Gizli Şeker veya Şeker Hastalığım Var mı? Tanı ve Yönetim Rehberi

Çalışmalar, gizli şekeri olan kişilerin yüzde 15 ila 30’unun kilo kaybı veya fiziksel aktivitenin artması gibi müdahaleler olmazsa beş yıl içinde diyabet hastası olacaklarını göstermektedir. Aslında, tip 2 diyabet hastası çoğu insan ilk önce prediyabet yani gizli şeker hastasıdır.

Çalışmalar

Şeker hastalığı, kendi içinde ciddi bir şeydir. Gizli şekeri ve şeker hastalığı olan kişilerde, kardiyovasküler hastalık geliştirme riski gizli şekeri veya şeker hastalığı olmayan kişilere göre daha yüksektir.

Doktorların kan şekerinizin yüksek olup olmadığını belirlemek için yapabileceği dört test vardır.

1 A1C Testi

A1C testi alyuvar hücrelerinde bir protein olan hemoglobine bağlanan şekerin oranını gösteren bir kan testidir. A1C ne kadar yüksek olursa, ortalama kan şekeri seviyeniz iki ya da üç ay boyunca o kadar yükselir.

A1C testi de şu isimlerle bilinir:

• Hemoglobin A1C testi
• HbA1c testi
• Glikozile hemoglobin testi

⇒%5.7’nin altındaki A1C normaldir. Bu seviye, 117 mg/dL olarak belirlenen ortalama kan şekeri seviyesine tekabül etmektedir.

⇒%5.7 ila %6.4 arasında A1C seviyesi gizli şekere işaret etmektedir. Test sonuçlarında %6.5 veya daha fazla A1C seviyesinin çıkması tip 2 diyabeti gösterir.

⇒Amerikan Diyabet Derneği’ne göre, %5.5 ila 6 oranında A1C seviyesi olan insanların yüzde 25’inde en fazla 5 yıl içinde diyabet gelişecektir; A1C seviyesi %6 ila 6,4 olanlar için ise bu tahmin yüzde 50’ye fırlamaktadır.

Sonuçlarınız şüpheli ise, doktorunuz tanıyı doğrulamak için A1C’nizi başka bir günde tekrar test edecektir.

Sonuçların Türü	A1C	Tahmini Ortalama Kan Şekeri Seviyesi (mg/dL)
Normal A1C sonuçları	%5.7’nin altında	117 altında
Gizli Şeker A1C sonuçları	%5.7 – 6.4	117 – 137
Şeker Hastalığı A1C sonuçları	%6.4’ün üzerinde	137’nin üzerinde

2 Açlık Kan Şekeri (AKŞ) Testi

Açlık kan şekeri (AKŞ) testi, bir gece hiçbir şey yemeden yapılan kan testidir. Bu test, kandaki şekeri ölçer.

⇒Normal açlık glikoz testi sonucu 100 mg/dL’den düşüktür. 100 ila 125 mg/dL arasında bir sonuç, gizli şeker için tanısaldır. 126 mg/dL veya üzerinde bir sonuç ise diyabetin göstergesidir.

⇒Sonucunuz 126 mg/dL veya üzerindeyse, tanıyı doğrulamak için başka bir günde tekrar test yapılması gerekir.

Sonuçların Türü	Açlık Plazma Glukozu (FPG) Seviyesi (mg/dL)
Normal AKŞ sonuçları	100’ün altında
Gizli şeker AKŞ sonuçları	100 – 125
Şeker hastalığı AKŞ sonuçları	125’in üzerinde

3 Rastgele Açlık Şekeri (RAŞ) Testi

Rastgele kan şekerinde aç kalınmasına gerek yoktur. Günün herhangi bir zamanında kan tahlili yapılabilir. O anki kan şekeri seviyesi ölçülür.

⇒200 mg/dL üzerinde çıkan rastgele açlık şekeri sonucu, özellikle aşırı susama, açlık veya idrara çıkma gibi diyabet belirtileriniz varsa diyabetin göstergesidir.

Sonuçlar daha yüksekse, doktorunuz tanıyı doğrulamak için listelenen diğer testlerden birini kullanacaktır.

4 Oral Glukoz Tolerans Testi (OGTT)

Oral glikoz tolerans testi (OGTT) diyabet için yapılan diğer iki şeker testine göre biraz daha fazla zaman alır. Bu testte, kanınız gece boyunca hiçbir şey yemedikten sonra alınır. Daha sonra şekerli bir içecek içirilip tekrar kan alınır.

⇒Kan şekerinin bu içeceği içtikten sonra yükselmesi normaldir. Ancak, normal kan şekeri iki saat içinde 140 mg/dL’nin altına düşer.

⇒Kan şekeriniz 140 ila 199 mg/dL arasındaysa, doktorunuz gizli şeker teşhisi koyacaktır. 200 mg/dL veya üzerinde olan her şey tip 2 diyabet için tanısaldır.

Sonuçların Türü	Kan Şekeri Seviyesi (mg/dL)
Normal OGTT sonuçları	140’ın altında
Gizli şeker OGTT sonuçları	114 – 199
Şeker hastalığı OGTT sonuçları	199’un üstü

Eğer gizli şeker teşhisi konulduysa, diyabetin oluşma riskini azaltmaya ve kan şekerinizi normal bir aralığa geri döndürmeye yardımcı olmak için yapabileceğiniz bazı şeyler vardır:

1 Sağlıklı Beslenin

Sağlıklı ve dengeli bir diyet, diyabet riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Beslenme düzeninizi değiştirmek zor olabilir. Bu nedenle küçük değişiklikler yaparak başlayın. Birkaç gün boyunca yediğiniz her şeyi takip edin, böylece hangi yiyecek gruplarının aşırı ya da yetersiz olduğunu anlayabilirsiniz.

Şu beş besin grubundan her gün yemelisiniz:

• Sebzeler
• Meyveler
• Tam tahıllar
• Protein
• Mandıra

Her gün sağlıklı yağlar da yemelisiniz. Yemek günlüğünüzdeki bilgileri kullanarak küçük değişiklikler yapmaya başlayabilirsiniz. Buradaki amaç ilave şekerin, lif içermeyen yiyeceklerin ve sağlıksız yağlarla dolu yüksek oranda işlenmiş gıdaların yerine daha az işlenmiş, bütün gıdalar seçilmesidir.

Örneğin, önerilen kadar sebze porsiyonu tüketmiyorsanız, diyetinize günde bir porsiyon sebze eklemeye çalışın.

Bunu öğle veya akşam yemeği ile salata yiyerek veya havuç gibi sağlıklı atıştırmalıklar tercih ederek yapabilirsiniz. Sadece salata sosu gibi tatlandırıcılara dikkat edin. Sağlıksız yağlar ve fazla kaloriler bu soslarda gizlenebilirler.

Ayrıca, tüketmekte olduğunuz boş kalorili yiyecek ve içeceklerin sayısını azaltmanın yanı sıra, karmaşık karbonhidratları basit karbonhidratlı yiyeceklerle değiştirmek için de çalışmalısınız.

Beslenme düzeninizde yapabileceğiniz değişikler:

2 Hareketli Olun

Egzersiz, kan şekerinizi kontrol altına almak için önemlidir. Haftada beş gün 30 dakika egzersiz yapın.

Diyet değişikliklerinde olduğu gibi, yavaş başlamalı ve egzersiz sürecini zamanla artırarak devam etmelisiniz.

Çok aktif biri değilseniz, binanın girişinden uzaklaşarak küçük bir yürüyüş yaparak veya yürüyen merdiven ya da asansör yerine merdivenleri çıkarak başlayabilirsiniz. Akşam yemeğinden sonra ailenizle veya komşunuzla birlikte binanın etrafında yürüyüş yapmak, hayatınıza egzersizleri sokmanın harika bir yoludur.

Aktivitenizin seviyesini arttırmak için daha rahat olduğunuzda, koşu veya daha yoğun egzersizler yapmaya başlayabilirsiniz.

Yeni bir egzersiz rutinine başlamadan önce doktorunuzun onayını almayı unutmayın. Doktorunuz egzersiz yaparken dikkat etmeniz gereken kalp atış hızı ya da dikkat edilmesi gereken diğer durumlarla ilgili sizi bilgilendirecektir.

3 Kilonuzu Koruyun

Dengeli beslenmek ve egzersiz yapmak kilo vermenize ve kilonuzu korumanıza yardımcı olabilir. Doktorunuza ideal kilonuzu sorun.

Ne kadar kalori tüketmeniz gerektiğini öğrenmek için doktorunuzla çalışın. Kilo vermeniz gerekiyorsa, sağlıklı kalmak için haftada ne kadar kilo vermeniz gerektiğini sorun.

Hızlı diyetler ve aşırı egzersiz planları, televizyon karşısında koltukta yayıldığınız zamanları telafi edebilir ancak bu tür diyetlerle egzersizlerin uzun süre boyunca sürdürülebilmesi gerçekçi değildir ve genellikle sağlıksızlardır.

Gizli şeker, genellikle şeker hastalığına yol açar ve çoğu zaman belirgin belirtileri yoktur. Bu yüzden kan şekeri seviyenizi özellikle 45 yaşın üzerindeyseniz ve aile geçmişinde şeker varsa test ettirmeniz önemlidir.

Aşırı kiloluysanız ya da şu risk faktörlerinden biri varsa 45 yaşından önce test yaptırılması önerilmektedir:
Fiziksel hareketsizlik
Aile geçmişinde şeker hastalığı
Afrikalı-Amerikalı, Kızılderili, Asya-Amerikalı ya da Pasifik Adalı soydan gelmek
9 kilodan ağır bebek doğurmak
140/90 mmHg üzerinde tansiyon
Yüksek yoğunluklu lipoprotein (HDL) yani iyi kolesterol seviyesinin35 mg/dL’nin altında olması
Trigliserit seviyesinin 250 mg/dL üzerinde olması
A1C sevitesinin %5,7’ye eşit veya daha büyük olması
Açlık kan şekerinin bir önceki testte 100 mg/dL’nin üzerinde ve yüksek çıkması
Polikistik over sendromu veya bir cilt rahatsızlığı olan akantoz nigrikans gibi insülin direnci ile ilişkili diğer hastalıklar
Kalp damar hastalığı geçmişi

Eğer gizli şekeriniz varsa her gün yaklaşık 30 dakika egzersiz yaparak ve kilonuzun sadece yüzde 5 ila 10’unu vererek tip 2 diyabet riskinizi azaltabilirsiniz. Doktorunuz kan şekerinizi kontrol altına almanıza yardımcı olacak bir ilaç kullanmanızı da isteyebilir.

Gizli şeker her zaman tip 2 diyabete neden olmak zorunda değildir. Yaşam tarzında yapılacak değişiklikler, kan şekeri seviyenizin normal aralıklarında tutulmasına ve bu aralıkta kalmasına yardımcı olabilir.

Kaynak: Healthline