Glukoz Nedir? Yüksekliği ve Düşüklüğü Ne Anlama Gelir?

Kan tahlillerinde okunan glukoz seviyesinin (kan şekerinin) normal değer aralıkları aşağıdaki gibidir:

• Açlık kan şekeri: Bir desilitrede 70 – 100 miligram (mg/dL)
• Anlık kan şekerinin (tokluk şekerinin) seviyesi ise en son ne zaman yemek yenildiğine bağlıdır. Çoğu zaman 125 mg/dL’nin altında olması beklenir. Yemek yenildikten sonraki ilk iki saat içinde daha yüksek olması da normaldir.

Bu normal değer aralıkları farklı laboratuvarlarda bir miktar oynayabilir veya tahlil edindiğiniz laboratuvar farklı bir ölçüm birimi kullanıyor olabilir.

Açlık kan şekerinde görülen glukoz yüksekliğinde aşağıdaki çıkarımlar yapılabilir:

• 100 – 125 mg/dL aralığında çıkan değer, kişide bir tür prediyabet olan gizli şeker olduğu anlamına gelir.
• 126 mg/dL üzerindeki değer genellikle kişinin şeker hastası olduğunu gösterir.

Tokluk kan şekerinde görülen glukoz yüksekliğinde aşağıdaki çıkarımlar yapılabilir:

• 200 mg/dL üzerindeki değer çoğu zaman kişinin şeker hastası olduğunu gösterir.
• Şeker hastası olan bir kişide görülen glukoz yüksekliği ise hastalığın kontrol altında tutulamadığı anlamına gelir.

1 Şeker Hastalığı

Şeker hastalığı (diyabet), vücudun eriştiği glukozu beklendiği gibi işleyememesi ve depolayamaması durumudur. Depolanamayan glukoz kanda dolaşarak glukoz yüksekliğine neden olur. Depolama işlemini sağlayan insülin adlı bir hormon vardır. Tip 1 şeker hastalarında insülin hiç salgılanmaz. Tip 2’de ise yeterli miktarda salgılanmaz. Şeker hastalığının ortaya çıkmasında genetik faktörler çok etkilidir. Aşağıdaki nedenlerle şeker riski artar:

• Aşırı kilolu olmak
• Yaş almak
• Normal değer aralığında olsa bile şeker dalgalanmaları yaşanmasına rağmen önlem almamak

2 Aşırı Aktif Tiroid Bezi

Hipertiroidi de denilen bu durum glukoz yüksekliğine neden olabilir. Aşağıdaki nedenlerle görülebilir:

• Graves hastalığı: Bağışıklık sisteminin hata ile sağlıklı vücut hücrelerine saldırdığı bir hastalık. Hipertiroidinin en yaygın görülen nedenidir.
• Doğum sonrası, ilaç tedavisi veya virüs etkenleri ile tiroit bezinin iltihap kapması
• Bazı yumurtalık veya testis tümörleri
• Çok fazla iyotlu besin tüketmek

3 Pankreas Sorunları

Pankreasta ortaya çıkabilen kanser, şişkinlik veya iltihaplar glukoz yüksekliğine neden olabilir.

4 Bazı Tümörler

Aşağıda sıraladığımız tümörler veya tümörle bağlantılı sorunlar glikoz yüksekliğine neden olabilir:

• Feokromasitoma: Böbreküstü bezinden kaynaklanan tümör
• Akromegali: Hipofiz bezinden çok miktarda büyüme hormonu salgılanması durumu
• Cushing sendromu: Kortizol hormonunun aşırı salgılanması ile karakterize olan hastalık
• Glukagonom: Kan şekerinin düşmesini sağlayan insülin hormonunun ters etkisini yapan glukagon hormonunu üreten tümörler

Tamamen sağlıklı bir insanın glukoz seviyesi açlık halinde dahi 75 mg/dL’nin altına düşmez. Yeterli miktarda glukoz alınmadığında daha önceden karaciğerde ve kaslarda depolanan glukozlar kan dolaşımına bırakılır. Glukoz düşüklüğü, depolanan glukozun salınmasına engel olan bir tümör veya hormon bozukluğu olduğu anlamına gelebilir. Şeker hastalarında ise genellikle kullanılan ilaçların yan etkisi olarak glukoz düşüklüğü görülmektedir.

1 Yetersiz Çalışan Hipofiz Bezi

Hipopitüitarizm de denilen bu durumda hipofiz bezi bazı hormonları (veya tüm hormonları) yeterli miktarda salgılayamaz. Aşağıdaki nedenlerle ortaya çıkarak glukoz düşüklüğüne neden olabilir:

• Beyin ameliyatı
• Beyin tümörü
• Kafaya şiddetli darbe alınması
• Beyinde veya beyni destekleyen dokularda ortaya çıkan iltihaplar
• Radyasyon tedavisi görmek
• Felç
• Anevrizma yırtılması sonrası beyin kanaması
• Hipofiz bezi veya hipotalamus tümörleri

2 Yetersiz Çalışan Tiroit Bezi

Hipotiroidi de denilen bu durum da glukoz düşüklüğüne neden olabilir. Aşağıdaki nedenlerle görülebilir:

• Tiroit bezlerine hasar veren otoimmun bir hastalık
• Solunum yolu iltihapları
• Hamilelik
• Lityum veya amiodoron içeren ilaç kullanmak
• Tiroit bezlerinin alınması, radyasyona veya tedavi amaçlı radyoaktif iyota maruz kalması

3 Aşırı İnsülin

Şeker hastalarının düzenli bir şekilde kullanmak durumunda oldukları insülin ve diğer bazı şeker hastalığı ilaçları kontrolsüz kullanıldıklarında glukoz düşüklüğüne neden olabilir.

4 Pankreas Tümörleri

Pankreasta ortaya çıkabilen ve insülin salgılayan tümörler glukoz düşüklüğüne neden olur. Bu tümörlere insülinom denir. Nadir görülen bir hastalıktır.

5 Diğer Nedenler

Aşağıdaki etkenler de glukoz düşüklüğüne yol açabilir:

• Bazı karaciğer veya böbrek hastalıkları
• Obezite ameliyatlarından sonraki kilo verme süreci
• Ağır egzersiz
• Uzun süre gıdasız kalmak