Reye sendromu oldukça nadir görülen, beyni ve karaciğeri etkileyebilen ciddi bir hastalıktır. Yaygın olarak virüslü enfeksiyondan iyileşmekte olan çocuklarda görülür. Hâlâ tam olarak anlaşılmış değildir; ama çalışmalar, virüsle ile ilgili rahatsızlıklar esnasındaki aspirin ürünlerinin kullanımıyla bağlantılı olduğunu ortaya koymuştur.
Birçok vaka, bu bağlantı keşfedilip doktorlar çocuklarda ve gençlerde aspirin alınmaması gerektiğini tavsiye etmeye başladıklarından beri (özellikle virüsün yol açtığı rahatsızlıklar esnasında) önemli ölçüde azalmıştır.
Reye Sendromu Nedir?
Reye sendromu sıklıkla 4-14 yaş arası çocukları etkiler. Çoğu vaka virüssel hastalıkların salgın olduğu zamanlarda, mesela kış aylarında veya su çiçeği ya da gribin salgınından sonra görülür.
Belirtiler fark edilemeyecek kadar zayıf olabilir. Buna rağmen nadiren de olsa Reye sendromunun birkaç saat içinde ölüme neden olduğu vakalar görülmüştür çünkü potansiyel olarak hayati tehlike riski olan bir hastalıktır. Reye sendromu acil tedavi gerektirmektedir.
Erken teşhis ve tedavi kritiktir. Reye sendromuna ilk aşamalarında müdahale edildiğinde hastanın tam olarak iyileşme şansı oldukça yüksektir.
Reye Sendromu Belirtileri
Reye sendromunun belirtileri neredeyse her zaman virüssel bir hastalığı takiben başlar. Örneğin üst solunum yolları enfeksiyonları (soğuk algınlığı, nezle vb), ishal veya su çiçeği gibi. Pek çok vaka zayıftır ve teşhis edilemeyebilir; bazıları ise ağırdır ve yoğun tedavi gerektirir.
Reye sendromu virüssel rahatsızlıklardan sonra 1 gün ile 2 hafta arasında başlar. Neden olan virüssel hastalık bulaşıcıdır fakat sendromun kendisi öyle değildir.
Belirtiler şunları içerir:
- Sık sık kusma
- Yorgunluk veya uykusuluk
- Bebeklerde, ishal ve hızlı nefes alma
- Asabiyet veya agresif davranışlar
Diğer belirtiler; görme bozukluğu, ağır işitme ve konuşma bozukluğudur. İlerleyen safhalarda bir çocuk asabi davranabilir, kafası karışabilir veya yoğun kas zayıflığı, nöbetler ve bilinç kaybı yaşanabilir. Genellikle ateş olmaz.
Reye sendromu günümüzde nadir görülür. Buna rağmen eğer bir çocuk çok sık kusuyorsa, akli dengesinde veya davranışlarında değişiklik varsa, özellikle son zamanlarda virüssel bir rahatsızlık geçirmişse düşünülmelidir.
Önlemler
Aspirin veya salisilat ailesinden diğer ilaçlar, su çiçeği, nezle veya diğer virüssel hastalıkları tedavi etmede kullanılmamalıdır. Reçetesiz satılan birçok ilaç salisilatlar içerir, bu yüzden etiketini okuyunuz ve eğer ilacın çocuğunuz için güvenli olup olmadığına dair şüpheleriniz varsa doktorunuza başvurunuz.
Genelde, aspirin (salisilatlar) belli koşullar için doktor tavsiyesi haricinde gençlerde veya çocuklarda kullanılmamalıdır.
Reye Sendromu Tedavisi
Reye sendromlu çocuklar çoğunlukla hastanede tedavi edilir. Ciddi şekilde hasta olanlar ile yoğun bakımda ilgilenilir.
Tedavi destekleyicidir çünkü ilacı yoktur. Klinik görevliler, çocuğun bol su içtiğinden ve elektrolit dengesinin korunduğundan emin olmalıdır, gıda alımı ve kardiyorespiratuvar (dolaşım-solunum) durumunu gözlemlemelidir.
İyileşme değişiklikleri bu anahtar sistemlerin olabildiğince dengede olmasıyla alakalıdır. Elektrolitler ve karaciğer fonksiyonlarını gözlemek için kan testi yapılabilir, beyni gözlemlemek için bilgisayarlı tomografi veya emar (MR) çekilebilir.
Mekanik ventilasyon (solunum makinesi veya nefes filtresi) eğer solunum çok yavaşsa veya etkili değilse gerekli olabilir. İntrakraniyal basınç (beynin içinde sıvı basıncı) ve kan basıncı incelenebilir. Çocuğun glükoz metabolizmasını artırmak için küçük miktarlarda insülin, beyindeki şişliği indirmek için kortikosteroitler ve fazla sıvıdan kurtulmak için diyüretikler verilebilir. Eğer kasılma nöbetleri varsa ilaçlarla giderilebilir.
Reye sendromlu çocukların iyileşme oranında gelişme vardır. Erken teşhis ve daha iyi tedaviler sayesinde hayatta kalma oranı neredeyse %80’e ulaşmıştır. Durum ne kadar erken belirlenirse hayatta kalma şansı da o kadar yüksektir. Sendromun ilerleyen aşamalarındaki çocuklar beyin hasarı ve engellilik ile karşılaşabilirler.
Doktor ne zaman çağırılmalıdır?
Eğer çocuğunuz kusuyorsa, davranış değişikliği varsa veya aşırı uykuluysa (özellikle grip ya da soğuk algınlığı gibi virüssel bir hastalık sonrasında), hemen doktorunuza danışın.
Elbette bu rahatsızlıkları geçiren birçok çocukta bu belirtiler olacaktır ve çoğu Reye sendromlu değildir. Yine de emin olmak ve Reye sendromuna karşı başarılı tedavi için erken teşhis önemlidir.
