Hipotiroidi, tiroid bezi yetmezliğidir. Başta yorgunluk olmak üzere birçok farklı belirtiye neden olarak yaşam kalitesini düşürebilir. Tedavisi yapay tiroid hormonları almaktır, bu tedavinin alternatifi yoktur.
Hipotiroidi Belirtileri
Hipotiroidinin neden olduğu yaygın görülen belirtiler şunlardır:
- Yorgunluk
- Soğuğa karşı dayanıksızlık
- Kilo artışı
- Kabızlık
- Depresyon
- Hareketlerin ve düşünce hızının yavaşlaması
- Kas ağrıları, kaslarda zayıflık
- İstemsiz kas kasılmaları
- Cilt kuruluğu, döküntüler
- Kolayca kırılan saç ve tırnaklar
- Cinsel arzuda düşüş
- El ve parmaklarda ağrı, uyuşma veya karıncalanma
- Düzensiz veya ağır adet görmek
Hipotiroidinin yol açtığı belirtiler yavaş gelişir, dolayısıyla hasta kişi tıbbi bir sorunu olduğunun farkına yıllar boyunca varamayabilir. Kişide yaşına göre aşağıdaki belirtiler de görülebilir:
- Yaşlılarda hafıza zayıflığı, depresyon
- Çocuklarda gelişim geriliği
- Gençlerde ergenliğin erken görülmesi
Tedavi edilmeyen hipotiroidi ilerleyen dönemde aşağıdaki sorunlara yol açabilir:
- Seste kalınlaşma ve boğuklaşma
- Yüzde şişkinlik
- Kaşların incelmesi veya bir kısmının tamamen kaybolması
- İşitme kaybı
- Şiddetli kansızlık
Çoğu vaka, bu belirtiler ortaya çıkmadan önce tespit ve tedavi edilmektedir.
Hipotiroidi Neden Olur?
Temelde iki etken hipotiroidiye neden olur:
- Tiroid bezlerinin verimsiz çalışması
- Beyindeki hipotalamus bölgesinin veya hipofiz bezinin tiroid bezlerini yeterince uyaramaması
Aşağıdaki faktörler bu iki etkiden en az birini doğurarak hipotiroidiye yol açabilirler:
1) Haşimato Hastalığı
Haşimato hastalığı, hipotiroidinin en sık görülen nedenidir. Haşimato hastalığında vücudun bağışıklık sistemi hatalı hareket etmekte, sağlıklı tiroid bezi hücrelerine saldırmaktadır. Bu durum tiroid hormonunun yeterli miktarda üretilememesine yol açar.
2) Tiroid Bezi İltihabı
Tiroidit (tiroid bezi iltihabı), tiroid hormonunun kana karışmasına neden olur. Bu durum hipertiroidiye (tiroid hormonu fazlalığı) yol açar. Ancak 1-2 ay sonra durum tersine döner ve hipotiroidi ortaya çıkar. Aşağıdaki etkenler tiroid bezi iltihabına yol açabilir:
- Virüs veya bakteri kaynaklı iltihaplar
- Otoimmün (bağışıklık sisteminden kaynaklanan) hastalıklar
- Hamilelik
3) Tiroid Bezi Ameliyatı
Birçok farklı hastalığın çaresi, tiroid bezlerinin tamamının veya bir kısmının alınması olabilmektedir. Hipertiroidi, guatr, tiroid nodülleri ve tiroid kanseri gibi hastalıkları örnek verebiliriz. Bu durum tiroid hormonunda azalmaya ve hipotiroidiye neden olabilir.
Radyasyon tedavisi: Tiroid bezine uygulandığı zaman hipotiroidiye yol açabilir. Radyoaktif iyotla yapılan radyasyon tedavisi özellikle hipertiroidi vakalarında sık kullanılan bir yöntemdir.
4) Hipofiz Bezi Sorunları
Hipofiz bezi sağlıklı çalışmazsa tiroid bezi uyarılmaz ve yeterince tiroid üretmez. Aşağıdaki etkenler hipofiz bezinde bu etkiyi doğurabilir:
- Hipofiz bezi tümörleri
- Hipotalamus yakınında uygulanan ameliyatlar
- Sheehan sendromu: Doğumda aşırı kanama nedeni ile düşen tansiyonun neden olabildiği hipofiz bezindeki doku kaybı
5) Diğer Nedenler
Bazı İlaçlar: Aşağıdaki ilaçlar tiroid hormonunun üretiminde azalmaya yol açabilir:
- Amiodoron
- İnterferon alfa
- İnterlökin-2
- Lityum
- Tirozin kinaz inhibitörleri
İyot Dengesizliği: Tiroid hormonlarının üretimi için iyot mineraline ihtiyaç vardır. Vücut çok fazla veya çok az iyota maruz kalırsa hipotiroidi veya guatr gibi sorunlarla karşılaşılabilir.
Doğuştan Gelen Hipotiroidi: Bazı bebekler hipotiroidi ile doğabilir. Bu durum fiziksel ve zihinsel gelişim sorunlarına yol açabilir ancak erken tedavi bu sorunların önlenmesini sağlar.
Hipotiroidi Tedavisi
1) İlaç Tedavisi
Hipotiroidi vakalarının tamamına yakını levotiroksin adı verilen sentetik (yapay) tiroid hormonları ile tedavi edilir. Etkili ve güvenli bir çözümdür.
- Birçok hastanın bu ilacı ömür boyu kullanması gerekmektedir.
- İlaç kullanılmaya başladıktan sonraki en geç bir-iki hafta içinde hastalık belirtileri ortadan kaybolmaya başlar.
- İdeal ilaç dozunun yakalanması için biraz süre gerekebilir. Sonrasında da olası değişimler için her yıl doktor kontrolüne gidilmesi gerekir.
Dikkat: Birçok farklı ilaç levotiroksin ile etkileşime girerek istenmeyen yan etkilere yol açabilir. Bu ilaçları kullanmadan önce doktorunuza danışmalı, sağlıklı alternatifler sunulmasını sağlamalısınız. Bazı örnekleri şunlardır:
- Kan sulandırıcılar
- Trisiklik antidepresanlar
- Kaygı bozukluğu ilaçları
- Aspirin
- Beta blokerler
- İnsülin
- Doğum kontrol hapları
- Demir yetmezliği ilaçları
- Magnezyum veya alüminyum içeren antiasitler
- Bazı kanser ilaçları
Benzer şekilde ceviz, soya fasulyesi ve çok miktarda alınan diyet lifleri levotiroksin ile etkileşime geçebilir. Bu gıdaları tüketebilirsiniz, ancak ilacı kullanmadan (en az) birkaç saat önce veya sonra yemelisiniz.
- En iyi yöntem, levotiroksin ilacının boş mideye bir bardak su ile alınmasıdır.
- Yüksek lif oranlı besleniyorsanız ilacın dozunda bir miktar artış gerekebilir. Bu kararı doktorunuza bırakınız.
2) Fazla İyot Almayın
Çok fazla iyot almak otoimmün tepkiye neden olarak hipotiroidiyi kötüleştirebilir. Günlük iyot alımı 600 mikrogramı (mcg) geçmemelidir, mümkünse 150 mikrogram civarında tutulmalıdır.
- Organik sütte organik olmayan süte göre daha az iyot bulunur.
- Bir bardak sütte 56, bir porsiyon yoğurtta 154 mikrogram iyot vardır.
- Bir porsiyon kurutulmuş deniz ürününde 4500 mikrogram gram iyot bulunur, tüketilmemelidir.
- Bir porsiyon mezgitte 99 mikrogram iyot vardır.
- Markasına göre değişmekle birlikte, 10 gram iyotlu tuzda ortalama 450 mikrogram iyot vardır.
Not: İyot eksikliğinin hipotiroidiye yol açabileceği doğrudur. Ancak Türkiye gibi iyotlu tuzların kullanıldığı gelişmiş ülkelerde bu ihtimal düşüktür. Yumurtadan süte, peynirden meyve ve sebzelere kadar birçok farklı gıdada iyot vardır. Yine de günlük tüketimin takibinin yapılmasında ve 150 mikrogramı bulmasına özen göstermekte fayda var.
