Narkolepsi Belirtileri ve Tedavisi

1.Önemli gündüz uykululuk

Aşırı gün ortası uykululuk hali genellikle narkolepsinin ilk belirtisidir. Gündüz düzgün çalışmayı zorlaştırır.

2.Katapleksi

Bu ani, geçici kas tonusu kaybıdır. Yoğun duygular tarafından tetiklenebilir. Bunlar heyecan, kahkaha, öfke ve korku olabilir. Katapleksi sıklığı değişir. Bazı insanlar günde birkaç kez olabilir. Diğer insanlar yılda birkaç kez yaşayabilir.

3.Uyurken görülen halüsinasyonlar

Halüsinasyonlar narkolepsili kişilerde de görülebilir. Bunun nedeni rüya görmenin REM uykusunun bir parçası olmasıdır. Kısmen uyanık olduğunuzda rüyalar meydana gelirse, gerçek gibi görünebilirler.

4.Uyku felci

Bu uykuya dalma, uyuma veya uyanma sırasında hareket etme veya konuşma yetersizliğidir. Bölümler sadece birkaç dakika sürer. Uyku felci, REM uykusunda görülen felci taklit eder. Göz hareketlerini veya nefes alma kabiliyetini etkilemez. Narkolepsisi olmayan insanlarda bile görülebilir.

Narkolepsi ayrıca obstrüktif uyku apnesi, huzursuz bacak sendromu ve uykusuzluk gibi diğer uyku bozuklukları ile de ilişkilendirilebilir.

⇒Narkolepsinin kesin nedeni bilinmemektedir. Bununla birlikte, narkolepsi ve katapleksi olan birçok insanda, hipokretin adı verilen bir miktar beyin proteini azalmıştır. Hipokretinin işlevlerinden biri uyku-uyanıklık döngülerinizi düzenlemektir.

⇒Bilim adamları hipokretin seviyesinin düşük olmasının çeşitli faktörlerden kaynaklanabileceğini düşünüyor. Düşük hipokretin seviyelerine neden olan bir gen mutasyonu tespit edilmiştir. Bu kalıtsal eksikliğin, sağlıklı hücrelere saldıran bir bağışıklık sistemi ile birlikte narkolepsiye katkıda bulunduğuna inanılmaktadır. Stres, toksinlere maruz kalma ve enfeksiyon gibi diğer faktörler de rol oynayabilir.

⇒Normal uyku beş aşamada ve döngülerde gerçekleşir. Uyku döngüsü başladıkça, hafif uykudan derin uykuya geçiyoruz, sonra rüya görüp kas felci meydana geldiğinde REM uykusuna geçiyoruz. İlk REM uykusu döngüsüne ulaşmak yaklaşık 70 ila 90 dakika sürer. Ne kadar uzun süre uykuda kalırsak, REM de o kadar fazla ve derin uykuda o kadar az zaman harcarız. Bilim adamları hayatta kalmamız için yeterli REM uykusu gerektiğine inanıyorlar.

⇒Narkolepsili insanlar aniden uyuyakalabilir, kas tonusunu kaybedebilir ve rüya görmeye başlayabilirler. Bu ne yaptıkları ya da günün hangi saatinde olursa olsun gerçekleşebilir. Bu olduğunda, onların REM uykusu uygunsuz ve kendiliğinden gerçekleşir. REM uykusunun semptomları aniden olabilir.

⇒Stanford Üniversitesi Tıp Fakültesi’ndeki Narkolepsi Merkezi, her 2,000 Amerikalıdan birinin narkolepsiye sahip olduğunu bildirmektedir. Gündüz aşırı uyku hali veya narkolepsinin diğer yaygın semptomlarından biri varsa, doktorunuzla konuşun. Gündüz uykululuk birçok uyku bozukluğu türünde sık görülür. Doktorunuz size tıbbi geçmişinizi soracak ve fiziksel bir muayene yapacaktır. Aşırı gündüz uyku hali ve ani kas tonusu kaybı bölümlerini arayacaklar. Doktor, doğru tanıyı belirlemek için genellikle bir uyku çalışması ve birkaç başka teste ihtiyaç duyacaktır.

Bazı yaygın uyku değerlendirmeleri aşağıdakileri içerir:

• Epworth Uykululuk Skalası (ESS) basit bir ankettir. Farklı koşullarda ne kadar uyuma ihtimalinizi sorgular.
• ActiGraph veya diğer ev izleme sistemleri, nasıl ve ne zaman uyuduğunuzu takip edebilir. Bu cihaz bir kol saati gibi giyilir ve bir uyku günlüğü ile birlikte kullanılabilir.
• Polisomnogram (PSG) testi geceyi tıbbi bir tesiste geçirmenizi gerektirir. Beyin aktivitesini, kalp atış hızını ve ritmi, göz hareketini, kas hareketini ve solunumu ölçmek için kafa derinize bağlı elektrotlarla uyurken izlenirsiniz. Bu test ayrıca uyku apnesini de tespit edebilir.
• Çoklu uyku gecikme testi (MSLT), gün boyunca uykuya dalmanın ne kadar süreceğini belirler. Ayrıca REM uykusuna ne kadar hızlı girdiğinize de bakar. Bu test sıklıkla bir polisomnogramdan sonraki gün yapılır. Her biri iki saat arayla günde dört ila beş kestirmeniz gerekir.
• Hipokretin seviyelerini ölçmek adına beyin omurilik sıvısı (BOS) toplamak için bir spinal musluk veya lomber ponksiyon kullanılır. BOS’ta hipokretinin narkolepsili kişilerde düşük olması beklenir. Bu test için doktorunuz iki bel omuru arasına ince bir iğne sokacaktır.

⇒Narkolepsinin tedavisi yoktur. Ömür boyu süren kronik bir durumdur. Bu yüzden tedavinin amacı belirtileri kontrol etmek ve gündüz vakti fonksiyonunuzu iyileştirmektir. Uyarıcı, yaşam tarzı ayarlamaları ve tehlikeli faaliyetlerden kaçınmak bu bozukluğun tedavisinde önemlidir.

Narkolepsiyi tedavi etmek için kullanılan birkaç ilaç sınıfı vardır. Örneğin:

• Armodafinil (Nuvigil), modifinil (Provigil) ve metilfenidat (Ritalin) gibi uyarıcılar uyanıklığı arttırmak için kullanılabilir.
• Trisiklik antidepresanlar katapleksi, uyku felci ve halüsinasyonları azaltabilir. Bu ilaçların kabızlık, ağız kuruluğu ve idrar retansiyonu gibi istenmeyen yan etkileri olabilir.
• Selatonin-norepinefrin geri alım inhibitörleri (SNRI’ler), venlafaksin (Effexor) gibi uyku ve ruh halini düzenlemeye yardımcı olabilir. Katapleksinin, halüsinasyonların ve uyku felcinin tedavisinde faydalı olabilirler.
• Fluoksetin (Prozac) gibi seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI’lar) aynı zamanda uykuyu düzenlemeye ve ruh halinizi iyileştirmeye yardımcı olabilir.

Narkolepsiyle yaşamayı daha kolay ve güvenli hale getirmek için atabileceğiniz bazı adımlar:

• Öğretmenlerinize ve denetçilerinize durumunuz hakkında bilgi verin. Eğer uyuya kalırsanız, nedenini anlamalıdırlar.
• Bazı narkolepsi tedavilerinin ilaç taramalarındaki uyarıcılar için pozitif testlere neden olacağının farkında olun. Yanlış anlamaları önlemek için işvereninizle önceden görüşün.
• Gün boyunca hafif veya vejetaryen yemekler yiyin. Önemli faaliyetlerden önce ağır bir yemek yemeyin.
• Yemeklerden sonra 10 ila 15 dakika kestirmeyi deneyin.
• Gün boyunca şekerleme planlayın. Bu, gündüz uyuşukluğundan kaçınmanıza yardımcı olabilir.
• Nikotin ve alkolden uzak durun. Belirtileri daha da kötüleştirebilirler.
• Düzenli egzersiz. Bu, geceleri daha iyi dinlenmenize ve gün boyunca uyanık kalmanıza yardımcı olabilir.
• Sağlıklı bir kiloyu koruyun. Araştırmacılar narkolepsi ile kilolu olmak arasında bir ilişki bulmuşlardır.
• Bazı eyaletler narkolepsili insanlar için sürüş ayrıcalıklarını sınırlayabilir. Yerel motorlu taşıtlar departmanınızı kontrol ettiğinizden emin olun. Birini tehlikeye atmanıza ya da kanunları çiğnememenize yardımcı olabilirler.

⇒Narkolepsi ile yaşamak zor olabilir. Aşırı uyku hali ataklarına sahip olmak stresli olabilir ve atak sırasında kendinizi veya başkalarını yaralamanız mümkündür. Doğru tanıyı alarak, sizin için en iyi tedaviyi bulmak için doktorunuzla birlikte çalışarak ve yukarıdaki ipuçlarını izleyerek narkolepsinizi yönetebilir ve sağlıklı bir yaşam sürdürmeye devam edebilirsiniz.

Kaynak: Healthline