Multipl Miyelom Belirtileri ve Tedavisi

Erken dönemdeki multipl miyelom herhangi bir belirtiye yol açmayabilir, sadece kan veya idrar tahlilleri ile ortaya çıkar. İlerleyen dönemde aşağıdaki belirtilere yol açabilir:

• Özellikle sırt, kalça ve kaburga kemiklerinde ağrı. Bu ağrı hareket esnasında şiddetlenebilir.
• Kemiklerde kırılmalar
• Ayaklarda uyuşma
• Tuvalet ihtiyacını kontrol edememe
• Yorgunluk
• Nefes darlığı
• Sürekli hasta olma
• Aşırı susuzluk, sık idrara çıkma
• Kabızlık
• Sersemlik, kafa karışıklığı
• Burun veya diş eti kanamaları
• Ağır adet geçirme
• Baş ağrısı, baş dönmesi
• Bulanık görme
• Böbrek sorunları nedeniyle kilo kaybı, ayaklarda şişme

Kan hücrelerinin üretildiği kemik iliği hücrelerinin kanser olması multipl miyeloma neden olur. Multipl miyelom hastalığında kan hücreleri kontrolsüz şekilde üretilmeye başlar. Bu durumun nedeni bilinmemektedir ancak aşağıdaki etkenler multipl miyelomun ortaya çıkma riskini artırmaktadır:

1.MGUS (Anlamı Belirsiz Monoklonal Gamopati)

MGUS, kanda aşırı miktarda immunoglobulin isimli protein moleküllerinin bulunması durumudur. Normal şartlarda bir belirti göstermez ve tedavi gerektirmez. Hemen hemen tüm multipl miyelom vakaları daha önceden MGUS geçiren kişilerde görülmektedir.

2.Yaşlanmak

Multipl miyelom riski yaşlandıkça artmaktadır. Çoğu vaka 70 yaş üzerinde görülür, 40 yaş altında görülen vaka sayısı çok azdır.

3.Kalıtsal Etkenler

Multipl miyelom, ailesinde MGUS veya multipl miyelom olan kişilerde daha sık görülmektedir.

4.Diğer Etkenler

Aşağıdaki etkenler de multipl miyelom görülme riskini artırmaktadır:

• AIDS olmak, kemoterapi tedavisi almak vb. nedenlerle bağışıklık sisteminin zayıflaması
• Erkek olmak
• Aşırı kilolu olmak
• Radyasyona maruz kalmak
• Bazı zararlı kimyasallara maruz kalmak

1.Gözlem Altında Beklemek

Asemptomatik miyelom veya Evre I miyelomu olan kişiler kanser tedavisini erteleyebilir. Tedaviyi geciktirerek semptomlar olana dek tedavinin yan etkilerinden kaçınabilirler. Siz ve doktorunuz gözlem altında beklemenin iyi fikir olduğu konusunda hemfikir olursanız size düzenli kontroller (mesela her 3 ayda bir) yapılacaktır. Eğer semptomlar ortaya çıkarsa tedaviye başlayabilirsiniz. Gözlem altında beklemenin yan etkileri önlemesi veya geciktirmesine rağmen bu seçimin riskleri vardır; bazı durumlarda kötüleşmeden önce miyelomu kontrol altına alma şansını azaltabilir. Tedavi edilmemiş miyelom ile yaşamak istemiyorsanız gözlem altında beklememe kararı alabilirsiniz.

2.İndüksiyon Tedavisi

Miyelomu tedavi etmek için birçok farklı tipte ilaç kullanılmaktadır. Kişiler sıklıkla ilaç kombinasyonu almaktadır ve miyelomu tedavi etmek için birçok farklı kombinasyon kullanılmaktadır. Her ilaç kanser hücrelerini farklı yolla öldürmektedir:

Kemoterapi: Kemoterapi hızlı büyüyen miyelom hücrelerini öldürür ancak ilaç hızlı bölünen normal hücrelere de zarar verebilir.

Hedefe yönelik tedavi: Hedefe yönelik tedavilerde miyelom hücrelerinin büyümesini durduran ilaçlar kullanılmaktadır. Hedefe yönelik tedavi, miyelom hücrelerinin büyümesini uyaran anormal proteinin etkisine engel olmaktadır.

Steroidler: Bazı steroidlerin antitümör etkileri vardır. Steroidlerin miyelom hücrelerinin ölümünü tetikleyebileceği düşünülmektedir. Miyelom tedavisinde bir steroid tek başına veya diğer ilaçlarla beraber kullanılabilir.

İlaçları ağızdan veya damar yolundan (IV) alabilirsiniz. Tedavi genellikle hastanenin ayaktan hasta bölümünde, doktorun ofisinde veya evde yapılır. Bazı kişilerin tedavi için hastanede yatması gerekebilir. Yan etkiler temel olarak hangi ilaçların verildiğine ve ne kadar verildiğine bağlıdır:

Kan hücreleri: Miyelom tedavisi için kullanılan bir ilaç sağlıklı kan hücrelerinin seviyesini düşürdüğünde enfeksiyon kapmanız, morluklarınız olması veya kolayca kanama görülmesi, çok halsiz ve yorgun hissetmeniz mümkündür. Doktorunuz kan hücreleri seviyesindeki düşüklüğü kontrol edecektir. Eğer seviyeleriniz düşükse doktorunuz tedaviyi bir süreliğine durdurabilir veya ilacın dozunu azaltabilir. Ayrıca vücudunuzun yeni kan hücreleri yapmasına yardımcı olabilecek ilaçlar da vardır.

Saç köklerindeki hücreler: Kemoterapi saç dökülmesine neden olabilir. Eğer saçlarınız dökülürse yeniden uzayacaktır ancak rengi ve yapısı biraz farklı olabilir.

Sindirim sistemini döşeyen hücreler: Kemoterapi ve hedefe yönelik tedavi iştahsızlık, bulantı ve kusma, ishal, kabızlık veya ağız ve dilde yaralara neden olabilir. Doktorunuza bu tür problemlerle başa çıkmanıza yardımcı olabilecek ilaçları veya diğer yolları sorunuz.

Miyelom için kullanılan ilaçlar ayrıca baş dönmesi, sersemlik, el veya ayaklarda uyuşukluk veya karıncalanma ve tansiyon düşüklüğüne neden olabilir. Tedavi bittiğinde bu problemlerin çoğu kaybolur.

3.Kök Hücre Nakli

Multipl miyelomlu birçok kişiye kök hücre nakli uygulanabilir. Kök hücre nakli yüksek dozlarda ilaç ile tedavi edilmenize olanak tanır. Yüksek dozlar kemik iliğindeki hem miyelom hücrelerini hem de normal kan hücrelerini yok eder. Yüksek dozda tedavi aldıktan sonra damarınızdan size sağlıklı kök hücreler verilir. (Kan transfüzyonu yapılması gibidir.) Yeni kan hücreleri nakledilen kök hücrelerinden gelişir. Tedavi ile yok edilen hücrelerin yerini yeni kan hücreleri alır. Kök hücre nakilleri hastanede yapılır. Miyelomlu bazı kişilere iki veya daha fazla nakil yapılır. Kök hücreler sizden veya size kök hücresi veren birisinden gelebilir:

Sizden: Otolog kök hücre naklinde sizin kendi kök hücreleriniz kullanılmaktadır. Size yüksek dozda kemoterapi verilmeden önce kök hücreleriniz alınır. Hücreler bulunabilecek miyelom hücrelerini öldürmek için muamele edilebilir. Kök hücreleriniz dondurulur ve saklanır. Yüksek dozda kemoterapi aldıktan sonra saklanan kök hücreler eritilir ve yeniden size verilir.

Bir aile bireyinden veya başka bir vericiden: Allojenik kök hücre naklinde bir vericiden alınan sağlıklı kök hücreleri kullanılmaktadır. Erkek veya kız kardeşiniz veya ebeveyniniz verici olabilir. Bazen kök hücreler akrabalık ilişkisi olmayan bir kişiden gelir. Vericinin hücrelerinin sizinkiler ile uyumlu olduğundan emin olmak için doktorlar kan testleri kullanırlar. Multipl miyelom tedavisinde allojenik kök hücre nakli üzerine araştırmalar devam etmektedir.

Tek yumurta ikizinizden: Eğer tek yumurta ikiziniz varsa singenik kök hücre naklinde sağlıklı ikizinizden alınan kök hücreler kullanılmaktadır. Miyelomlu kişilerde kök hücrelerini almanın iki yolu vardır. Genellikle kandan alınır (periferik kan kök hücre nakli); veya kemik iliğinden alınır (kemik iliği nakli). Kök hücre naklinden sonra hastanede birkaç hafta veya birkaç ay kalabilirsiniz. Aldığınız yüksek doz kemoterapi nedeniyle enfeksiyon riskiniz olacaktır. Zamanla nakledilen kök hücreler sağlıklı kan hücreleri üretmeye başlayacaktır.

1.Enfeksiyonlar

Multipl miyelomlu birçok kişinin kolayca enfeksiyon kapması nedeniyle size antibiyotikler ve başka ilaçlar verilebilir. Bazı kişilere grip ve zatüreye karşı aşılar uygulanmaktadır. Bu aşıları ne zaman yaptıracağınız hakkında doktorunuz ile konuşmak isteyebilirsiniz. Doktorunuz kalabalıktan, soğuk algınlığı veya başka bulaşıcı hastalığı olan kişilerden uzak durmanızı önerebilir. Eğer bir enfeksiyon gelişirse bu ciddi olabilir ve hemen tedavi edilmeniz gerekir. Tedavi için hastanede yatmanız gerekebilir.

2.Anemi

Miyelom ve tedavisi çok yorgun hissetmenize neden olan anemiye yol açabilir. İlaçlar veya kan transfüzyonu bu durumda faydalı olabilir.

3.Ağrı

Multipl miyelom sıklıkla kemik ağrısına neden olmaktadır. Doktorunuz ağrıyı dindirmenin veya azaltmanın yolları hakkında önerilerde bulunabilir: Boyun veya sırttaki ağrıyı hafifleten destek Vücudun herhangi bir yerindeki ağrıyı kesen ilaçlar Büyük bir makine ile kemiğe verilen radyasyon tedavisi Omurilikteki baskıyı (daralma) düzeltmeye yönelik cerrahi Bazı kişilerde başka yaklaşımlar ile beraber kullanıldığında masaj veya akupunktur ağrıyı dindirmektedir. Ayrıca hafif müzik dinlemek veya yavaş ve rahat nefes alıp vermek gibi dinlenme tekniklerini de öğrenebilirsiniz.

4.Kemiklerde İncelme

Miyelom hücreleri yeni kemik hücrelerinin üretilmesini engellemektedir ve miyelom hücrelerinin bulunduğu yerde kemikler incelmektedir. Doktorunuz kemiklerde incelmeyi önlemek ve kırık riskini azaltmaya yardımcı olmak için size ilaçlar verebilir. Yürüyüş gibi fiziksel aktivite de kemikleri güçlü tutmaktadır.

5.Kanda Çok Fazla Kalsiyum Bulunması

Multipl miyelom kalsiyumun kemiği terk edip kan akımına girmesine neden olabilir. Eğer kanınızdaki kalsiyum seviyesi çok yüksekse iştahınız azalabilir. Ayrıca bulantı, huzursuzluk ve zihin bulanıklığı olabilir. Yüksek kalsiyum seviyesi sizi yorgun, güçsüz, dehidrate ve susamış hale getirebilir. Bol sıvı tüketmek ve kandaki kalsiyumu düşüren ilaçlar almak faydalı olabilir.

6.Böbrek Problemleri

Multipl miyelomlu bazı kişilerde böbrek problemleri vardır. Eğer problemler ciddi ise kişinin diyalizeihtiyacı olabilir. Diayaliz kandaki artık maddeleri uzaklaştırmaktadır. Ciddi böbrek problemleri olan bir kişinin böbrek nakline ihtiyacı olabilir.

7.Amiloidoz

Miyelomlu bazı kişiler amiloidoz geliştirir. Bu problem vücut dokularında biriken anormal proteinlerden kaynaklanmaktadır. Proteinlerin birikimi bir kısmı şiddetli olan birçok probleme neden olabilir. Mesela, proteinler kalpte birikerek göğüs ağrısı ve ayaklarda şişliğe neden olabilir. Amiloidozu tedavi edecek ilaçlar vardır.

8.Beslenme ve Fiziksel Aktivite

İyi beslenmeniz, bol sıvı almanız ve olabildiğince aktif kalarak kendinize dikkat etmeniz önemlidir. Kilonuzu korumak için doğru miktarda kalori almanız gerekir. Ayrıca direncinizi korumak için yeterli proteine de ihtiyacınız vardır. İyi beslenmek daha iyi hissetmeniz ve daha fazla enerjinizin olmasına yardımcı olabilir. Ancak tedavi sırasında veya hemen sonrasında yemek istemeyebilirsiniz. Rahatsız veya yorgun olabilirsiniz. Besinlerin daha önce olduğu kadar lezzetli olmadığını düşünebilirsiniz. Ayrıca tedavinin yan etkileri (iştahsızlık, bulantı, kusma veya ağızda yaralar gibi) iyi beslenmenizi zorlaştırabilir. Doktorunuz, uzman bir diyetisyen veya başka bir sağlık görevlisi bu problemlerle başa çıkmaya yönelik bazı yollar önerebilir. Araştırmalar kanser hastalarının aktif olduklarında kendilerini daha iyi hissettiğini göstermektedir. Yürüyüş, yoga, yüzme ve diğer aktiviteler sizi kuvvetli tutabilir ve enerjinizi artırabilir. Egzersiz, bulantı ve ağrıyı azaltabilir ve tedaviyle başa çıkılmasını kolaylaştırır. Stresi de azaltabilir.

• Hastalarda anemi varlığına, kandaki kalsiyum seviyesinin yüksek olup olmadığına, kemiklerdeki litik lezyonların yaygınlığına, immünoglobülin seviyesinin yüksekliğine, CRP, albümin ve LDH seviyelerine bakılarak hastalığın evresi ve nasıl seyredeceği konusunda ipuçları elde ediyoruz. Hastalık üç evreden oluşuyor. Eskiden, erken evrede olanların 10 yıl, ara evrede olanların 2 – 10 yıl, ileri evrede olanların da iki yıl yaşayabileceği öngörülürken; bugün hastaların %30’una 10 yıllık yaşam süresi verilebiliyor.
• Dünyada en sık gözlenen kan kanserleri arasında ikinci sırada yer alan Multipl Miyelom, sinsi gelişen ve yavaş ilerleyen bir kanser türüdür. Görülen tüm kanserlerin yüzde 1’ni oluşturan Multipl Miyelom, kansere bağlı ölümlerin de yüzde 2’sinin nedeni.
• Sinsi bir hastalık çünkü bazı hastalarda hastalığın erken devrelerinde çok az belirti veriyor ya da hiç belirti vermiyor. Dolayısıyla tanısı güç. Dünyada her yıl 60 bin kişiye bu hastalığın teşhisi konuluyor. Halen 750 bin Multipl Miyelom tanısı konmuş hasta bulunuyor. Dünya Sağlık Örgütü’nün araştırmalarına göre Avrupa’da her yıl 14.000’den fazla insan bu hastalıktan hayatını kaybediyor.