Diz Değişimi: Cerrahi Seçenekleriniz

Diziniz ilaçlara ve tedavilere cevap vermediğinde diz protezi ameliyatı bir seçenektir. İki tip replasman ameliyatı vardır: total diz replasmanı, daha sık uygulananı, ve kısmi diz replasmanı.

1.Total Diz Replasmanı

Hasarlı bir diz onarımı için geleneksel yöntem total diz replasman cerrahisidir (TKR).

1968’deki ilk ameliyattan beri doktorlar prosedürü önemli ölçüde geliştirdi. Aslında tıbbi teknolojideki ilerlemeler,insan dizinin hareket tarzını neredeyse kopyalayan hassas ve son derece fonksiyonel yapay diz implantlarına yol açmıştır ve vücudunuza özel olarak uyarlanmıştır. TKR şu anda tüm standart ortopedik ameliyatların en güvenli ve en etkili olanları arasındadır.

Bir TKR sırasında bir osteoartrit veya başka nedenlerden dolayı zarar görmüş kemiklerin yüzeyi bir cerrah tarafından çıkarılır ve dizinizi anatominize uyması için seçilen yapay bir implant ile değiştirilir. Cerrah artritik kemiği doğru bir şekilde kesmek için özel cerrahi aletler kullanır ve daha sonra implant bileşenlerine tam olarak uyacak şekilde alttaki kemiği şekillendirir.

Esas olarak ameliyat dört aşamalı bir süreçtir. İlk kısım kemiğin (femur) ve uyluk (tibia) uçlarındaki hasarlı kıkırdak yüzeylerinin yanı sıra alttaki kemiğin küçük bir kısmının çıkarılmasıyla kemiğin hazırlanmasını içerir.

Bir sonraki aşamada,cerrah metal tibial ve femoral implantları konumlandırır ve bunları ya kemiğe yerleştirir ya da bunlara basar. “Basınçla uydurma” dizinizdeki kemiğin onların içine doğru büyümesini ve böylece implantların organik olarak sabitlenmesini teşvik etmek için pürüzlü yüzeylerle oluşturulmuş implantları ifade eder.

Bir sonraki adım diz kapağı (patella) altına plastik bir düğme sokmaktır. Bu, düğmeyi daha iyi sabitlemek için diz kapağının alt yüzeyinin yeniden çizilmesini gerektirebilir.

Son olarak cerrah kolayca kaynayan ve doğal diz hareketini taklit eden düzgün bir yüzey yaratmak için tibial ve femoral metal komponentler arasında medikal dereceli bir plastik aralayıcı yerleştirir. Başarılı bir sonuç elde etmek için, cerrah implantları tam olarak hizalamalı ve dikkatlice kemiğe sığdırmalıdır.

Amerikan Ortopedik Cerrahlar Akademisi, TKR geçirenlerin %90’ının diz ağrısında dramatik bir azalma yaşadığını ve hareketliliğin ve hareketin artmasından yararlandığını bildirmektedir . Çoğu günlük aktivitelere devam edebilmektedir.

Ancak uygun beklentiler belirlemek ve koşu ve kayak gibi yüksek etkili aktivitelerden kaçınmak kritik öneme sahiptir. Yapay dizinizin ılımlı kullanımı, implantın yıllarca süreceği ihtimalleri artıracaktır. TKR implantlarının yaklaşık %85 ila %90’ı operasyondan 15 ila 20 yıl sonra iyi şekilde çalışmaya devam etmektedir.

Bir TKR ile ilişkili risklerin olduğunu unutmayın . Bu riskler arasında ek cerrahi, inme veya ölüme yol açabilecek kan pıhtıları ve devam eden diz instabilitesi ve ağrı ile sonuçlanabilecek enfeksiyonlar sayılabilir. TKR ayrıca iyileşme süresini karşılamak için genişletilmiş bir rehabilitasyon programı ve ev planlaması gerektirir. Ameliyattan hemen sonra yürüteç, koltuk değneği veya baston kullanmayı planlamalısınız.

Ek olarak implant gevşeme ya da başarısızlıklarla sonuçlanabilir, özellikle ameliyat sırasında ya da sonrasında implant ve kemik arasında yanlış hizalama varsa. Bu başarısızlıklar nadir olmakla birlikte ve genellikle orijinal ameliyatı takip eden haftalarda ortaya çıkarsa revizyon cerrahisi için ameliyathaneye geri dönmeleri gerekecektir. Bu prosedür sırasında cerrah başarısız implantı çıkarır, kemiği bir kez daha hazırlar ve yeni bir implant takar.

2.Çapraz tutulmasına karşı arka stabilize

TKR’nin iki farklı varyasyonu vardır. Hangi yaklaşımın sizin için en uygun olduğu konusunda doktorunuzla konuşun.

3.Arka çapraz bağın çıkarılması (arka stabilize)

Arka çapraz bağ diz büküldüğünde destek sağlayan diz arkasındaki geniş bir bağdır. Bu bağ yapay bir diz tarafından desteklemiyorsa TKR prosedürü sırasında bir cerrah tarafından çıkarılır. Onun yerine dizini stabilize etmek ve esneklik sağlamak için özel implant bileşenleri (cam ve post) kullanılır.

4.Arka çapraz bağın korunması (çapraz tutturma)

Eğer bağ yapay bir dizini destekliyorsa,cerrah protez implante edilirken arka çapraz bağını yerinde bırakabilir. Kullanılan yapay eklem “çapraz tutturma”dır ve genellikle bağın uyumunu sağlayan ve koruyan bir yapıya sahiptir ve böylece diz stabilitesini sağlamaya devam eder. Çapraz bağın korunmasının daha fazla doğal esnekliğe izin verdiği düşünülmektedir.

5.Kısmi diz değiştirme

Bazen tek bölümlü diz replasmanı olarak adlandırılan kısmi diz replasmanı (PKR) insanların küçük bir yüzdesi için bir seçenektir. Amerika Birleşik Devletleri’ndeki TKR’lerden çok daha az PKR gerçekleştirilmiştir.

Adından da anlaşılacağı gibi, mümkün olduğu kadar orijinal sağlıklı kemik ve yumuşak doku korumak için dizinin sadece bir kısmı değiştirilir. Bu tip ameliyatlar için adaylar genellikle dizlerinin sadece bir bölümünde osteoartriteye sahiptir. Bu nedenle ameliyat, dizin üç anatomik kompartmanında, hastalıklı kemiğin en fazla ağrıyı sunduğu yerlerden birinde gerçekleşir: dizin iç kısmında yer alan medial kısımda, dizin dış tarafındaki lateral kısımda, uyluk kemiği ile dizkapağı arasındaki dizin ön kısmında yerleştirilmiş patella femoral.

Bir PKR sırasında cerrah diz ekleminin (kemik ve kıkırdak dahil) artritik kısmını çıkarır ve bu bölmeyi metal ve plastik bileşenlerle değiştirir.

Bir PKR cerrahisi daha kısa hastanede kalış süresi, daha hızlı iyileşme ve rehabilitasyon süresi, ameliyat sonrası daha az ağrı ve daha az travma ve kan kaybı gibi birkaç önemli avantaj sunar. TKR alan kişilerle karşılaştırıldığında, PKR yapılan kişiler genellikle dizlerinin daha iyi eğildiğini ve daha doğal olduğunu bildirir.

Bununla birlikte PKR’nin altta yatan acıyı azaltacağı veya ortadan kaldıracağı konusunda daha az güvence vardır. Ve korunmuş kemik artrit için hala duyarlı olduğu için gelecekte bir takip TKR ameliyatı olma ihtimali daha yüksektir.

Cerrahlar genellikle çok sayıda sağlıklı kemiği olan genç hastalarda (65 yaşın altında) PKR yaparlar. Prosedür üç diz kompartmanından birinde gerçekleştirilir. İki veya daha fazla diz bölümü hasar görürse, muhtemelen en iyi seçenek değildir.

PKR’ler aktif bir yaşam tarzına öncülük eden kişiler için en uygun olanıdır ve ilk implantın yıprandıktan sonra 20 yıl gibi bir takip prosedürü (belki de TKR) gerekebilir. Bununla birlikte,nispeten hareketsiz yaşam tarzlarını yaşayan bazı yaşlı bireyler için de kullanılır.

Bir PKR daha az invaziv olduğundan ve daha az doku içerdiğinden muhtemelen daha kısa zamanda ayağa kalkarsınız. Birçok durumda bir PKR yapanlar yaklaşık dört ila altı hafta içinde koltuk değneği veya bir baston yardımı olmaksızın hareket edebilir, yaklaşık TKR yapan için gerekecek sürenin yarısı kadar. Ayrıca daha az ağrı ve daha iyi işlevsellik yaşarlar ve de yüksek düzeyde memnuniyet bildirirler.

6.Diz replasman yaklaşım tipleri

Doktorunuz ayrıca sizin ihtiyaçlarınıza en uygun olan cerrahi yaklaşım (genel veya bölgesel anestezi yaklaşımının yanı sıra) seçecektir. Siz ve tıbbi ekip aldığınız prosedürün türünü ve ilişkili tıbbi gereksinimleri kapsayan ameliyat öncesi planlamada bulunacaksınız.

Pürüzsüz bir prosedürü sağlamak için yetenekli bir ortopedi cerrahı cerrahi yaklaşımını planlayabilmeleri ve özel enstrümanları veya cihazları öngörebilmeleri için diz anatomisini önceden işaretleyecektir. Bu sürecin önemli bir parçasıdır. Muhtemel prosedürler aşağıda tartışılmaktadır.

7.Geleneksel cerrahi

Geleneksel yaklaşımda cerrah 20 ila 30 cm’lik bir kesi yapar ve standart cerrahi tekniği kullanarak dizde çalışır. Genel olarak kesi ön ve orta (orta hat veya anteromedial) veya diz boyunca ön ve yan (anterolateral) boyunca yapılır.

Geleneksel cerrahi yaklaşım genellikle dizkapağı açmak ve artritik eklemi ortaya çıkarmak için kuadriseps tendonu kesmeyi içerir. Bu yaklaşım tipik olarak hastanede üç ila beş gün ve yaklaşık 12 haftalık iyileşme süresi gerektirir.

8.Minimal invaziv cerrahi

Bir cerrah dokuya travmayı, ağrıyı ve kan kaybını azaltan ve sonuç olarak iyileşmeyi hızlandıran minimal invaziv bir cerrahiyi (MIS) önerebilir. Minimal invaziv bir yaklaşım kesiği 8 ila 10 cm arasında kısaltır. Bu yaklaşım ve standart cerrahi arasındaki temel fark diz kapağını döndürmek yerine yana itilmesidir. Bu kuadriseps tendonu içine daha küçük bir kesim ve kuadriseps kasında daha az travma ile sonuçlanır. Cerrah daha az kas kestiği için iyileşme daha hızlı gerçekleşir ve iyileşmeden sonra daha iyi hareket aralığı yaşayabilirsiniz.

Prosedür geleneksel cerrahide kullanılan aynı teknikleri kullanırken geleneksel ameliyatta kullanılan teknikleri değiştirir. Üreticiler implantı doğru bir şekilde yerleştirmeye yardımcı olan ve aynı zamanda mümkün olduğunca küçük kesiklerin yapılmasına izin veren özel aletler sunmaktadır. MIS ile geleneksel cerrahi arasındaki tek değişiklik cerrahi teknikte olduğundan uzun dönem klinik sonuçlar benzerdir.

Minimal invaziv yaklaşımların türleri şunlardır:

Kuadrisepi esirgeme yaklaşımı

Minimal kesi yapıldıktan sonra cerrah diz kapağını yana kaydırır ve kuadriseps tendonunu kesmeden artritik kemiği keser. Adından da anlaşılacağı gibi kuadrisepi esirgeme yöntemi geleneksel cerrahiden daha az invaziftir. Kuadriseps kasını mümkün olduğunca fazla travmadan esirger. Bu yaklaşım için bir başka terim ise “subvastus”tır, çünkü eklemlere erişim vastus kası altından (kuadriseps kas grubunun en büyük kısmı) alınır.

Kuadriseps esirgeyici bir başka yaklaşım varyasyonu ise midvastus olarak adlandırılır. Kuadriseps tendonunu kesmekten de kaçınmakla birlikte aynı zamanda bunun altında vastus kasını tamamen kaldırmak yerine ka doğal bir çizgi boyunca ortadan bölünür. Bir yaklaşımı diğerine karşı kullanma kararı dizinizin ve çevredeki dokuların durumuna bağlıdır. Subvastus ve midvastus yaklaşımlarının genellikle uygulanması daha uzun sürer, ancak daha hızlı rehabilitasyon süreci ile sonuçlanabilir. Bunun nedeni, altta yatan uyluk kasına hiç bir travma olmaması ve ameliyattan sonra yürümeyi daha kolay hale getirmesidir.

Yanal yaklaşım

Bu yaklaşım nadiren kullanılır. Dizleri dışa doğru eğilme eğilimi olanlar için daha yaygındır. Cerrah diz eklemine lateral olarak veya diz tarafından girer. Lateral yaklaşım geleneksel cerrahiden daha az invaziftir, çünkü kuadrisepslerin çoğunu ayırır ve hastaların daha hızlı yürümeye başlamasını kolaylaştırır.

Minimal invaziv cerrahi hastanede kalış süresini üç ila dört güne azaltır ve iyileşme süresini dört ila altı haftaya kadar kısaltabilir. PKR alan kişiler daha az ağrı yaşarlar ve günlük aktivitelerini standart cerrahiye sahip olanlara göre daha hızlı ve daha iyi başarabilirler. Ancak bir yılda iki grup arasında anlamlı fark yoktur.

Minimal invaziv yaklaşımlar herkes için uygun değildir. Cerrahlar her hastayı dikkatli bir şekilde değerlendirir ve en iyi yaklaşımı seçer. Ayrıca minimal invaziv cerrahinin yapılması daha zordur ve daha spesifik bir teknik, aletler ve cerrahi eğitim gerektirir. Bir çalışma geleneksel bir ameliyattan yaklaşık bir saat daha uzun sürer. Seçeneklerinizi tartışmak için cerrahınıza danışın.

9.Bilgisayar destekli cerrahi (CAS)

Artan bir şekilde cerrahlar hem geleneksel hem de minimal invaziv prosedürleri içeren TKR’ler ve PKR’ler için bilgisayar destekli yöntemlere yöneliyorlar. Bir cerrah bir hastanın anatomik verilerini bir bilgisayarda “kayıt” adı verilen bir işleme girer ve bilgisayar dizinizin 3 boyutlu bir modelini üretir.

Yazılım cerraha dizinin daha hassas, bilgisayar destekli bir görüntüsünü sağlar. Bilgisayar cerrahın diz bileşenlerini daha hassas bir şekilde kemiğe hizalamasına yardımcı olur ve cihazın etkili bir şekilde çalışmasını sağlar.

Bilgisayar tabanlı bir yaklaşım bir cerrahın daha küçük bir kesi ile çalışmasını sağlar ve iyileşme süresini kısaltarak hastaya fayda sağlar. Daha hassas bir uyum da aşınmayı azaltabilir ve yeni eklemin ömrünü uzatabilir.

Kaynak: Healthline