Polikistik over sendromu (PCOS) yumurtalıkların çalışma düzenine etki eden, toplumda çok sık karşılaşılan bir hastalıktır. Yumurtalıklarda birçok kist görünmesiyle kendini belli eder. Etkili tedaviler sayesinde, tamamen yok edilemese bile belirtileri ortadan kaldırılabilir.
Polikistik Over Sendromu Belirtileri
Polikistik over sendromu hiç belirti göstermeyebilir veya aşağıdaki belirtilere neden olabilir:
- Adet düzensizliği
- Hiç adet görmeme
- Düzensiz yumurtlama veya yumurta üretememe, hamile kalamama
- İstenmeyen tüylerin özellikle yüz, bacak, göğüs ve kalçada artması
- Kilo artışı
- Saçların incelmesi veya dökülmesi
- Cildin yağlanması veya akne oluşumu
Bu belirtiler genellikle 17-23 yaş arasında belirgin hale gelmektedir. Polikistik over sendromu aşağıdaki hastalıkların ortaya çıkma riskini de artırmaktadır:
- Tip 2 şeker hastalığı
- Depresyon, duygu durum dalgalanmaları
- Yüksek tansiyon ve kolesterol yükselmesi (bu sorunlar kalp hastalıklarına ve felce davetiye çıkarır)
- Uyku apnesi
Yılda üç kereden daha az adet gören menopoza girmemiş kadınlarda rahim kanseri riski az miktarda yükselmektedir.
Polikistik Over Sendromu Neden Olur?
1) Hormon Dengesizlikleri
Özellikle erkeklik hormonlarındaki artışın polikistik over sendromuna yol açabileceği düşünülüyor. Çoğu hastada aşağıdaki hormon dengesizlikleri saptanmıştır:
Testosteron yükselmesi: Kadınların da az miktarda ürettiği bir hormondur ve yüksekliği dengesizlik yaratır.
Luteinizan yükselmesi: Bu hormon yumurtlamayı teşvik eder ancak aşırı miktarda olursa anormalliklere neden olur.
Seks hormonu bağlayıcı globülin (SHBG) yetmezliği: Bu protein testosterona bağlanarak etkisini azaltır.
Prolaktin yükselmesi: Bu hormon hamilelikte süt üretiminin başlaması için süt bezlerini harekete geçirir.
2) İnsülin Direnci
İnsülin kandaki şeker dengesini sağlayan hormondur. Glukozun kandan hücrelere aktarılmasını ve enerji için kullanılabilmesini sağlar. İnsülin direnci, vücut hücrelerinin insülin etkisine yanıt vermemesi durumudur. Bu durumda vücut daha fazla insülin üretmek durumunda kalır.
Yüksek insülin seviyesi yumurtalıkların çok fazla testosteron üretmesine neden olur. Bu durumda yumurtalık foliküllerinin gelişimi bozulur ve polikistik over sendromu ortaya çıkabilir.
3) Genetik Faktörler
Yakın veya uzak akrabalarında polikistik over sendromu görülen kişilerde hastalığın ortaya çıkma riskinin arttığı saptanmıştır. Dolayısıyla genetik faktörlerin etkili olduğu düşünülüyor. Ancak hangi genlerle bağlantısı olduğu henüz netlik kazanmamıştır.
Polikistik Over Sendromu Tedavisi
1) Aşırı Kilolarınızdan Kurtulun
Polikistik over sendromu olan kişilerde kilo kontrolü çok önemlidir. Az miktarda (toplam kilonun 5%’i) verilen fazla kilo bile hormonların dengelenmesini ve hastalık belirtilerinin kaybolmasını sağlayabilir.
Vücut kitle endeksinizi hesaplayın: Bu değeri bulmak için vücut ağırlığınızı boy uzunluğunuzun karesine bölün. Ağırlığı kg, uzunluğu metre cinsinden alın. Çıkan sonuç 18,5 ile 24,9 arasında ise sağlıklı kilodasınız demektir. Daha yüksek çıkarsa fazlalıklarınızdan kurtulun.
Egzersiz yapın: Egzersiz yapmak hem kilo vermek için hem de hormon dengesini sağlamak için harika bir yöntemdir. Her gün en az yarım saat süre ile orta tempoda egzersiz yapın.
Ayrıca;
- Sigaradan uzak durun
- Bol su için, yorgunluktan kurtulursunuz.
2) Kaliteli Beslenin
Hem hormon dengesinin sağlanması hem de insülin direncinin negatif etkilerinden korunmak için kaliteli beslenilmelidir. Aşağıdaki önerilere kulak verin:
- Basit şeker tüketmeyin. Kompleks karbonhidrat içeren meyve, yeşil yapraklı sebze, tahıl ve düşük yağlı süt ürünleri gibi gıdalara ağırlık verin.
- Tavuk, deniz ürünleri, yağsız et, kuruyemiş gibi proteince zengin gıdalar tüketin.
- Tarçın tüketin, krom içeren gıda takviyeleri kullanın. İnsülin direncine iyi gelir.
- Hayıt otu çayı adetlerin düzenlenmesine yardımcı olur.
- Cüce palmiye takviyeleri alın. Erkeklik hormonlarını baskılar.
3) İlaç Tedavisi
Polikistik over sendromunun farklı belirtilerini ortadan kaldırmak için farklı ilaçlar kullanılır:
- Doğum kontrol hapları: Adet düzensizliğini giderebilir.
- Progestojen hapları: Adetleri düzenlemek için genellikle 3-4 ayda bir alınır.
- Klomifen: Gebe kalamayan kadınlarda ilk başvurulan ilaçtır.
- Metformin: Klomifenin yetersiz olduğu vakalarda kullanılır. Yumurtlamayı teşvik eder. Düşük riskini azaltır, uzun vadede yüksek kolesterolü kontrol altına alabilir.
- Letrozol, tamoksifen: Yumurtlamayı teşvik eder.
- Siproteron asetat, spironolakton, flutamid, finasterid: İstenmeyen tüy oluşumunu azaltır.
- Statinler: Kolesterolü düşürmek için kullanılır.
- Orlistat: Kilo kontrolü için kullanılabilir.
Bu ilaçlar bilinçsiz kullanıldıklarında çok şiddetli yan etkilere neden olabilirler. Doktor tavsiyesi olmadan almayınız ve doktorun yönergelerine harfiyen uyunuz.
4) Hamile Kalabilmek İçin Cerrahi Operasyon
Kişi polikistik over sendromu nedeni ile hamile kalamıyorsa laparoskopik over delgisi adı verilen bir ameliyat uygulanabilir. Cerrah müdahale esnasında karna ufak bir kesi açar. İnce, uzun bir tüp yardımı ile ısı veya lazer kullanarak yumurtalıkların erkek hormonu üreten dokularını seyreltir.
