiç tahammülü yoksa uygulanır.

3) Sigarayı Bırakın

Başta kötü kolesterolden kaynaklanan damar tıkanıklığı olmak üzere, aşağıdaki önlemler her tür damar tıkanıklığı riskini düşürür:

• Sigara içmeyin.
• Sağlıklı beslenin. Doymuş yağ, tuz ve şekeri azaltın. Günde en az 5 porsiyon meyve ve sebze tüketin.
• İdeal kilonuzu yakalayın.
• Haftada en az 150 dakika orta tempolu egzersiz yapın.
• Alkolü azaltın.