Karaciğer yetmezliği birçok nedenle ortaya çıkabilir. Bu yüzden tedavinin başarılı olması için önce altta yatan nedenin teşhis edilmesi ve iyileştirilmesi gerekir.
Karaciğer Yetmezliği Belirtileri
Karaciğer yetmezliği olan kişilerde genellikle sarılık, karın iltihabı, hepatik koma görülür. Genel sağlık durumunda düşüş vardır:
- Sarılık belirtileri: Deride sararma. Göz beyazında sararma.
- Karın iltihabı belirtileri: Karında su toplanması, şişme.
- Hepatik koma belirtileri: Bilinç bulanıklığı, sersemlik.
Çoğu kişide yorgunluk, hâlsizlik, bulantı, iştah kaybı gibi genel belirtiler görülür. Diğer olası belirtileri şu şekildedir:
- Nefeste küflü-tatlı koku
- Sağ üst karın ve civarında hassasiyet
- Beyin ödemi, papilödem (göz diski ödemi), yüksek tansiyon, bradikardi (nabız düşüklüğü)
- Morarma ve kanamaların normalden daha kolay görülmesi
- Ani gelişen vakalarda birkaç gün içerisinde hayati tehlikenin söz konusu olması
- Kan kusma, dışkıda kan
- Yüksek nabız (taşikardi), düşük tansiyon
- Nefes almada güçlük
- Ensefalopati (Beyin hastalığı)
Tedavi edilmediği takdirde böbrek yetmezliği, karaciğer kanseri gibi sorunlar ortaya çıkabilir.
Karaciğer Yetmezliğinin Nedenleri
Karaciğer yetmezliği ile sonuçlanabilecek çok sayıda hastalık, çevresel koşullar ve sağlık durumları vardır. En sık karşılaşılan nedenleri sıralıyoruz:
1) Toksinler
Vücutta ve karaciğerde biriken toksik madde miktarı çok artarsa, karaciğer bu durumu idare edememeye başlar. Aşağıda verilen sıkça karşılaşılan nedenlerle zehir etkisi ortaya çıkarsa karaciğer yetmezliği kaçınılmaz olabilir:
- Sürekli alkol kullanımı
- Parasetamol zehirlenmesi: Bu durum alkol bağımlılarında diğer insanlara göre çok daha hafif oranlarda bile karaciğer yetmezliğine neden olabilir.
- Bazı ilaçlar:
- Siprofloksazin, nitrofurantoin
- Co-amoxiclav, halotan
- Doksisiklin, statinler
- Eritromisin, siklofosfamid
- İzoniyazid, metrokreksat
- Altın
- Disulfiram, flutamide
Karaciğer yetmezliğine neden olabilecek ilaç ve etken madde listesi çok daha uzundur. Burada prostat, kanser tedavisi gibi sıkça karşılaşılan durumlarda yaygın olarak kullanılan bir liste verdik.
- Zehirli mantar, karbon tetraklorür gibi organik çözücüler içeren kimyasallar, fosfor, arsenik gibi maddelere maruz kalmak
- Bitkisel karışımlar, bitkisel çözümler
- Ekstazi, kokain gibi uyuşturucu maddeler
- Reye Sendromu
2) İltihaplar
Bazı virüsler karaciğer iltihabına neden olur. Bu durum tedavi edilmediğinde ilerleyen bir süreç izler, iltihaplı karaciğer dokuları sağlıklı olanların yerine geçmeye başlar. Karaciğer fonksiyonları zayıflar, siroz riski artar. Son durumda karaciğer yetmezliği görülür. Bu duruma yol açan bazı iltihaplar şunlardır:
- Viral hepatit
- Adenovirüs (üst solunum yolları iltihabına neden olan virüs grubu)
- Epstein-Barr virüsü
- Sitomegalovirüs (tükürük bezlerine hücum eden bir tür herpes virüsü)
- Viral kanamalı ateşi
3) Bazı Hastalıklar
Karaciğer yetmezliği aşağıdaki hastalıkların bir belirtisi veya evirilmiş hali olabilir:
- Hepatosellüler karsinom: Bir tür karaciğer kanseri
- Metastatik (yayılan) karsinom
- Wilson Hastalığı: Karaciğerde aşırı bakır birikmesi ile oluşan kalıtsal bir hastalık
- Fruktoz intoleransı
- Alfa-1-antitripsin eksikliği
- Galaktozemi: Kanda şeker birikmesi. Galaktoz şekerini parçalayarak glikoz şekerine çevirmesi beklenen enzimlerin eksikliği veya yetersizliği ile ortaya çıkar
- Hamilelikte ortaya çıkan karaciğerde yağ birikmesi hastalığı
- İskemi (kan dolaşımı yetersizliği)
- Budd-Chiari Sendromu (karaciğer damarlarından kan sızması)
- Otoimmun (vücudun kendinden kaynaklanan, genellikle kalıtsal) karaciğer hastalıkları (otoimmun hepatit gibi)
- Kistik Fibroz: Karaciğer, akciğer ve diğer organlarda mukus birikmesi ile ortaya çıkan hastalık
- Hemokromatoz: Vücudun fazla miktarda demir emmesi ile oluşan bir hastalık
4) Diğer Nedenler
Karaciğer yetmezliği riskini artıran diğer etkenler şunlardır:
- Yetersiz ve dengesiz beslenme
- Koroner kalp rahatsızlıkları
- Şeker hastalığı
- Kanda yüksek kolesterol ve trigliserid seviyesi
- Uzun vadeli kortikosteroid tedavileri
Karaciğer Yetmezliği Tedavisi
Karaciğer yetmezliğine neden olan hastalık veya durum teşhis edilip, onun tedavisi de yapılmalıdır. Karaciğer yetmezliği tedavisi şunları içerir:
1) İlaç Tedavisi
Karaciğer yetmezliğinde kullanılan ilaçlar aşağıdaki amaçlara hizmet eder:
- Beyinde biriken fazla sıvıyı yok ederek kafa içi basıncını azaltmak
- Vücut iltihaplarını atmak
- Kanın pıhtı atmasının ve ciddi kanamaların önüne geçmek
- Zehirlenmelere karşı panzehir etkisi beklemek
Kullanılan bazı ilaçları ve özellikleri şöyledir:
Ursodiol (Ursodeoksikolik Asit):
- Safra akışını hızlandırır
- Hepatik hücre ölümünü engeller
- Bağışıklık sitemi ile ilgili iltihabı azaltır
- Oksidasyon hasarını azaltır
E Vitamini:
- Zehir etkisi gösteren toksinleri temizler
SAMe (S-Adenozil-L-metiyonin), Meryemanadikeni (Silymarin), Denamarin:
- Oksidasyon hasarını azaltırlar.
- Karaciğer koruyucularıdır.
- Ciddi yan etkileri yoktur.
Sukralfat:
- Mide ülserini tedavi etmek için kullanılan sindirim sistemi koruyucusudur.
- Aç karnına kullanılır.
- Kabızlığa neden olabilir.
K Vitamini:
- Kanın sağlıklı pıhtılaşması için gereklidir.
- Ciddi yan etkileri yoktur.
Metronidazol:
- Karaciğerdeki bakteri iltihabını gidermek için kullanılan bir tür antibiyotiktir.
- Sinir sisteminde zehirlenme, uyuşukluk, kusma, kriz, depresyon, baş dönmesi gibi yan etkileri görülebilir.
Prednizone:
- Hepatit tedavisinde kullanılır.
- Tedavi aniden kesilirse hayati tehlike baş gösterebilir.
- Aşırı kilo almak, susuzluk, ishal, mide ülseri, kanın pıhtı atma ihtimalinde artış gibi yan etkileri görülebilir.
D-penisilamin:
- Bakır zehirlenmesinin panzehiridir.
2) Destekleyici Tedaviler
Karaciğer yetmezliğinde genel sağlık seviyesi yükseltilmeli, vücudun bağışıklık sistemi güçlendirilmelidir. Bu amaçla gıda ve sıvı desteği verilir. Hastanın yemek yiyemediği durumlarda gıda tüpleri kullanılabilir. Şiddetli vakalarda direk damar içi gıda desteği sağlayan serumlar kullanılabilir.
3) Karaciğer Nakli
Karaciğerde geri döndürülemez hasar oluştuğunda karaciğer nakli gerekir. Karaciğer yetmezliği vakalarının yarısında karaciğer nakli zorunlu hale gelmektedir. Aşağıdaki koşullara göre öncelikli tedavi olup olmadığına karar verilir:
- Karaciğer yetmezliğine neden olan hususun tespit edilememesi
- Beyin hasarının miktarı
- Nakil sonrası olası beyin hasarı miktarı
- Gönüllülük, doku uyumu
- Hasta nakil sırasını etkileyen hususlar (hasta sayısı, yaş, genel sağlık şartları, alkol ve sigara kullanımı vb.)
