Geçici İskemik Atak: Felce Benziyor

Geçici iskemik atak şu belirtiler ile anlaşılabilir:

• Yüzdeki bazı kaslar felçli olduğu için yüzün bir tarafı aşağı doğru sarkar. Hastanın gözü ya da ağzı sarkabilir ve normal bir şekilde gülemeyebilir.
• Kollarda hissedilen güçsüzlük veya uyuşukluk sebebiyle hasta kollarını kaldırmakta ya da havada tutmakta zorlanabilir.
• Hastanın konuşması rahatça anlaşılamaz
• Bu belirtilerden en az biri bile görülürse acil servis bir an önce aranmalıdır. Belirtiler 24 saatten fazla sürerse kalıcı beyin hasarına sebep olabilir.

Diğer belirtileri:

• Baş dönmesi
• Konuşma güçlüğü
• Konuşulanları anlama güçlüğü
• Yutkunurken zorlanma
• Çok fazla baş ağrısı
• Vücudun bir tarafında uyuşma, güçsüzlük ve genel felç
• Ciddi durumlarda bilinç kaybı

Geçici iskemik atak (GIA) belirtileri geçicidir ve genelde 24 saat içinde kaybolur. Belirtileri birkaç dakikadan 15 dakikaya kadar sürebilir. GIA hastalarında beynin hangi bölümünün etkilendiğine bağlı olarak çeşitli belirtiler görülür.

Beyne Kan Gitmemesi
İki ana kan damarı beyne kan sağlamaktadır. Bu atardamarlar birçok küçük kan damarına ayrılarak tüm beyne kan, glukoz ve oksijen gibi gerekli temel besinleri sağlar. Bu durum, küçük kan damarlarından biri tıkanıp oksijence zengin kan engellendiği zaman meydana gelir.

Damar Sertleşmesi
Damar sertleşmesi, atar damarda daralmaya(stenoz) neden olur. Kan hücrelerinin iç çeperlerinde meydana gelen yağ birikintileri, kan hücrelerinin kalınlaşmasına neden olur ve bu durum da kanın akmasını zorlaştırır.

Kan Pıhtısı
Kan pıhtısı, beyne oksijence zengin kanın gitmesini engelleyebilir. Kan pıhtısına genelde kalp durumu (konjestif kalp kası rahatsızlığı ya da atrial fibrilasyon – kalpte ritim bozukluğu), kan durumu (lösemi, orak hücreli anemi), enfeksiyonlar ve amboli kan pıhtısının bir kan damarı veya arterini tıkaması (emboli) neden olur.

Hemoraji (İç Kanama)
Nadiren de olsa beyinde meydana gelen az miktarda kanama GIA’ya neden olabilir.

Bazı değiştirilebilir ve değiştirilemez risk faktörleri vardır.

Değiştirilemeyen risk faktörleri:

• Aile geçmişi – Ailesinde GIA ya da felç geçirmiş olan insanlarda bu durumun görülme riski yüksektir.
• Yaş – 55 yaş ve üzeri insanlarda GIA riski daha yüksektir. Yaş ilerledikçe bu risk de artar.
• Cinsiyet – Erkeklerde görülme riski kadınlara göre daha yüksektir.
• Etnik köken – Siyahi Afrika kökenli olanlarda görülme riski daha yüksektir.

Değiştirilebilen risk faktörleri:

• Yüksek tansiyon
• Kalp rahatsızlıkları
• Şah damarı tıkanıklığı
• Periferal atar damar hastalığı (PAD)
• Sigara
• Hareketsiz yaşam tarzı
• Diyabet
• Kötü beslenme alışkanlığı
• Kolesterol seviyesi
• Homosistein (kandaki bir aminoasit) seviyesi
• Obezite
• Alkol

Doktorlar, birbirini takip eden felç riskini en aza indirmeye çalışırlar. GIA’nın nedenine bağlı olarak, kan pıhtısı oluşma riskini azaltan ilaçlar yazabilirler veya ameliyat ya da anjiyoplasti tavsiye edebilirler.

İlaçlar
Verilen ilacın türü, GIA’a neyin sebep olduğuna, durumun ne kadar ciddi olduğuna ve hastalığın beynin hangi kısmını etkilediğine bağlıdır.

Pıhtılaşma Önleyici İlaçlar
Bu ilaçlar pıhtı hücrelerinin bir araya gelmesini önler. Kan damarında doku bozukluğu bulunduğunda pıhtı hücreleri birleşerek pıhtı oluşturmaya başlar.

Aspirin
Aspirin gibi ilaçlar pıhtı hücrelerinin birleşmesini azaltır ve kan pıhtısı oluşma riskini düşürür.

Antikoagülanlar (Çökelme önleyici ilaçlar)
Heparin ve Coumadin örnek antikoagülanlardandır. Coumadin uzun dönem kullanılabilir fakat heparin kısa dönemliktir.

Yüksek Tansiyon İlaçları
Bu ilaçlar GIA ve felç için risk faktörü olduğundan dolayı kontrol altında kullanılmaları gerekir.

Kolesterol İlaçları
Yüksek kolesterol, hastanın GIA ya da felç geçirme riskini ciddi derecede artırır. Bazı durumlarda kolesterol ilaçları kolesterol üretimini azaltmak için gereklidir.

Ameliyat – Karotis Endarterektomi (Şahdamarı Ameliyatı)
Bu ameliyatla şah damarının çeperindeki hasar görmüş kısmı ve damarda tıkanıklık yapan madde atılır. Şahdamarı beyne kan götüren damardır. İçerisinde kalıntılar biriktiğinde bu damarlar sertleşir ve daralır. Bu durum sonucunda kanın akması iyice zorlaşır. (Damar tıkanıklığı)

Aşağıdaki tedbirler GIA, felç ya da tekrarlayan felç geçirme riskini azaltabilir:

Sigarayı Bırakmak
Sigara bırakıldığı andan itibaren felç, GIA ve birçok hastalığın etkileri ciddi derecede azalır ve her ay azalmaya devam eder.

Beslenme Alışkanlığı
Dengeli beslenme gerekir. Bu sırada fazlaca meyve ve sebze, tam tahıl ürünleri, balık, kümes hayvanları eti ve yağsız et tüketilmelidir. Abur cubur yemekten, doymuş ve trans yağ gibi kötü yağ içeren gıda tüketmekten kaçınılmalıdır.

Tuz Kullanmamak
Yüksek tansiyonu olanların ya da olma ihtimali olanların tuzlu yiyeceklerden kaçınması ve yemek pişirirken tuz atmaması gerekir.

Fiziksel Egzersiz
Haftada beş kere orta dereceli egzersiz yapmak gerekir. Bu konuda doktora danışıp öyle yapmak daha iyidir.

Alkol Tüketimi
Hiç alkol tüketilmemesi daha iyidir.

Vücut Ağırlığı
Aşırı kilolu ya da obezite hastalarının boyuna ve yaşına uygun kiloya düştükleri zaman GIA ve felç geçirme riski yüksek oranda azalır.

Diyabet
Diyabet tedavisine uygun şekilde devam etmek GIA ve felç riskini ciddi şekilde azaltır.

Uyku
Günlük en az 7 saat kaliteli ve devamlı uyku uyumak gerekir.