Depresyonun Beyin Üzerindeki Etkileri

Bazı insanlar yaşamlarında sadece bir kez hafif depresyon yaşayabilirken, bazı kişiler yaşamları boyunca ciddi depresyon nöbetleri geçirebilir. Bu daha ciddi, uzun süreli ve yoğun depresyon şekli, majör depresif bozukluk olarak bilinir. Yaygın olarak kullanılan klinik depresyon veya majör depresyon ifadeleri bu durum için kullanılmaktadır.

Majör depresyon belirtileri okul, iş ve sosyal etkinlikler gibi günlük aktivitelere önemli ölçüde engel olmaktadır. Uyku ve iştah gibi çeşitli fiziksel işlevlerin yanı sıra ruh halini ve davranışları da etkiler.

Majör depresyon tanısının koyulması için, iki hafta boyunca gün içinde en az bir kez şu belirtilerin beş tanesini ya da daha fazlasını yaşıyor olmalısınız:

• Sürekli mutsuzluk ve çaresizlik hissi
• Önceden keyif aldığınız aktivitelere karşı ilgi kaybı
• Aşırı kilo vermenin veya almanın eşlik ettiği iştah kaybı veya iştahın artması
• Çok fazla ya da çok az uyku
• Dinlenememe
• Yorgunluk
• Aşırı veya uygunsuz bir şekilde kendini suçlama ve değersizlik hissi
• Karar verme, düşünme ve odaklanmada zorlanma
• Ölüm ya da intihar hakkında düşünme
• İntihar girişimi

Araştırmacılar, bazı kişilerde depresyonun neden ortaya çıktığını bilmeseler de şu faktörlerin bu hastalıkta rol oynayabileceğine inanıyorlar:

1 Genetik

Aile geçmişinde majör depresyon olan kişilerde, bu rahatsızlık diğerlerine göre daha fazla görülmektedir.

2 Stres

Sevilen birinin boşanması veya ölümü gibi stresli bir olay depresyon atağını tetikleyebilir.

3 Biyokimyasal Reaksiyonlar

Depresyonu olan kişilerin beyinlerinde bulunan kimyasallar, bu rahatsızlığı yaşamayan kişilerin beyinlerindeki kimyasallara göre farklı çalışmaktadır.

4 Hormon Dengesizlikleri

Özellikle menopoz döneminde veya hamilelik sırasında ve sonrasında yaşanan hormon dengesindeki değişiklikler, bazı kişilerde depresyonu tetikleyebilir.

Beyinde depresyonu etkileyen üç bölüm vardır: Hipokampus, amigdala ve prefrontal korteks.

Hipokampus beynin merkezine yakın bir yerde bulunur, anıları saklar ve kortizol denilen bir hormonun üretimini düzenler. Vücut, depresyon dönemleri dâhil olmak üzere bedensel ve zihinsel stresin yaşandığı zamanlarında kortizol salgılar. Stresli bir olay ya da vücuttaki kimyasal dengesizlik nedeniyle beyne aşırı miktarda kortizol gönderildiğinde sorunlar ortaya çıkabilir. Sağlıklı bir beyinde, beyin hücreleri yani nöronlar, bir kişinin yetişkin yaşamı boyunca dentat girus adı verilen hipokampüsün bir bölümünde üretilir. Ancak depresyonu olan kişilerde, kortizol seviyesinin uzun zaman boyunca yüksek olması yeni nöronların üretimini yavaşlatabilir ve hipokampustaki nöronların küçülmesine neden olabilir. Bu durum ise hafıza sorunlarına yol açabilir.

Prefrontal korteks beynin en önünde bulunur; duyguları düzenlemekten, karar vermekten ve anıları oluşturmaktan sorumludur. Vücut fazla miktarda kortizol ürettiğinde, prefrontal korteks de küçülür.

Amigdala, beynin zevk ve korku gibi duygusal tepkilerini oluşturmaktan sorumlu kısmıdır. Majör depresyonu olan kişilerde, kortizol seviyesinin yüksek olmasının sonucunda amigdala genişler ve daha aktif hale gelir. Beynin diğer kısımlarında anormal aktivite ile birlikte genişlemiş ve aşırı aktifleşmiş amigdala, uyku ve aktivite düzenlerinde bozulmalara neden olabilir. Ayrıca vücudun düzenli oranlarda hormon ve diğer kimyasalları salgılamasına neden olarak daha fazla komplikasyonun oluşmasına neden olabilir.

Birçok araştırmacı, yüksek kortizol seviyesinin beynin fiziksel yapısını ve kimyasal aktivitelerini değiştirmede en büyük rolü oynadığına ve majör depresyonun ortaya çıkmasını bu durumun tetiklediğine inanmaktadır. Normalde kortizol seviyesi sabahları yüksek olup, geceleri düşer. Ancak majör depresyonu olan kişilerde, geceleri bile kortizol seviyeleri daima yükselmektedir.

Uzmanlar, beyindeki kortizol ve diğer kimyasalların miktarının dengelenmesinin, hipokampüste oluşan herhangi bir değişikliği tersine çevirebileceğini ve bunun neden olabileceği hafıza sorunlarının tedavi edilebildiğini bulmuşlardır. Vücudun kimyasal seviyelerini düzeltmek de majör depresyon belirtilerini azaltmaya yardımcı olabilir.

Beyindeki kimyasalları dengelemeye yardımcı olarak depresyonun beyindeki olumsuz etkileriyle savaşabilecek yaygın olarak kullanılan birçok ilaç vardır.

Bu ilaçlar şunlardır:

1 Selektif Serotonin Geri Alım Engelleyiciler

Bu ilaçlar, beyindeki serotonin denilen kimyasalın seviyesini değiştirerek majör depresyonun belirtilerini hafifletmeye yardımcı olabilir. Seçici serotonin geri alım engelleyicileri arasında fluoksetin (Prozac), paroksetin (Paxil) ve sitalopram (Celexa) bulunur.

2 Serotonin Noradrenalin Geri Alım Engelleyiciler ve Trisiklik Antidepresanlar

Birlikte kullanıldığında, bu ilaçlar beyindeki serotonin ve noradrenalin miktarlarını değiştirerek majör depresyonun belirtilerini hafifletebilir. Bu kimyasallar ruh halini ve enerji seviyesini artırmaya yardımcı olur. Serotonin noradrenalin geri alım engelleyici ilaçlar arasında duloksetin (Cymbalta) ve venlafaksin (Effexor XR) bulunur. İmipramin (Tofranil), nortriptilin (Pamelor) ve trimipramin (Surmontil) ise trisiklik antidepresan örnekleridir.

3 Noradrenalin Dopamin Geri Alım Engelleyiciler

Bu ilaçlar, beyindeki duygu durum arttırıcı kimyasallar olan noradrenalin ve dopamin düzeylerini arttırarak majör depresyon hastalarına yardımcı olmaktadır. Bupropion (Wellbutrin), yaygın olarak kullanılan noradrenalin dopamin geri alım engelleyici ilaçlar arasındadır.

4 Monoamin Oksidaz İnhibitörleri

Bu ilaçlar beyindeki noradrenalin, serotonin ve dopamin miktarını arttırarak majör depresyon belirtilerini hafifletmeye yardımcı olur. Bu ilaçlar, beyin hücreleri arasındaki iletişimi de geliştirebilirler.

5 Atipik Antidepresanlar

Bu ilaç grubu; sakinleştiricileri, duygu durum düzenleyicileri ve antipsikotikleri içermektedir. Bu ilaçlar, vücudu rahatlatmak için beyin hücreleri arasındaki iletişimi engelleyebilirler.

İlaçların yanı sıra, bazı tıbbi uygulamalar da majör depresyonun belirtilerini hafifletmek için beyni etkileyebilir.

Bu uygulamalar:

1 Elektrokonvülsif Terapi

Beyin hücreleri arasındaki iletişimi artırmak için beyinden elektrik akımlarının geçirildiği bir uygulamadır.

2 Transkraniyal Manyetik Stimülasyon

Duygu durumunu düzenlemek için beyin hücrelerine elektrik darbeleri gönderilmesini gerektirir.

Araştırmacılar, psikoterapinin beyin yapısını değiştirebileceğine ve majör depresyonun belirtilerini hafifletmeye yardımcı olabileceğine inanmaktadırlar. Özellikle, psikoterapinin prefrontal korteksi güçlendirdiği görülmektedir.

Beyin sağlığını güçlendirmenin ve tıbbi müdahaleye gerek kalmadan majör depresyondan kurtulmanın başka yolları vardır.

Bu yöntemler:

• Beyin hücrelerini uyaran ve beyin hücreleri arasındaki iletişimi güçlendiren, sağlıklı besinler tüketin ve aktif kalın.
• Beyin hücrelerinin büyümesine ve onarılmasına yardımcı olacağından iyi uyuyun.
• Beyin hücrelerini yok edebileceğinden alkol ve uyuşturucudan uzak durun.

Kaynak: Healthline