İltihaplı romatizma, ilk önce eklemlerde, ilerleyen zamanlarda ise vücudun diğer kısımlarında da etkili olan bir hastalıktır. Şiddetli ağrı nöbetleri ile kendini belli eder, psikolojik koşullar hastalık seyrinde önemli yer tutar.
İltihaplı Romatizma Belirtileri
İltihaplı romatizma hastaları erken dönemde eklemlerinde hassasiyet ve ağrı hissedebilirler. Aşağıdaki belirtiler iltihaplı romatizmanın varlığına dair ipuçları sunar:
- Beş haftadan uzun süren eklem ağrısı, hassasiyeti, harekete karşı direnci
- Sabahları eklemlerde 30 dakikadan uzun süren hareket güçlüğü
- Birden fazla eklemin etkilenmesi
- El ve ayak parmakları ve bilek eklemleri gibi küçük eklemlerde belirtilerin daha güçlü olması
- Etkilenen eklemlerin vücudun iki tarafında simetrik olması
- Eklemlerde kızarma ve şişme
İltihaplı romatizma hastaları ağrı ile birlikte yorgunluk, iştah kaybı, ateşte hafif yükselme gibi belirtileri de tecrübe edebilir. Belirtiler bazen kaybolup tekrar görülebilir. Hastalığın şiddetli evrelerinde belirtiler günlerce-aylarca sürebilir.
İltihaplı romatizmanın diğer organlarda ortaya çıkardığı bazı belirtiler şunlardır:
- Göz: Kuruluk, ağrı, kızarma, ışığa karşı hassasiyet, görüşte bozukluk
- Ağız: Kuruluk, diş eti tahrişi, iltihap
- Deri: Kemikli bölge civarında küçük şişlikler (romatizmal yumrular)
- Akciğer: Nefes darlığına yol açan iltihap ve yaralar
- Kan Damarları: Damar iltihabı. Sinir, deri ve diğer organlarda hasar olarak kendini gösterir.
- Kan: Anemi (kansızlık, kırmızı kan hücre sayısında azalma)
İltihaplı Romatizma Nedenleri
1) Kalıtım
Bir sonraki nesle aktarılan genlerin iltihaplı romatizma üzerinde etkisi olduğu kesindir. İstatistiklere göre toplumda iltihaplı romatizma görülme sıklığı her bin kişide sekizdir. Tek yumurta ikizlerinden biri iltihaplı romatizma hastası ise diğer ikizde de aynı hastalığın görülme ihtimali yüzde on beşe yükselmektedir. Yani on sekiz kat daha fazla.
Bu durum, genetik faktörlerin çevresel faktörlere oranla çok daha fazla etkili olduğunu göstermektedir. Kalıtım etkeni, iltihaplı romatizmanın çevresel nedenlerle daha kolay ortaya çıkmasına da neden olabilir.
2) Hormonlar
İltihaplı romatizma kadınlarda daha sık görülür. Aşağıdaki gerçekler iltihaplı romatizmada hormon değişimlerinin çok etkili olduğunu göstermektedir:
- Hamilelikte iltihaplı romatizma hafifler.
- Doğum kontrol hapı kullanan kadınlarda iltihaplı romatizma hastalığı yarı yarıya daha az görülmektedir.
- Doğumdan bir-iki hafta sonra iltihaplı romatizma atakları kötüleşir ve sıklaşır. Bunda etkili olduğu düşünülen hususlar:
- Süt üretiminden sorumlu olan prolaktin hormonu
- Vücudun ödem toplaması
- Annenin, karnındaki bebeği reddetmemesi için plasentanın ürettiği bağışıklık sistemini baskılayan maddeler
Bu gerçeklere rağmen hormon tedavilerinin iltihaplı romatizmayı iyileştirdiğine dair kesin bir kanıt bulunmamaktadır.
3) İltihaplar
Virüs, bakteri, maya ve parazit gibi zararlı mikroorganizmaların oluşturduğu vücut iltihaplarının iltihaplı romatizmaya neden olabileceğine inanılıyor. İstatistik verilerce doğrulanan bu iddia, tüm çalışmalara rağmen ispatları ile ortaya konamamaktadır.
Birçok iltihaplı romatizma hastalığı, vücudun yakalandığı iltihap ile birlikte ortaya çıkmaktadır. İltihaplı romatizmaya neden olan sorun iltihabın geçmemesi değil, iltihap geçtikten sonra hafiflemesi gereken bağışıklık tepkileridir. Bağışıklık sistemi sanki iltihap devam ediyormuşçasına aktif kalmakta ve iltihaplı romatizmaya neden olmaktadır.
4) Aşı
Aşı ile vücuda kontrollü şekilde iltihap oluşturucu zayıf mikroplar verilir. Sağlıklı kişilerde bu durum hastalıklara karşı bağışıklık kazandırır. Ancak hastalık potansiyeli olan kişilere yapılan aşı iltihaplı romatizmayı tetikleyebilmektedir.
Ancak bu kişiler aşının içerdiği mikroplara aşısız yakalandıklarında da yüksek ihtimalle iltihaplı romatizmaya yakalanacaklardır.
5) Sigara
Sigara içen kişilerde iltihaplı romatizma riski ciddi oranda daha yüksektir. Sigara ile ilgili bir başka gerçek ise iltihaplı romatizma hastalarında eklem ağrısını ve eklem hassasiyetini düşürüyor olmasıdır.
Ancak sigara içen kişilerde iltihaplı romatizmanın eklemlerden akciğere ve damarlara yayılma ihtimalinin daha fazla olduğu da bilinmektedir. Sigaranın aksine alkol tüketiminin iltihaplı romatizma üzerinde ciddi bir etkisi olmadığı düşünülüyor.
6) Beslenme Alışkanlıkları
Aşağıdaki beslenme disiplinleri iltihaplı romatizmaya neden olabilir:
- Çok fazla kırmızı et tüketimi
- Yeterli miktarda C vitamini almamak
- Renkli meyve ve sebzeleri yeterli miktarda tüketmemek
İltihaplı Romatizma Tedavisi
Tedaviler temel olarak aşağıdaki faydaları hedefler:
- İltihabı kontrol altında tutmak, geriletmek
- Belirtileri hafifletmek
- Kişiyi eklem ve organ hasarından korumak
- Fiziksel fonksiyonları ve genel vücut sağlığını artırmak
- Uzun vadede görülecek ciddi sorunların önünü almak
1) Belirtileri Hafifleten İlaçlar
Steroid içermeyen iltihap önleyici ilaçlar (NSAID) reçeteli veya reçetesiz olarak kullanılabilir. İltihaplı romatizmanın ağrısını ve diğer belirtileri hafifletirler. İbuprofen, ketoprofen, naproksen sodyum gibi örnekler verebiliriz. Hap veya eklemin üzerindeki deriye sürülen krem şeklinde alternatifleri vardır.
2) Hastalığı Gerileten İlaçlar
Kortikosteroidler: Prednizon, prednizolon, metilprednizolon. Bu ilaçlar güçlü ve hızlı etki eder. Diğer ilaçların etki göstermesi beklenirken doku ve organ hasarını engellemek için kullanılabilirler. Yan etki risklerinden dolayı doktorlar tarafından uzun süre kullanılmamaları tavsiye edilmektedir.
DMARD ilaçlar: Metrokreksat, hidroksikolorokin (sıtma ilacı), sülfazalin, leflunomid. Antiromatizmal ilaçlardır.
Biyolojik ilaçlar: Abatacept, anakinra, golimumab, rituximab, etanercept. Her bir biyolojik ilaç iltihaplı romatizmanın farklı bir aşamasını bloke eder, ilerlemesini önler. Diğer ilaçların fayda etmediği durumlarda bile bu ilaçlar en azından hastalığın ilerlemesini önler. İltihaplı romatizma hastalığının sadece belirli evreleri için belirli biyolojikler kullanılmasından ötürü, bağışıklık sistemi ciddi bir baskı altında kalmaz. Şırınga yolu ile vücuda verilirler.
3) Cerrahi Müdahale
İltihaplı romatizma kişinin bedeninde günlük hayatı engelleyecek kadar hasara yol açtı ise cerrahi müdahale gerekebilir. Yerleştirilecek protez eklemler ağrıyı yok eder, eklem fonksiyonunun yeniden kazandırılmasını sağlar.
Bu müdahaleye metal veya plastik parçalar eklemek de dahildir. Sık sık kalça ve diz eklemleri için kullanılır. Ayak bileği, omuz, dirsek ve el bileği gibi diğer eklemler için de ameliyat yapılabilir.
4) Ev Tedavileri ve Hayat Tarzı Değişiklikleri
Aşağıdaki uygulama ve önlemler sayesinde iltihaplı romatizma belirtileri yatıştırılabilir, hastalık geriletilebilir veya ilerlemesi önlenebilir:
- Antioksidan içerikli beslenmek vücudun iltihapla savaşı esnasında yardımcı kuvvet demektir: Balık, meyve-sebze ve zeytinyağı tüketin.
- Yeterince dinlenin. Bu sayede hastalık ataklarından korunursunuz.
- Düşük tempolu, esnekliğe ve kas güçlendirmeye odaklanan egzersizler yapın. Bir fizik terapi uzmanından görüş almak çok önemlidir.
- Ani ağrılar için soğuk uygulama iyi gelir. Sıcak uygulamalar ise sertleşmiş kas ve eklemleri yumuşatır.
- Stres ve kaygı bozuklukları ile aktif ve etkili mücadele hastalık belirtilerini önemli derecede azaltır.
- Omega 3 içeren balık yağı destekleri ağrı ve sabah sertliklerine iyi gelmektedir.
- Araştırmalara göre “kendini toparlayabilme” ve moralini yüksek tutabilmeyi başaran hastalarda iltihaplı romatizma daha pasif bir seyir izlemektedir. Çevre desteği bu noktada çok önemli hale gelmektedir.
