KOAH ve Sigara İçmek Arasındaki Bağlantı

Akciğerlerin nasıl çalıştığını bilmeniz KOAH’yı anlamanıza yardımcı olur. Nefes aldığınızda, oksijence zengin hava burnunuzdan girerek küçük tüpler aracılığıyla akciğerlerinize doğru ilerler. Bu tüplere solunum borusu denir. Solunum borusu, bronşiol olarak da bilinen daha küçük ve daha ince çok sayıda dallara ayrılır. Bronşiolların sonunda kılcal damarların olduğu alveol denilen küçük hava keseleri vardır. Hava, alveollere girdiğinde oksijen bu kılcal damarlar aracılığıyla kana karışır. Bu sırada vücudunuzun ihtiyaç duymadığı karbon dioksit dışarı atılmak üzere alveollere doğru ilerler.

Akciğerleriniz, solunum borunuz ve hava kesesi normalde elastiktir, nefes aldığınızda balona benzer bir şekilde havayla şişer. Nefes verdiğinizde ise hava vücudunuzu terk ederken söner. KOAH’sı olan kişilerde ise solunum borusuna giren ve buradan çıkan hava akışı azalır.

Bu durum, şu nedenlerden dolayı görülebilir:

• Akciğerler, soluk borusu ve hava kesesi elastikiyetini kaybetmiş olabilir.
• Hava keselerinin arasındaki duvar tahrip olmuş olabilir.
• Soluk borusunun duvarı kalınlaşmış ya da şişmiş olabilir.
• Soluk borusu normalden daha fazla mukus üreterek soluk borusunda tıkanıklığın oluşmasına neden olabilir.

Bu sorunlara genellikle amfizem ya da kronik bronşit neden olmaktadır. Her iki durum da KOAH ile ilişkilendirilir.

Amfizem, sigara içildiğinde veya toz ya da duman gibi diğer hava kirleticilere maruz kalındığında hava keseleri arasındaki duvar zamanla hasar görünce ortaya çıkar. Hava kesecikleri zayıfladığında, bu duvarlar açılır ve küçük kesecikler yerine tek ve büyük bir tane hava keseciği oluşur. Bu durum, kılcal damarların yeterince oksijeni absorbe etmesine engel olurken vücudun karbon dioksiti dışarı atmasını da güçleştirir. Bunun sonucunda ise nefes almak çok daha zor bir hâl alır.

Kronik bronşit, soluk borusu iltihaplanarak çok fazla mukus ürettiğinde görülür. Fazladan mukus, öksürüğe neden olarak nefes almanın daha da zorlaşmasına yol açar. Amfizemde olduğu gibi kronik bronşit de sürekli hava kirleticileri solumanın bir sonucu olarak görülür.

• Çok fazla mukus üreten sürekli bir öksürük
• Özellikle hareket sırasında nefes darlığı
• Nefes alıp verirken hırıltılı sesler
• Güvercingöğsü gibi kusurlar
• Göğüste daralma

Bu belirtileri yaşıyorsanız bir an önce acil servise gitmeniz gerekir:

• Konuşmada ve nefes alıp vermede zorlanma
• Parmakların ve dudakların morarması veya grileşmesi
• Akılsal uyanıklık eksikliği
• Kalp atışının hızlanması
• KOAH belirtilerinin tedaviye rağmen kötüleşmesi

Tütün ürünleri kullanan veya bu kişilerin yanında bulunan kişilerin soluduğu duman tıpkı soluduğunuz hava gibi alveol olarak bilinen minik hava keseciklerine doğru ilerler. Alveollerde, kılcal damarlar bulunur. Dumanı soluduğunuzda oksijen alveollere ve kılcal damarlara doğru ilerleyerek oksijenin vücudun geri kalanına yayılmasını sağlar. Bu sırada, karbon dioksitte kılcal damarlardan alveollere doğru giderek nefes vermenizle vücuttan uzaklaştırılır. Bu işleme gaz değişimi denmektedir.

Hava keseciklerinin elastikiyeti, bu değişimin düzgün bir şekilde yapılmasını sağlar. Ancak, sürekli sigara içen ya da sigara dumanına maruz kalan kişilerde akciğer hasarı oluşur. Bunun sonucunda, hava akışının azalmasına neden olacak bazı durumlar oluşur.

Bu durumlar:

• Hava keseciklerinin sertleşmesi
• Hava keseciklerinin arasındaki duvarlarda bozulma
• Solunum yolu duvarlarında kalınlaşma veya iltihaplanma
• Solunum yolundaki mukusun artması ve tıkanıklığa neden olması

Sigarada, akciğer fonksiyonlarını etkileyen zararlı toksinler bulunur. Doğrudan akciğerlere solunan ve uzun süre maruz kalınan toksinler akciğerlerde ciddi tahrişe ve KOAH belirtilerinin ortaya çıkmasına neden olur. Tütün dumanına daha uzun süre maruz kalınırsa akciğerler daha fazla hasar görür. Bu durum ise iltihaplanmaya ve bozulmaya neden olur.

KOAH’nın bir çaresi yoktur ve akciğerlerde oluşan hasar tersine çevrilemez. Ancak, bazı tıbbi tedavilerle ve hayat tarzında yapılacak değişikliklerle kendinizi daha iyi hissedebilir, sağlık durumunuzu düzeltebilir ve belirtilerinizin daha kötüye gitmesini engelleyebilirsiniz.

KOAH belirtilerini hafifletmek için kullanabileceğiniz tıbbi tedavilerden bazıları:

• Bronkodilatör, solunum yolunun etrafındaki kasları rahatlatarak daha kolay nefes alınmasını sağlar.
• Solunan glukokortikoidler ya da steroidler, özellikle bronkodilatör ile birlikte kullanıldığında solunum yolundaki iltihaplanmayı hafifletir.
• Grip ve pnömokoksik aşılar, özellikle KOAH’sı olan kişiler için sorunlara neden olabilen grip ve zatürre gibi hastalıkların riskini azaltır.
• Akciğer rehabilitasyonu, belirtilerin kontrol altına alınabilmesini sağlamak için sağlık uzmanları tarafından denetlenen bir egzersiz programıdır.
• Oksijen tedavisi ileburun deliklerinden ya da maskeyle daha kolay nefes almayı sağlamak için vücuda oksijen verilir.
• Büllektomi, parçalanan hava keseciklerinin alınmasıyla nefes almanın kolaylaştırılmasını hedefleyen bir ameliyattır.
• Akciğer hacmi küçültme ile akciğerlerdeki hasar gören dokular alınarak akciğer fonksiyonu geliştirilmeye çalışılır.
• Akciğer nakli ile hasar gören akciğer alınarak yerine sağlıklı bir akciğer konulur. Bu uygulama genellikle son çare olarak yapılır.

Belirtilerinizi hafifletebilmek için hayat tarzınızda yapabileceğiniz değişiklikler:

• Sigara kullanıyorsanız sigarayı bırakın.
• Hava kirliliğinin olduğu yerlerden ve sigara dumanına maruz kalacağınız yerlerden uzak durun.
• Genellikle sebzelerden, proteinlerden ve tam tahıllardan oluşan bir diyeti benimseyin.
• Haftada en az üç kez egzersiz yapın.

Bir arada kullanıldığında tıbbi tedaviler ile hayat tarzında yapılacak değişiklikler KOAH’nın ilerlemesini yavaşlatarak belirtilerin ciddiyetini azaltır. Bu hastalığı önlemenin en iyi yolu sigara içmeyi ve sigara dumanına maruz kalmayı bir an önce bırakarak hastalığın ilerlemesini engellemektir. Sigara içmeye devam eden kişilerde, hastalığın ilerlemesinde ve belirtilerin ortaya çıkmasında hızlanma riski vardır.

Kaynak: Healthline