Şah damarı tıkanıklığı nadiren de olsa felç ile sonuçlanabilen bir hastalıktır. İlaç tedavilerine ve yaşam tarzının uygun hale getirilmesine öncelik tanınır. Ancak bazı ilerlemiş vakalarda cerrahi müdahale kaçınılmaz olabilir.
Şah Damarı Tıkanıklığı Belirtileri
Şah damarı tıkanıklığı, bir veya her iki şah damarında birden görülen daralma ve kan akışının zorlanması durumudur. Başlangıç aşamasında iken genellikle herhangi bir belirtiye neden olmaz. Ancak şah damarı tıkanıklığı %80 ve daha fazla ilerlerse mini felç veya felç söz konusu olabilir.
Bu durumda beyne akan kan dolaşımı kesintiye uğrayabilir. Beynin hangi bölgesinin etkilendiğine bağlı olmak üzere aşağıdaki belirtilerden biri veya bir kısmı görülebilir:
- Yüzde, elde veya kolda ani zayıflık, uyuşukluk (genellikle sadece bir tarafta)
- Konuşma ve anlama güçlüğü, diksiyonun kayması
- Bir veya her iki gözde birden ortaya çıkan ani görme sorunları
- Baş dönmesi
- Şiddetli baş ağrısı
- Yüzün bir tarafının sarkması
- Karakter değişimi
Sanılanın aksine, son yapılan araştırmalara göre şah damarı tıkanıklığının felce yol açması riski düşüktür.
Şah Damarı Tıkanıklığı Neden Olur?
1) Plak Oluşumu
Şah damarı tıkanıklığının en sık karşılaşılan nedeni kolesterole bağlı plak oluşumudur. Bu plaklar, zaman içinde damar duvarına yapışarak bir katman haline gelir. Damar açıklığını daraltır. Aşağıdaki etkenler damar duvarı hasarına ve kolesterol dengesizliğine yol açarak şah damarı tıkanıklığı riskini artırır:
- Sigara ve tüm tütün mamülleri
- Hayvansal yağların aşırı tüketimi
- Yüksek tansiyon
- Kalp hastalıkları
- Şeker hastalığı
- Aşırı kilo
- Genetik etkenler (ailede görülen kalp-damar hastalıkları, yüksek tansiyon gibi sorunlar)
- Homosistin yüksekliği
- İleri yaş
- Sedanter (hareketsiz ve düzensiz) yaşam tarzı
2) Bazı Hastalıklar
Aşağıdaki hastalıklar da şah damarı tıkanıklığına yol açabilir:
- Şah damarı anevrizması
- Fibromusküler displazi
- Boyunda ortaya çıkan kistler
- Glomus tümörü
Şah Damarı Tıkanıklığı Tedavisi
1) Yaşam Tarzı Önerileri
Şah damarı tıkanıklığı olan kişinin yaşam tarzına dikkat etmesi çok önemlidir. Riski en düşük olan ve en az yan etki gösteren tedavi türüdür. Kişi damar hasarını yok etmeli, kolesterolünü dengelemelidir; aksi takdirde felç riski yükselir.
- Sigara kesinlikle bırakılmalıdır.
- Düzenli egzersiz yapılmalıdır.
- Diyet düzenlemesi yapılmalı, yüksek kolesterol içeren gıdalar (özellikle hayvansal yağlar) tüketilmemelidir.
- Fazla kilolar verilmelidir.
2) İlaç Tedavileri
Şah damarı tıkanıklığının seviyesinde göre cerrahi müdahale olmaksızın veya ameliyat öncesi-sonrasında ilaç tedavileri önerilebilir. Temelde iki tür ilaç yazılır:
Kolesterol düşürücüler: Damar çeperindeki plak oluşumunu yavaşlatır, damar daralmasını önler
Kan sulandırıcılar: Kanın damar içinde pıhtı atarak felce neden olma riskini azaltır.
Kişinin tansiyon, şeker gibi hastalıklarına bağlı olarak ikincil tedaviler ve ilaçlar da gerekli olabilir.
3) Ameliyat
Şah damarı tıkanıklığı kritik seviyeyi aştığı zaman cerrahi müdahale ile damar açıklığının yakalanması zorunlu hale gelebilir. Ancak son yapılan araştırmalar kritik seviye eşiğinin yüksek olduğunu göstermiştir. Yani eskiden önerilen uygulamaların aksine, tıkanıklık çok kritik seviyede olmadığı sürece hastaların olabildiğince ameliyatsız tedavi edilmesi önerilmektedir. Çünkü şah damarına uygulanan cerrahi müdahalelerin faydaları, yol açabileceği sorunların yanında küçük kalmaktadır.
Aşağıdaki ameliyatlardan biri önerilebilir:
Stent Takılması: Şah damarının tıkanan veya daralan bölgesine ağ şeklinde güçlü medikal borular yerleştirilerek damar açıklığı yakalanır.
Karotis Endarterektomisi: Damarın dış bölgesindeki tabakalar hasar görmeyecek şekilde, içteki tabakanın kazınıp alınması ameliyatıdır.
Karotis Greft Cerrahisi: Alternatif tedavi olarak sentetik greftlerle damara yama yapılabilir. Teknik donanımı yüksek hastanelerde yapılması gerekir. Glomüs tümörü gibi durumlarda tercih edilen tekniktir, çünkü diğer cerrahi müdahaleler bu durumda uygulanamayabilir.
