İyot Nedir? İyot Eksikliği Nedenleri Ve Etkileri

İyotun ve tiroid hormonlarının başlıca görevleri şunlardır:

• Enerji metabolizmasını düzenler, kilo kontrolü sağlar.
• Fiziksel ve zihinsel büyüme ve gelişmede rolü vardır.
• Doğurganlığı sağlar. Erkeklerde prostat için gereklidir. Kadınlarda adet döngüsünü düzenler, erken menopozu önler.
• Bağışıklık sistemi faaliyetlerinde önemli görevler üstlenir.

İyot eksikliği aşağıdaki sorunları doğurabilir:

Guatr: Tiroid bezleri yeterli miktarda tiroid hormonu üretebilmek için sürekli büyür. Bu kişilerde yutkunma ve solunum güçlüğü ortaya çıkabilir.

Hipotiroidi: Tiroid hormonu yetersizliğidir. Başta yorgunluk, vücut metabolizmasının düşmesi ve kilo artışı olmak üzere birçok farklı soruna yol açabilir. Bazıları şunlardır:

• Kas ağrıları, kas zayıflığı
• Cilt kuruluğu
• Sağlıksız saç ve tırnaklar
• Cinsel arzuda düşüş
• Hafıza zayıflığı
• İşitme kaybı

Kısırlık ve doğum problemleri: İleri derecedeki iyot eksikliği kısırlığa, düşüğe, erken doğuma veya bebekte doğum anomalileri görülmesine neden olabilir.

İyot eksikliği aşağıdaki problemlere de yol açabilir:

• Kabızlık
• Kaygı bozuklukları, depresyon
• Zeka geriliği
• Çocuklarda büyüme geriliği
• Bağışıklık sisteminin zayıflaması, hastalıklara açık hale gelme
• (Kadınlarda) göğüslerde ağırlık hissi, kist oluşumu; meme kanseri

Vücut iyot elementini üretemez. Dolayısıyla tüketilen gıdalarda yeterli miktarda iyot bulunmazsa iyot eksikliği oluşabilir. İyot eksikliği ülkemizde nadir görülen bir sorundur; ancak aşağıdaki etkenler iyot eksikliğine yol açabilir:

Vegan diyet: İyotça en zengin gıdalar deniz ürünleri, yumurta, süt ve süt ürünleridir. Sadece süt ve süt ürünleri bile günlük iyot ihtiyacımızın %90’ından fazlasını karşılayabilir. Dolayısıyla bu gıdalardan özellikle uzak durmak iyot eksikliğine yol açabilir.

Kaya Tuzu Tüketmek: Gelişmiş bir gıda sanayisi olan ülkelerde iyot eksikliği nadiren görülür. Çünkü marketlere sürülen tuzlar özel olarak iyot açısından zenginleştirilir. Ülkemizde de durum böyledir. Ancak kasıtlı olarak sürekli kaya tuzu gibi işlenmemiş tuz tüketmek iyot eksikliğine kapı aralayabilir.

Karalahana: Karalahananın aşırı tüketimi, vücudun iyot tutma yeteneğini azaltabiliyor. Karadeniz Bölgesinde iyot eksikliği ve guatr hastalığının yaygın görülmesinin nedeni, sofralarda bolca bulunan karalahanadır.

Denizden Uzak Coğrafyada Yaşamak: Deniz ve okyanuslar, bitkileri iyot açısından yeterli hale getirir. Ülkemizin iç kesimlerindeki bazı yerlerde sadece bulunduğu bölgedeki gıdaları tüketerek yaşamını sürdüren kişilerde nadiren de olsa iyot eksikliği görülebilmektedir.

Aşağıdaki etkenler de iyot eksikliğine yol açabilir:

• Florit veya bromit içeren ilaçlar (bazı astım ve epilepsi ilaçları)
• Bromin içeren zirai ilaç uygulanmış gıdaları yıkamadan tüketmek
• Guatrojen içeren soya, manyok, brokoli, karnabahar gibi gıdaların çok fazla tüketilmesi
• Demir ve A vitamini yetmezlikleri
• Sukraloz içeren yapay tatlandırıcılar tüketmek

Günlük iyot ihtiyacı, diğer minerallere kıyasla düşük miktardadır. Cinsiyete ve yaşa göre değişkenlik gösterir. Aşağıdaki tablodan size en uygun değerleri tespit edebilirsiniz:

• Haşlanmış patates 60 mcg
• Bir bardak süt 5 mcg
• 1 gram iyotlu tuz: 77 mcg
• Haşlanmış yumurta: 12 mcg
• Bir kap (servis boyut) yoğurt: 154 mcg
• 7 gram kurutulmuş deniz ürünü: 4500 mcg

Evet. Tabloda gösterilen üst limitleri sürekli aşmak, iyot eksikliğinin etkilerine benzer sonuçlar doğurur. Tiroid hormonlarının işleyiş rutinini değiştirebilir. Tiroid bezi iltihabı, guatr, kilo artışı gibi belirtiler görülebilir. Bazen tiroid bezi kanserine de yol açabilir.