Koroner Arter Nedir ? Belirtileri Nelerdir?

• Beslenme bozukluğu
• Aşırı yemek yeme
• Yağlı beslenme
• Spor yapmama
• Tütün ve alkol tüketimi
• Yaşlılık

• Cinsiyet: Erkeklerde hastalık riski kadınlardan daha fazladır. Ancak 70 yaşın üstünde risk iki cinsiyet için de denk olur.
• Yaş: Koroner arter hastalığının gerçekleşme ihtimali yaşlandıkça, özellikle de 65 yaşından sonra, artar.
• Aile geçmişi: Ebeveynleriniz kalp hastalığı geçirdiyse (bilhassa 50 yaşından önce kalp hastalığı tanısı konmuşsa) sizin de kalp hastası olma riskiniz yüksektir. Erken teşhis ve tedavi için kalp hastalığı taramalarına başlamanız gereken zamanı doktorunuza sorun.
• Irk: Afrika kökenli Amerikalılar Kafkas ırkına göre daha ciddi yüksek tansiyon sorunlarına sahiptir ve dolayısıyla kalp hastalığı riski daha yüksektir. Kalp hastalığı riski Meksika kökenli Amerikalılar, Amerikan yerlileri, Hawaii yerlileri ve bazı Asya kökenli Amerikalılar arasında da yüksektir. Bunun bir nedeni, bu popülasyonlarda obezlik ve şeker hastalığı oranlarının yüksek olmasıdır.
• Kan kolesterolü ve trigliseritlerin yüksek olması: Özellikle yüksek LDL veya «kötü» kolesterolün 100 mg/dL’den fazla olması ve düşük HDL veya «iyi» kolesterolün 40 mg/dL’den düşük olması. Kalp veya kan damarı rahatsızlıkları olan bazı hastalar ve oldukça yüksek bir risk taşıyan diğer hastalar 70 mg/dL’den düşük bir LDL seviyesi hedeflemelidir.
• Yüksek tansiyon: 140/90 mm/Hg veya üzeri.
• Kontrolsüz diyabet
• Fiziksel hareketsizlik
• Fazla kilolu olmak: Beden kütle endeksi veya BMI 25- 29 kg/m2 veya obez olmak. Kilonuzun dağılımı önemlidir. Bel ölçünüz, yağ dağılımını belirlemenin bir yoludur. Bel çevreniz, belinizin göbeğin hemen üzerinden ölçülmesiyle elde edilir. Kadınlarda 89 cm., erkeklerde ise 101,6 cm. üzerindeki bir bel ölçüsüyle kardiyovasküler hastalık riski artar.
• Kontrolsüz stres veya sinir
• Doymuş yağ ve kolesterol
• Çok fazla alkol tüketimi

1.Sol ana koroner arter (LMCA)

Sol ana koroner arter, valsalvanın sol sinüsinden, anterior inferioruna ve pulmoner turunkus ile sol atrial appendiks arasında sola doğru uzanır. Uzunluğu 10-20 cm arasındadır. Sol ön inen koroner arter(LAD), sol ana koroner arterden çıkar çıkmaz, pulmoner konusun hemen arka tarafında birinci septal dalını verir. Sol ön inen koroner arter kalp apeksini dolaştıktan sonra 1-2 cm ilerledikten sonra bifurkasyon şeklinde sona erer. Diagonal arter, sol ön inen koroner arterin sol ventriküre verdiği yan dallardır. Diagonal arterler, süperiordan inferiora doğru olan kısımlardır. Sol ön inen koroner arter, pek çok septal perfortör dallarla septumun 2/3’ünü ve apikal kısmını besler. Diagonal arterler, sol ventrikülün anterolateral bölgesini beslemektedir. Diğer diagonal arterler çok ince olup ilk 3 diagonal arter cerrahi açıdan çok büyük önem arz eder.

2.Sirkumfleks koroner arter (Cx)

Sol koroner arterden çıkıp, anrtiovenküler oluk devamınca sol atrial apendiks altına doğru ilerler. Seyri boyunca, sol ventriküle birtakım yan dallar verir. Sirkumfleks arter dalları, birinci ve ikinci marjinal gibi isimler almaktadır. Sol koroner arter dominantlığı olan kişilerde sirkumfleks dal aşağı doğru, son bir dal olan posterior desenden koroner arteri verir. İnsanların yaklaşık %10’luk kısmında sirkumfleks posterior interventriküler nodu beslemektedir. Bu tip dolaşıma sol dominant, predominant denir. İnsanların %5’inde ise, sınüs nod arteri sirkumfleks arterden çıkmaktadır.

3.Sağ koroner arter (RCA)

Sağ koroner arter, valsalva sinüsünün sağ ön kısmından çıktıktan sonra atrioventriküler alan devamınca aşağı doğru epikardial yağ dokusu içerisinde bulunur. Sinoatrıal düğüme giden arter, sağ koroner arterin ilk 2 cm’lik kısmından çıkmaktadır. İnsanların %90’lık kısmında atrioventriküler sulkustan posterior interventriküler sulkusa doğru uzanıp, anjiyografik olarak sol anterior oblik pozisyonda “c” şeklinde görülmektedir. Atrial dalların çoğu, sağ koroner arterden çıkıp ve bunların sol koroner arter dolaşıma etkisi azdır. Sağ koroner arterin diğer dalları ise, akut marjinal dal ile anterior ventriküler daldır. Pek çok hastada sağ koroner arter, bifurkasyon yaparak posterıor desendan arter(PDA) ve sağ ventrüküler posterior dallarını verir. PDA, posterıor ınterventiküler sulkusta ilerleyerek apekse kadar uzanmaktadır. Bazı küçük dallar septumu delerek, septumun 1/3′ lük arka kısmını besler. Atrioventriküler nod arteri insanların yaklaşık %90’ında sağ koroner arterden çıkar. Sol ventrikülün, diyafragmatik yüzü hangi arter tarafından kanlanıyor ise cerrahi olarak o koronere dominant koroner adı verilmektedir.

Koroner arter hastalığının en yaygın belirtisi anjin, diğer adıyla anjina pektoris. Anjin çoğu zaman göğüs ağrısı olarak tanımlanır. Aynı zamanda göğüs rahatsızlığı, ağırlık, darlık, baskı, ağrı, yanma, uyuşma, doluluk veya sıkıştırmayla tarif edilir. Hazımsızlık veya mide yanmasıyla karıştırılabilir. Anjin genellikle göğüste hissedilirken sol omuz, kollar, boyun, sırt veya çenede de hissedilebilir. Koroner arter hastalığıyla birlikte meydana gelebilecek diğer belirtiler şunlardır:

• Nefes darlığı
• Palpitasyonlar (düzensiz kalp atışları, atlanan atışlar veya göğüste bir takla hissi
• Daha hızlı kalp atışı
• Baş dönmesi
• Bulantı
• Aşırı halsizlik
• Terleme
• Kadınlardaki belirtiler erkeklerden biraz farklılık göstermektedir:
• Göğüste, sol kolda veya sırtta ağrı ya da rahatsızlık
• Olağandışı hızda kalp atışı
• Nefes darlığı
• Bulantı veya yorgunluk

Koroner arter hastalığının tedavisi risk faktörlerinizi azaltmayı, ilaçları reçete edilen şekilde almayı, muhtemelen invazif ve/veya cerrahi işlemlerden geçmeyi ve doktorunuzu düzenli olarak görmeyi içerir. Koroner arter hastalığının tedavisi, bir kalp krizi veya inme geçirme riskinizi azaltmak içindir.

Yaşam tarzında değişiklik yapmak kalp rahatsızlığınızı kontrol altına almaya yetmezse yüksek kolesterol veya yüksek tansiyon gibi bazı risk faktörlerini tedavi etmek için doktorunuzun yazacağı reçeteli ilaçları kullanın.

Balon anjiyoplasti (PTCA) ve stent veya ilaç salgılayan stent yerleştirilmesi, koroner arter hastalığın tedavisine yönelik yaygın girişimsel işlemlerdendir. Bunlar bir cerrah tarafından yapılan kesme ile değil, kardiyolog tarafından kan damarına sokulan bir boru veya kateter ile yapıldığından, cerrahi olmayan işlemler olarak görülür. Damar duvarı içerisindeki plağın tedavisi için çok sayıda balon ve/veya kateter tipi bulunur.

1.Koroner arter bypass greftleme (CABG) cerrahisi

Kalbe normal kan akışını yeniden sağlamak için bir kan damarı grefti ile bir veya daha fazla tıkanmış koroner artere bypass yapılır. Bu greftler genellikle hastanın göğüs, kol veya bacağındaki kendi arter ve toplardamarlarından gelir. Greft, tıkanan arterin etrafından dolaşarak kalbe oksijen zengini kanın akması için yeni yollar yaratır.

2.Transmiyokardiyal lazer revaskülerizasyonu (TMR)

TMR, kalbin anjiyoplasti veya ameliyatla tedavi edilmemiş bölgelerine kan akışını arttırmayı amaçlayan bir tedavidir. Kalp kasında kalbe kan akışını arttıran küçük kanallar oluşturmak için özel bir karbondiyoksit (CO2 ) lazeri kullanılır. TMR en sıklıkla koroner arter bypass greftleme ameliyatını (KABG) tamamlayıcı bir işlem olarak uygulanır. Bağımsız bir işlem olarak uygulanması nadirdir.

3.Güçlendirilmiş eksternal kontrpulsasyon (EECP)

Sürekli anjin belirtileri gösteren ve standart tedavilerden başarılı sonuçlar alamayan hastalar için, EECP daralmış veya tıkanmış arterlerin etrafında doğal bir bypass sağlamak üzere kollaterallerin (kan damarlarının küçük dalları) açılmasını veya oluşmasını harekete geçirebilir. EECP, kronik ve kararsiz anjini olan, nitrat ilaçları alarak anjinini yeterince tedavi edemeyen ve bypass ameliyatı, anjiyoplasti veya stent takma gibi bir işlem için uygun olmayan kişilere yönelik girişimsel olmayan (noninvaziv) bir tedavidir.

Koroner arter hastalığı tedavisinde kullanılan ilaçlar ömür boyu kullanılan ilaçlardır. 4 ilaç tipi vardır:

1.Organik Nitratlar

Nitrogliserin ve isosorbitol dinitrate tabletleri, angina sırasında dil altına konulduğunda 7-10 dakika içinde ağrıyı geçirirler; 3 dakika aralarla peş peşe 3 dil altı tablet kullanılabilir. Yan etki olarak zonklayıcı baş ağrısı ve tansiyon düşmesi görülebilir, ilaca rağmen ağrının 10 dakikadan fazla sürmesi halinde hasta bir doktora gitmelidir. Bir enfarktüs başlıyor olabilir. Organik nitratlar, hem toplardamarları genişleterek kalbe dönen kanı ve bu şekilde kalbin işini azaltır hem de yüzeysel koroner arterleri genişletir. Nitrogliserin flaster şeklinde göğse yapıştırılabilir. Organik nitratlar tablet olarak da verilebilir.

2.Beta Bloker Grubu İlaçlar

Bu ilaçlar “kalp krizini önleyici ilaçlar” adını alacak kadar etkilidir. Kalp hızını ve kasılmasını azaltarak kalbi bir çeşit rölantiye alırlar. Bu etkileri nedeniyle yüksek tansiyon tedavisinde de kullanılırlar. Kalp daha yavaş çalıştığından O2 ihtiyacı azalır; bu nedenle ağrı seyrekleşir veya kaybolur. Bu ilaçlar kalp yetmezliği, astım, kalp bloku, bacak arteriosklerozu olanlara ve insülin veya kan şekerini düşürücü hap alan şekerli hastalara verilemez. Yorgunluk, cinsel gücün azalışı, kol ve bacak soğuması, yürürken bacaklarda ağrı, kalp yavaşlaması ve kan yağlarını artırma gibi yan etkileri görülebilir. Bu ilaçları birkaç haftadan fazla alanlar ilacı birden kesmemelidir. İlacı birden kesenlerde kalp krizleri görülmüştür; ilaç ancak yavaş yavaş kesilebilir. Örneğin propranolol, nadolol, metoprolol, timolol, pindolol ve benzerleri. Bu grup ilaçlar, ani ölümleri kesinlikle azaltmaktadır.

3.Kalsiyum Blokerleri

Bu ilaçlar hem koroner damarları genişletir, hem kan basıncını düşürür hem de kalbin düzensiz atışlarını önler ve tedavi eder. Bu gruptan yan etkileri en az olan nifedipine’dir. Verapamil ve diltiazem kalp yetmezliği, kalpte iletim blokları ve düzensiz kalp yavaşlamaları yapabilir. Bu grup ilaçlar, özellikle Prinzmetal anginasında (koroner spazm) çok etkilidirler.

4.Aspirin

İki günde bir yarım aspirin tableti (250 mg) alınmalıdır. Aspirin enfarktüs olasılığını azaltmaktadır (Pıhtılaşmayı hafif azaltarak). Bu 4 grup ilacın birlikte verilmesi tercih edilmektedir. Beta ve kalsiyum bloker’ler dünyada en çok satılan ilaçlardır.

1.Sarımsak

Sarımsak arterleri temizlemek için en kolay ve doğal yollardan biridir. LDL kolesterol seviyesini azaltarak damar sağlığını geliştirir. Ayrıca sarımsağın insanlar yaşlandıkça kardiyovasküler sağlığı korumaya faydalı olduğu bulunmuştur. Her gün 1-4 çip sarımsak yiyin. Ayrıca çorbalar, yemekler, güveç ve salata soslarına da sarımsak ekleyebilirsiniz. Eğer sarımsak takviyesi sevmiyorsanız sarımsak takviyesi de tüketebilirsiniz.

2.Nar

Nar içerdiği yüksek antioksidanlar nedeniyle arterleri açık tutmaya yardımcı olmaktadır. Bu meyve arterlerde mevcut plak oluşumlarını azaltmaktadır. Yeni çekilmiş nar suyu içebilir ya da meyve salataları ve meyve sularına nar ekleyebilirsiniz. Not: Nar suyu bazı ilaçlar ile birlikte uygun olmayabilir, arterleri temizlemek için nar suyu içmek konusunu doktorunuza danışın.

3.Somon

Somon balığı kalbi sağlıklı tutarak damarlarda plak oluşumunu önlemede oldukça etkilidir. Somon omega-3 yağ asitleri açısından zengindir ve dokosaheksaenoik asit (DHA) ve eikosapentaenoik asit (EPA), HDL kolesterol düzeyleri, trigliserid düzeylerini seviyelerini azaltmak ve kan damarlarındaki iltihabı ve kan pıhtılarının oluşumunu azaltmak için faydalıdır. Bu yağ asitleri kan basıncını düşürebilir. Amerikan Kalp Derneği haftada 2 ya da 3 porsiyon yemeyi önerir. Bir porsiyon somon 2 ya da 3 onsa eşittir. Genel kardiyovasküler sağlığı korumak için pişmiş ve ızgara somon yiyebilirsiniz.

4.Zerdeçal

Zerdeçal her türlü serbest arterleri güçlü tutmaya yardımcıdır ve anti-enflamatuar özellikler içermektedir. Ayrıca zerdeçal inflamasyon ve damar sertliğinin arkasında bulunan kurkumin oranını da düşürmektedir. 2009 yılında Fransız araştırmacılar tarafından yapılan bir araştırmaya göre kurkumin arterlerde yağ oluşumunu önlemeye yardımcıdır. Aynı zamanda zerdeçal plak birikimi ve damar sertliğine neden olan B6 vitamini içermektedir. Ayrıca homosistein seviyelerini de düşürmekle birlikte LDL seviyelerini de azaltmaktadır. Arterlerin düzgün işleyişini sağlamak için günlük olarak bir bardak zerdeçallı süt için. Ayrıca yemeklere de bu baharatı ekleyebilirsiniz.

5.Zeytinyağı

Özellikle sızma zeytinyağı kalp sağlığı için oldukça faydalıdır. Bu polifenoller antioksidanların yanı sıra doğmamış yağlar açısından da zengindir. Antioksidanlar açısından zengin olan zeytinyağı LDL ve HDL düzeylerini azaltmaya yardımcıdır. Bu da arterlerde plak oluşumunu azaltmaya yardımcı olur. Yemeklerde, salata ve soslarda sızma zeytinyağı kullanın. Hatta birçok gıdalarda da tereyağı yerine zeytinyağı kullanın.

6.Avokado

Avokadoda LDL kolesterolünü azaltmaya yardımcı olduğu bulunmuştur. Yüksek LDL kolesterol seviyesini artırmaya ve arterlerde plak oluşumuna neden olmaktadır. Ayrıca avokado vücuttaki HDL seviyesini de artırabilir. Bunun yanı sıra avokado düşük kan basıncı ve kolesterolü önlemeye yardımcı E vitamini içermektedir. Günlük 1 avokado yiyebilirsiniz. Ayrıca tereyağı yerine ekmek ve tostla birlikte avokado da yiyebilirsiniz. Avokadoyu çorbalar, sandviçler, salatalar ve garnitür olarak da tüketebilirsiniz.

7.Karpuz

Damarlar için faydalı bir meyve de karpuzdur. 2011 yışında University of Kentucky tarafından yapılan bir araştırmaya göre karpuz hayvanlarda ateroskleroz (damarlarda plak oluşumu) azaltmaya yardımcı olmaktadır. Buna ek olarak karpuzda bulunan amino asit, L-sitrulin daha düşük kan basıncı sağlar. Nitrik oksit üretimini uyararak kan damarlarının çalışmasını sağlar. Karpuz kan lipitlerini değiştirmeye yardımcı olur ve koroner arter plak oluşumu ve kalp hastalığı risklerini azaltmaya yardımcı olmaktadır. Arterleri açık tutmak ve plak oluşumunu önlemek için her gün 1 bardak karpuz suyu için ya da 1 fincan karpuz yiyin.

8.Badem

Badem aşırıya kaçmadan tüketildiğinde arterler için oldukça faydalıdır. 2002 yılında Amerikan Kalp Derneği’nde yayımlanan bir çalışmaya göre badem LDL kolesterolünü yüzde 15 düşürmektedir. Badem LDL ve HDL seviyelerini yükseltmeye yardımcı doymamış yağlar içermektedir. Bu da arterlerde plak oluşumunu önlemektedir. Amerikan Kalp Derneği’ne göre her hafta 3-5 porsiyon badem tüketilmelidir. Bir porsiyon badem bir avuca eşittir. Ayrıca kavrulmuş badem de tüketebilirsiniz.

9.Brokoli

Imperial College London araştırmacılarına göre arterlerin tıkanmasını önlemek için günlük en az 1 bardak brokoli tüketilmeli. Bu sebze arterlerde plak oluşumunu önleyen protein ve sülforafanın yönünden zengindir. Ayrıca yüksek K vitamini içermesi nedeniyle brokoli arterlerde zararlı kalsiyum birikimini önlemektedir. Ayrıca lif yönünden de zengin olan brokoli düşük kan basıncı ve kolesterol düzeylerini düzenlemeye de yardımcıdır. Her hafta 2-3 porsiyon brokoli tüketin. Bir porsiyon çiğ brokoli yarım fincana denk gelir. Brokolinin kalp sağlığına olan faydalarından yararlanmak için bu sebzeyi ızgarada, kavrulmuş ya da buharda pişirilmiş şekilde tüketebilirsiniz.

10.Kuşkonmaz

Kuşkonmaz yeşil sebzeler arasında arterleri temizleyici gıda olarak çalışmaktadır. Kuşkonmaz vücudun glutatyon üretimini ve iltihabı önlemeye yardımcıdır. Ayrıca içerdiği antioksidanlar sayesinde tıkalı ve bloke damarları açmaya yardımcıdır. Kuşkonmaz arter sertleşmesini önlemeye yardımcı alfa-linoleik asit ve folik asit içermektedir. Kuşkonmazı ızgara ya da kaynatılmış şekilde tüketebilirsiniz. Ayrıca bu yeşil sebzeyi salata ve çorbalarda da tüketebilirsiniz.