Göz kayması, bir gözün veya her ikisinin birden normal hizasını kaybetmesi durumudur. İki göz uyum içinde hareket etmeyince görülür. Kayma içe, dışa, yukarı veya aşağı doğru olabilir. Şaşılık olarak da bilinir.
Bir göz sabitken diğeri kayabilir. Kayma sürekli değil zaman zaman olabilir. Çocuklarda veya yetişkinlerde görülebilir. Okuma güçlüklerine, çift görmeye, baş ağrısına ve göz yorgunluğuna neden olabilir.
Çocuklarda çift görmeye neden olan göz kayması vakalarında beyin bir süre sonra zayıf gözden gelen sinyalleri yorumlamamaya başlar. Bu görüş kaybı göz tembelliği olarak tanımlanmaktadır.
Göz Kaymasının Nedenleri
Her bir gözün farklı yönlerde hareket etmesini sağlayan altı adet kas vardır. Bu kaslar birbiri ile veya diğer göz kasları ile uyum içinde çalışmazsa göz kayması ortaya çıkar. Çoğu vakanın sorumlusu kas güçsüzlüğü değil kas kontrolsüzlüğüdür.
1) Genetik Faktörler
Genetik (doğuştan) göz kayması vakalarında bebek göz kayması sorunu ile birlikte doğar. Ya da yaşamının ilk altı ayında ortaya çıkar. Çoğu vakanın sorumlusu dengeden yoksun kaslardır, buna yol açan asıl etken net değildir.
Çoğu genetik göz kayması vakasında gözler içe (buruna) doğru kaymış durumdadır. Nadiren dışarı veya yukarı-aşağı kayar.
2) Optik Kırılma Sorunları
Gözün optik kırılma sorunları şunlardır: Yakını görememe (hipermetrop), uzağı görememe (miyop) ve yayık görü (astigmat). Bu sorunlar odaklanma güçlüğüne yol açar.
Odaklanma güçlüğü çeken çocuk, görmeye çalışırken bir gözü kayabilir (akomodatif ezotropya). Bu durum özellikle hipermetrop gözlerde görülür. Göz kayması içe doğrudur.
3) Sinirsel Problemler
Çoğu göz kayması vakası yukarıdaki iki nedenle açıklanır. Ancak bazı durumlarda beyinden ve sinir hücrelerinden kaynaklanan sorunlar göz kaslarında kontrol kaybına ve göz kaymasına yol açabilir. Bu durumları şöyle örneklendirebiliriz:
- Serebral palsi (beyin felci)
- Noonan Sendromu
- Down Sendromu
- Hidrosefali (beyinde su toplanması)
- Beyin yaralanmaları, beyin tümörü
- Retinoblastom (nadir görülen bir göz kanseri)
- Prematüre doğum
- Trizomi 18 sendromu
4) Yetişkinlerde Göz Kayması Nedenleri
Aşağıdaki nedenlerle yetişkin insanlarda göz kayması sorunu ortaya çıkabilir:
- Gıda zehirlenmesi
- Şeker hastalığı (Edinsel Paralitik Şaşılığa yol açabilir)
- Grave hastalığı (tiroit hormonu fazlalığı ile gelen yüksek tansiyon)
- Guillain-Barre sendromu
- Göz yaralanmaları
- Kabuklu deniz hayvanları zehirlenmesi
- Felç
- Travmatik beyin yaralanmaları
- Gözlerde herhangi bir sebeple görüş kaybı
Göz Kayması Tedavisi
Çocuklarda görülen göz kayması zamanla kendi kendine yok olmaz. Yetişkinlerde sonradan ortaya çıkan göz kayması vakalarında ise altta yatan sorun giderilmelidir. Dolayısıyla her şartta tedavi zorunludur.
1) Göz Bandı
Göz kayması sorunu tek gözde yaşanıyorsa, sorunsuz olan göze bir süre göz bandı takılır. Bu sayede kayan gözün çalışması ve kuvvetlenmesi sağlanır, göz tembelliğinden kurtarılır.
Bu yöntemle görüşün kaybolmaması sağlanır, bir miktar da gözdeki derinlik algısı iyileştirilebilir. Ancak buna rağmen göz kaymasını gidermek adına çok verimli değildir. Bazen daha uzun süreli göz kaymasına neden olabilir.
2) Gözlükler
Göz bozukluğundan kaynaklanan göz kayması vakalarında gözlükler kullanılır. Gözlükler sayesinde odaklanma problemi ortadan kalktığı için gözü düzeltir ve en azından geçici olarak göz kaymasını ortadan kaldırır.
Göz bozukluğu nedeni ile göz kayması yaşayan çocuklar gözlük kullandıklarında %50 ihtimalle 9 yaşından itibaren aşamalı olarak göz kaymasından kurtulurlar. Vakaların diğer yarısında gözlük kullanılmasına rağmen cerrahi müdahale gerekli olmaktadır.
3) Göz Kası Ameliyatı
Göz kayması ameliyatı ile gözün dış kasları düzeltilerek beyin-kas koordinasyonu sağlanır. Bazı vakalarda bu cerrahi müdahale kaçınılmaz olabilir.
Bu ameliyat bazen sorunun maskelenmesine de yol açabilmektedir. Yani bazen bu ameliyat sayesinde dışarıdan bakıldığında göz kayması giderilmiş olur, ancak beyin hâlâ iki gözden gelen sinyalleri farklı yorumlamaya devam etmektedir. Bu durumda şaşılığın giderilmesinin bir anlamı kalmaz, cerrahi müdahalenin tekrarı gerekebilir.
4) Görüş Terapisi
Bu terapide biyolojik geri bildirim yöntemleri kullanılarak beyin eğitilir. Bu sayede beyin iki gözden gelen bilgileri uyum içerisinde yorumlayarak birleştirir. Beynin üç boyutu sağlıklı bir şekilde algılama çabası göz kaymasının önüne geçer.
Bu yöntem sayesinde sık sık cerrahi müdahaleye gerek kalmamaktadır. Diğer vakalarda cerrahi müdahale sonrasında görüş terapisi yapılarak derinlik algısı güçlendirilir.
5) Göz Egzersizleri
Aşağıdaki egzersizler göz kaymasının azalmasını veya giderilmesini sağlar:
Kalem Egzersizi: Elinize bir kalem alın. Kolunuzu önünüze doğru yere paralel olarak uzatın. İki gözünüz ile kalem üzerindeki bir noktaya odaklanın. Odağınızı kaybetmeden kalemi yavaşça burun kemerinize doğru yaklaştırın. Elinizden geldiği kadar odaklanmayı devam ettirin, görüntü bulanıklaşınca bırakın. (Pencil Push Ups)
İp Egzersizi: 1.5-3 metre boyutunda, üzerinde üç farklı renkte boncuk olan bir ip alın. Boncukları ip üzerinde eşit mesafelerle birbirinden ayırın. İpin bir ucunu sabit bir yere bağlayın, diğer ucunu elinize alarak burnunuza doğru yaklaştırın. Bu pozisyonda iken hangi boncuğa bakarsanız, o boncuğa iki ipin girdiğini ve iki ipin çıktığını göreceksiniz. Görüntü “X” şeklindedir. Ancak göz kayması hastalarında görüntünün kesiştiği yer boncuğun biraz önü veya arkasıdır. İki ipin kesiştiği yere odaklanın. Bu egzersiz tekrarlandıkça beyin boncuk üzerinde, yani doğru yerde odaklanmaya başlayacaktır. (Brock String)
Silindir Egzersizi: Bir kartın ön yüzüne küçükten büyüğe sıralanacak şekilde üç farklı kırmızı silindir çizin. Arka yüzüne simetrik olacak şekilde aynı boyutlarda yeşil silindirler çizin. Kartı iki gözünüzün arasına dikey olarak yerleştirin. Hangi boyuttaki silindire odaklanırsanız, diğerlerini çift görmelisiniz. Üç silindire de sırası ile odaklanın. (Barrel Cards)
