Önlenebilir Hastalıklarla Tanışın

1) Difteri

Bakterilerin neden olduğu bir solunum hastalığı olan difteri, boğaz ağrısı ve düşük ateşe neden olur. Bu hastalık, sonunda hava yolu tıkanıklığına, komaya ve ölüme yol açabilir. Öksürme ve hapşırma ile yayılır. Tdap, Td, DTaP veya DT (DTaP ve DT 7 yaşın altındaki çocuklara verilir) aşıları difteriyi önlemede oldukça etkilidir. Yetişkinler her 10 yılda bir Td aşısı yaptırmalıdırlar. İlk 3 aşıyı hiç yaptırmadıysanız difteri aşısı yaptırmanız gerekir.

2) Hepatit A

Hepatit A virüsünden dolayı enfeksiyon yaşayanlar sarılık, yorgunluk, mide ağrıları, iştahsızlık ve mide bulantısı yaşayabilir. Karaciğer hastalığı tipik olarak fekal oral yolla yayılır ve daha az sıklıkla görülse de virüsün bulaştığı yiyecek ve içeceklerin sindirime karışmasıyla da enfeksiyon oluşabilir. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi, hepatit A enfeksiyon oranı yüksek olan bir toplumda yaşayanlar için Hepatit A aşısının yapılmasını önerir. Bunun dışında, homoseksüel ilişkilere giren erkeklerin, hastane çalışanlarının, uyuşturucu kullananların ve hastalık oranı yüksek bir ülkeyi ziyarete gideceklerin de hepatit A aşısı yaptırmaları gerekmektedir. Gereksiz yere aşı yaptırmadan önce aşıya karşı bağışıklığınızın olup olmadığını görmek için kan testi yaptırmalısınız.

3) Hepatit B

Hepatit B, bir dizi belirtiye neden olan bir karaciğer hastalığıdır. Çoğu durumda, hepatit B virüsüne maruz kalan kişiler, virüsü kendi sisteminden temizleyebilirler. Ancak önemli sayıda kişide hepatit B, siroz ve karaciğer yetmezliğine yol açabilen kronik bir hastalık hâline gelir. Hepatit B’nin neden olduğu hastalık belirtileri arasında deride veya gözlerde sarılık, yorgunluk, mide ağrısı, iştah kaybı, mide bulantısı ve eklem ağrısı bulunmaktadır. Bazı durumlarda hepatit B, karaciğer kanserine yol açabilir. Genç yaşta hepatit B enfeksiyonunun yaşanması, ilerleyen yaşlarda enfeksiyon yaşayan kişilere göre karaciğer kanseri riskini artırır. Bu nedenle çocuklara çok küçük yaşta aşı yapılmalıdır. Hepatit B; cinsel yolla, ilaçlarla, insan kanına teması gerektiren işlerle ve bazı hastalıklarla bulaşabilir. Hepatit B riski taşıyan yetişkinler, üç doz Hepatit B aşısı almalıdır. Hepatit B için tedaviler olsa da, uygulanan tedaviler her zaman başarılı olamaz.

4) Zona Hastalığı (Herpes Zoster)

ABD’de yetişkin nüfusun üçte birinin hayatlarının bir noktasında zona hastalığı görülür. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi, yıllık tahminen 1 milyon zona vakası olduğunu bildiriyor. Bu vakaların yaklaşık yarısı, 60 yaş ve üstü kadınları ve erkekleri içermektedir. Lösemi de dâhil olmak üzere belli kanserleri yaşayanlar, HIV enfeksiyonu olanlar veya steroid kullanan hastalar daha fazla risk altındadır. Suçiçeği hastalığına da neden olan Varisella zoster virüsünün neden olduğu hastalık, 7 ila 10 gün içinde kabarcıklara ve kabuklara yol açan ağrılı bir döküntü oluşturur. Zona genellikle 2 ila 4 hafta sürer. Bu süre boyunca ateş, baş ağrısı, titreme ve mide rahatsızlığı görülmesi yaygındır. Nadir durumlarda zona zatürreye, işitme problemlerine, körlüğe, beyin iltihabına (ensefalit) veya ölüme yol açabilir. Zona aşısı, 60 yaş ve üstü kişilerde zona ve ilişkili ağrı riskini azaltmak için önerilmektedir.

5) İnsan Papillom Virüsü

İnsan papillom virüsü, cinsel yolla bulaşan en yaygın enfeksiyondur. İnsan papillom virüsünün 40’tan fazla farklı türü vardır. Bunlar ağız ve boğazın yanı sıra genital bölgeye de bulaşabilir. Birden fazla insan papillom virüsünün aynı kişide enfeksiyona neden olması mümkündür. İnsan papillom virüsü ile enfekte olan çoğu insan hiçbir belirti göstermeyebilir. Ancak enfeksiyon vulva, vajina, penis ve anüste siğillere, baş ve boyun kanserleri dâhil olmak üzere servikal kansere ve diğer kanser türlerine yol açan lezyonlara neden olabilir. İki tür insan papillom virüsü aşısı mevcuttur ve her iki aşı üç doz hâlinde verilir. İdeal olarak kadınlar cinsel olarak aktif olmadan önce aşı yaptırmalıdır. 26 yaşın üzerindeki kadınlarda insan papillom virüsünün yapılması yerine, rahim kanseri taraması için smear testi yapılmalı ve hamile kadınların insan papillom virüsü aşısı yaptırmamaları gerekir. Ayrıca, 26 yaşından küçük erkeklere de bu aşıyı yaptırmaları önerilmektedir.

6) İnfluenza (Grip)

Grip, yetişkinler arasında çok yaygın bir enfeksiyondur. Ateş, öksürük, boğaz ağrısı ve kas ağrılarına neden olabilir ve zatürrenin gelişmesine yol açabilir. Ağır vakalarda yaşlı ve zayıf bireylerde ölüm riski vardır. Grip tipik olarak öksürük, hapşırma ve nefes yoluyla yayılır. 6 aylıktan büyük herkesin her yıl grip aşısı yaptırmaları tavsiye edilmektedir. 65 yaş ve üstü herkes yüksek dozlu grip aşısı yaptırmayı düşünmelidir.

7) Kızamık (Rubeola)

Bu solunum yolu hastalığı bir virüsten kaynaklanır ve tipik olarak boğazın ve akciğerlerin üzerindeki hücrelerde büyür. Kızamık; ateş, burun akıntısı, öksürük ve vücutta döküntüye neden olur.

Komplikasyonlar arasında şunlar bulunur:

• Kulak enfeksiyonu
• Zatürre
• Ensefalit

Hastalığa yakalanan her 1000 kişiden 1 veya 2’si ölür. Kızamık, hamileliklerde düşüğe neden olabilir. Bu hastalık, öksürme ve hapşırma yoluyla bulaşır. 49 yaşına kadar, 1 veya 2 doz kızamık aşısı yaptırılmalıdır. 50 yaşın üzerindekiler daha önce aşılanmamış veya doğal enfeksiyon kanıtları yoksa tek bir doz almalıdırlar. Hamile kadınlarda ve bağışıklık sistemini etkileyen kanser, HIV ve düşük trombosit sayısı gibi hastalıkları olan kişilerin doktora danışmaları ve aşı yaptırmamaları gerekebilir.

8) Menenjit

Menenjit, beyin ve omuriliği örten zarların iltihaplanmasıdır. Her ne kadar çoğu zaman 5 yaşın altındaki çocuklarda ortaya çıksa da, kalabalık bir ortamda bulunulması ve bağışıklık sisteminin zayıflaması kişiyi daha fazla riske sokar. Bazı bakteriler, virüsler, parazitler ve mantarlar menenjite neden olabilir ve bazılarının önlenmesi için aşılar tavsiye edilir.

Belirtiler değişebilir ancak yaygın görülen belirtiler arasında şunlar vardır:

• Yüksek ateş
• Şiddetli baş ağrısı
• Boyun tutulması
• Parlak ışığa duyarlılık
• Uyku bozukluğu
• Bulantı ve kusma
• İştahsızlık

Farklı menenjit türleri için farklı aşılar vardır. Aşı yaptırmamış ancak risk faktörü olan yetişkinlere bir veya daha fazla doz verilmelidir.

9) Kabakulak

Yüksek derecede bulaşıcı bir hastalık olan kabakulak virüsü tipik olarak ateş, baş ağrısı, kas ağrıları, yorgunluk, iştah kaybı ve tükürük bezlerinin şişmesine neden olur. Bu belirtiler genellikle enfeksiyondan 16 ila 18 gün sonra ortaya çıkar. Kabakulak aşısı, kızamık-kabakulak-kızamıkçık (MMR) ve kızamık-kabakulak-kızamıkçık-kızamık (MMRV) aşıları kombinasyonuna dâhil edilir. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi’ne göre, kabakulak aşısının etkili olma oranı tek doz için %62 ila %91 ve iki doz kullanım için %76 ila %95 olduğu tahmin edilmektedir. 49 yaşına kadar, 1 veya 2 doz MMR aşısı yapılmalıdır. 50 yaşın üzerinde olanlar, daha önce aşı yaptırmadılarsa veya doğal enfeksiyon kanıtları yoksa tek bir doz almalıdırlar. Hamile kadınlarda ve bağışıklık sistemini etkileyen kanser, HIV ve düşük trombosit sayısı gibi hastalıkları olan kişilerin doktora danışmaları ve aşı yaptırmamaları gerekebilir.

10) Boğmaca

Yaygın olarak boğmaca olarak bilinen bu solunum hastalığı öksürme ve hapşırma yoluyla yayılan oldukça bulaşıcı bakteriyel bir enfeksiyondur. Özellikle aşının yapıldığı çok küçük bebeklerde ciddi hastalıklara neden olabilir. Tdap aşısı boğmaca ile mücadelede oldukça etkilidir ve sadece aşının yaptırıldığı kişi için değil, etrafındakiler için de koruma sağlayacaktır. Bu nedenle, daha önce aşı yaptırılmamış ve 12 aylıktan küçük genç bebeklerle temas etmiş veya beklemiş olan 65 yaş üstü yetişkinler de aşı yaptırmalıdırlar.

11) Pnömokok Hastalığı

Pnömokok hastalığı, Streptococcus pneumoniae (pneumococcus) adı verilen bir bakteri türünden kaynaklanan bir grup enfeksiyondur. Pnömokokal zatürre; kan enfeksiyonları, menenjit ve orta kulak enfeksiyonları dâhil olmak üzere bir sürü enfeksiyonu kapsar. Vücudun hangi bölümünün etkilendiğine bağlı olarak, belirtiler boyun sertliğinden kafa karışıklığına, nefes darlığına ve apseye kadar değişebilir. 65 yaş ve üstü tüm yetişkinler pnömokok aşısı yaptırmalıdır. Ayrıca, bağışıklık sistemi zayıflamış kişiler ve enfeksiyona karşı direnci az olan 65 yaşın altındakiler pnömokok aşısı yaptırmalıdır. Sağlıklı olan kişilerde aşı son derece etkilidir ve genel sağlık durumlarına göre bu aşı genellikle tüm yetişkinler için tavsiye edilir.

12) Kızamıkçık

Akut viral hastalık, genellikle iki ila üç gün boyunca ateş ve döküntüye neden olur. Kızamıkçık genellikle çocuklar ve genç yetişkinler için hafif olsa da, gebe kadınlara bulaştığında düşük veya sağırlık, kalp kusurları, organ hasarı ve zekâ geriliği dâhil olmak üzere doğumsal anormalliklere neden olabilir. 49 yaşına kadar, 1 veya 2 doz MMR aşısı olunmalıdır ve 50 yaşın üzerindekiler daha önce aşı yaptırmadılarsa veya doğal enfeksiyon kanıtları yoksa tek bir doz aşı yaptırmalıdırlar. Hamile kadınlarda ve bağışıklık sistemini etkileyen kanser, HIV ve düşük trombosit sayısı gibi hastalıkları olan kişilerin doktora danışmaları ve aşı yaptırmamaları gerekebilir.

13) Tetanos

Ciltte yaralanma yoluyla vücuda giren bakterilerin neden olduğu enfeksiyonlarda dolayı oluşan bu hastalık, merkezi sinir sistemini etkiler. Boyun ve karında sertliğe, yutma zorluğuna ve çene kitlenmesine neden olur. Tedavi edilmediği takdirde tetanos ciddi kas spazmlarına ve ölüme neden olabilir. Tdap, Td DTaP ve DT aşıları (DTaP ve DT aşırıları 7 yaşın altındaki çocuklara yapılır) tetanosun önlenmesinde oldukça etkilidir. Yetişkinler her 10 yılda bir aşı yaptırmalıdırlar.

14) Suçiçeği

Herpes virüsünün bir türü olan varicella-zoster virüsü, kaşınmaya ve şiddetli ağrıya neden olan belirgin bir deri döküntüsü ve kabarcıklara neden olur. Bu hastalığa, sıklıkla ateş eşlik eder. Hava ya da temas yoluyla bulaşır. Çocukluk çağı hastalığı olarak görüldüğünde nispeten ılımlı olmasına rağmen suçiçeği, yetişkinler için ciddi bir sağlık riski oluşturabilir. Ciltte bakteriyel enfeksiyon, beyinde şişlik ve zatürre oluşabilir. Ayrıca, çocukken suçiçeği enfeksiyonu yaşayan kişilerde yıllar sonra zona görülebilir. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi, suçiçeği için bağışıklığı olmayan yetişkinlerin 2 doz tekli antijen varisella aşısı olmalarını ya da daha önce bir doz aldılarsa ikinci bir doz daha almalarını tavsiye etmektedir. Hamile kadınlar bu aşıyı yaptırmamalıdırlar.

Kaynak: Healthline