Vücudun enerji için yağ ve yağ asitlerini kullanması idrarda keton görülmesine yol açar. İdrarda keton seviyesinin çok yükselmesi hayati tehlike anlamına gelebilir. Çoğu zaman uygun beslenme programı ve şeker hastalarında yeterli insülin alımı ile kolayca tedavi edilir.
İdrarda Keton Değerleri Ne Anlama Gelir?
Normal şartlarda idrarda keton görülmesi çok zordur, test sonucunun negatif olması beklenir. İdrar tahlillerinde okunan keton seviyesine göre yükselme değerlendirmesi aşağıdaki gibidir:
- 20 mg/dL az ise: Hafif
- 30-40 mg/dL arası: Orta seviyede
- 80 mg/dL’den büyük ise: Şiddetli
İdrarda Keton Görülmesi Belirtileri
İdrarda keton görülmesi ile birlikte aşağıdaki belirtilerin de ortaya çıkması muhtemeldir:
- Susuzluk
- Sık idrara çıkma
- Bulantı, kusma
- Nefes almada zorluk
- Zehirlenme etkisi ile birlikte baş dönmesi, bayılma
- Nefeste aseton veya meyve kokusu
İdrarda Keton Görülmesi Neden Olur?
Vücudun enerji için yağları ve yağ asitlerini yıkmaya başlaması, yağın içindeki ketonların serbest kalmasına ve idrarda keton görülmesine yol açar. Bu duruma yol açabilen etkenler şunlardır:
1) Kontrol Altında Tutulmayan Şeker Hastalığı
İleri düzey şeker hastalığında kanda bulunan şeker etkili bir şekilde kullanılamaz. İnsülin takviyesi gerekir. İnsülin yetersizliği durumunda hasta şeker yerine yağ yıkmaya başlar. İdrarda keton görülmesine neden olan bu durum daha ileri seviyeye giderek, diyabetik ketoasidoz denilen çok ciddi bir hastalığa dönüşebilir.
Şeker hastalarında bu durumu tetikleyebilen etkenler aşağıdaki gibidir:
- İltihaplı hastalıklar
- İnsülin vuruşunu kaçırmak
- Gebelik
- Uzun süreli egzersiz
- Şeker hastalığının farkında olmamak
- Cerrahi müdahale vb. nedenlerle vücudun fiziki gerginliğe maruz kalması
2) Gıdasız Kalmak
Yeterince şeker ve karbonhidrat alamadığı durumlarda vücut enerji için yağ kullanmaya başlar ve yağ yıkımı idrarda keton görülmesine yol açar. Bu duruma yol açabilecek etkenler şunlardır:
- Anoreksiya nervoza: Çok az gıda alınmasına rağmen hareketli bir yaşam tarzı ile karakterize olan durum, manken hastalığı
- Ölüm orucu vb. nedenlerle uzun süreli açlık çekmek
- Yüksek proteinli veya düşük karbonhidratlı beslenme programı
- Sürekli kusmak
- Aşırı alkol tüketmek
3) Ketojenik Diyet
Epilepsi hastalarında nöbet sayısının ve sıklığının düşürülmesi için protein ve karbonhidrat açısından zayıf, yağ açısından zengin olan ketojenik diyet kullanılabilir. Dolayısıyla bu durumda idrarda keton görülmesi arzu edilen bir durumdur. Bu tedavinin bir uzman tavsiyesi ile, onun gözetiminde uygulanması gerekir.
4) Hatalı Ölçümler
Aşağıdaki durumlar sıklıkla kanda anormal miktarda keton olmamasına rağmen idrar tahlilinde (hatalı olarak) keton görülmesine yol açabilir:
- C vitamini takviyesi almak
- İleri seviyede su kaybı
- Levodopa, fenazopirazin, valproik asit ve bazı diğer ilaçların kullanımı
5) Diğer Nedenler
Aşağıdaki etkenler de idrarda keton görülmesine yol açabilir:
- Şiddetli hastalıklar
- Ağır egzersiz
- Yanıklar
- Eter kullanılarak yapılan anestezi
- Zehirlenmek (izopropanol zehirlenmesi vb.)
- Bazı metabolik hastalıklar (glikojen depo hastalığı vb.)
- Yüksek ateş
- Uzun süre ile soğuk havaya maruz kalmak
- Tiroit bezinin aşırı çalışması
- Hamilelik, eklampsi
- Emzirmek
İdrarda Keton Görülmesi Tedavisi
İdrarda keton görülmesi hafif yükselmelerde zararsızdır. Ancak ciddi etkenlerin neden olduğu vakalar her halükarda tedavi edilmelidir.
1) Acil Tedavi
Diyabetik ketoasidoz gibi ciddi vakaların neden olduğu keton yüksekliğinde aşağıdaki tedaviler gerekli olabilir:
- Damar yolu ile hastaya sıvı, insülin ve mineral desteklerinin verilmesi
- Şeker hastasının farklı durumlarda ihtiyacı olan insülin miktarı konusunda bilinçlendirilmesi
- Solunum yetmezliği, beyin ödemi gibi ciddi belirtilerin hastane koşullarında kontrol altına alınması
2) Hastalık Tedavisi
Özellikle şeker hastalarında idrarda keton görülmesine yol açabilecek bulaşıcı hastalıklar tedavi edilmelidir. Metabolik hastalıklar ise düzenli kontrol ve uyumlu yaşam tarzı gerektiren hastalıklardır.
3) Diğer Tedaviler
Vücudun enerji için karbonhidrat yerine yağ kullanmasının nedeni tespit edilerek gerekli önlemler alınmalıdır:
- Yeme bozukluğundan kaynaklanan vakalarda hastanın yeterince karbonhidrat (veya şeker) aldığından emin olunmalıdır.
- Gıda takviyesi olmadan yapılan ağır egzersizlerden ve uzun süreli açlıktan uzak durulmalıdır.
