Şarbon Hastalığı Neden Bu Kadar Tehlikeli? Kimler Risk Altında?

Şarbon Hastalığı Nedir?

Şarbon hastalığı, Bacillus anthracis denilen bir mikrobun sebep olduğu bir hastalıktır. Bu mikrop, toprakta bulunur.

Şarbon hastalığı, biyolojik silah olarak kullanıldığı 2001 yılında dünyanın her tarafından bilinen bir hastalığa dönüştü. O yıllarda toz halindeki şarbon sporları Amerika’da posta yoluyla gönderilmeye başlanmıştı.

Bu şarbon saldırıları 5 ölüm ve 17 hastalıkla sonlanarak Amerika’da en kötü sonlanan biyolojik saldırıların arasına girdi.

Şarbon Hastalığının Nedenleri

Şarbon sporlarına doğrudan dokunarak, soluyarak ya da sindirerek şarbon hastalığına yakalanabilirsiniz. Şarbon sporları vücudunuzun içine girip aktive olduktan sonra bakteriler bölünür, çoğalır ve zehir üretirler.

Hayvanlarla ve biyolojik silahlar aracılığıyla şarbon mikrobuna yakalanabilirsiniz.

1. Hayvanlar

Hayvanlara şarbon birçok yolla bulaşabilir:

Enfekte olmuş otlaklarda veya enfekte olan yemlerle beslenen hayvanlara maruz kalınmasıyla
Enfekte olmuş hayvanların yün veya postlarına maruz kalınmasıyla
Kirlenen hayvansal ürünlerin işlenmesi sırasında sporların solunmasıyla
Enfekte olan hayvanın yenmeden önce yeterince pişmemesiyle

2. Biyolojik Silahlar

Şarbon nadiren de olsa biyolojik silah olarak kullanılabilir.

Şarbon Neden Bu Kadar Tehlikeli?

Şarbon, biyolojik saldırılarda kullanmaya en müsait maddelerden biridir. Bunun nedeni, şarbonun kolayca yayılarak geniş çaplı hastalıklara ve ölümlere neden olabilmesidir.

Şarbonun biyoterör saldırılarında kullanılmasının diğer nedenleri:

Doğada kolayca bulunabilir olması
Laboratuvar ortamında kolayca üretilebilmesi
Zorlayıcı depolama koşullarına gerek kalmadan saklanabilmesi
Daha önce silah olarak kullanılmış olması
Toz veya sprey olarak dikkat çekmeden kolayca salınabilmesi
Şarbon sporları ancak mikroskopla görünebilir. Kokudan, tattan ya da görünüşten anlaşılamaz.

Kimler Şarbona Maruz Kalma Riski Altındadır?

Şarbon normalde çok sık rastlanan bir şey olmasa da çiftliklerde kolayca bulunabilir. Dünyanın pek çok bölgesinde şarbon sporuna rastlanır:

Orta ve Güney Amerika
Karayipler
Güney Avrupa
Doğu Avrupa
Sahra Altı Afrika
Orta ve Güney Afrika

Şarbon hastalığına, çiftlik hayvanlarında insanlara göre daha çok rastlanır. Şu durumlarda insanların şarbon hastalığına yakalanma riski artar:

Laboratuvarda şarbon sporlarıyla çalışılıyorsa
Çiftlikte veteriner olarak çalışılıyorsa
Şarbon riskinin yüksek olduğu yerlerde hayvanların ciltleri kontrol ediliyorsa
Hayvanları otlatmaktan sorumlu olunduğunda
Yüksek şarbon riski taşıyan yerlerde görev yapılıyorsa

Şarbon, insanlara hayvanlarla temasla geçebilse de insanların arasında yayılamaz.

Şarbonun Belirtileri Nelerdir?

Şarbonun belirtileri ne tür bir temas oluştuğuna göre değişir.

1. Cilt Teması

Cilt teması, şarbonun ciltten bulaşmasına neden olur.
Cildiniz, şarbon sporlarıyla temas ettiyse kaşınan küçük bir şişlik oluşur. Bu şişlik genellikle böcek ısırığı gibi görülür.
Şişlik hızlı bir şekilde su toplar. Sonrasındaysa, merkezinde siyahlık oluşan bir deri ülserine dönüşür. Bu durum, genellikle acıya veya ağrıya neden olmaz.
Belirtiler genellikle bir ile beş gün arasında geçer.

2. Soluma

Şarbon sporlarını soluyan kişilerde belirtiler genellikle bir hafta içinde ortaya çıkar. Ancak bu belirtiler solunduktan sonraki iki hafta ile 45 gün arasında da ortaya çıkabilir.

Şarbon sporlarının solunduğunun belirtileri:

Grip benzeri belirtiler
Boğaz ağrısı
Ateş
Kasların ağrıması
Öksürük
Nefes darlığı
Yorgunluk
Titreme
Kusma

3. Sindirim

Şarbon sporlarının sindirildiğinin belirtileri genellikle bir hafta içinde ortaya çıkar.

Şarbonun sindirilmesinin belirtileri:

Ateş
İştah kaybı
Bulantı
Aşırı karın ağrısı
Boynun şişmesi
Kanlı ishal

Şarbon Nasıl Teşhis Edilir?

Şarbonu teşhis etmek için kullanılan testler:

Kan tahlilleri
Cilt testleri
Gaita testi
Omurilik sıvısının test edilmesi
Göğüs röntgeni
Tomografi
Endoskopi

Şarbon Nasıl Tedavi Edilir?

Şarbon tedavisi belirtilerin oluşup oluşmadığına göre değişir.

Şarbon sporlarına maruz kaldıysanız ancak herhangi bir belirti göstermiyorsanız doktorunuz önleyici tedaviye başlayacaktır. Önleyici tedavide antibiyotik kullanımı ve şarbon aşısı kullanılır.

Şarbon sporlarına maruz kaldıysanız ve belirti gösteriyorsanız doktorunuz 60 ila 100 gün boyunca antibiyotikle sizi tedavi edecektir.

Deneysel tedaviler arasında, antitoksin tedavisi vardır.

Şarbon Hastalığının Seyri

Şarbon, erken teşhis edildiğinde tedavi edilebilir bir hastalıktır. Ancak, çoğu insan çok geç olduğunda tedavi aramaya başlar. Tedavi olunmadığında, şarbon hastalığından dolayı ölüm riski artar.

Tedavi edilmezse şarbon hastalıklarının %20’si ölümle sonlanır.
Kişi sindirim yoluyla şarbon hastalığına yakalandıysa ölüm riski %25 ile %75 arasındadır.
Şarbonu soluduktan sonra tedavi olmayan kişilerin %80’i ölür.

Şarbonu Önlemenin Yolları

Şarbon aşısı olarak şarbon hastalığına yakalanma riskinizi azaltabilirsiniz.

Onaylanan tek şarbon aşısı biothrax aşısıdır. Önleyici bir yöntem olarak kullanıldığında beş doz aşı, 18 aylık süreçte verilir. Şarbon sporlarına maruz kalındıktan sonra aşı kullanılırsa üç doz olarak yapılır.

Şarbon aşısı genellikle halkın kullanımına açık değildir. Bu aşı genellikle, şarbon riskinin yüksek olduğu yerlerde çalışan bilim insanlarına ve askerlere yapılır.

Amerika’da şarbon aşısı tekrar bir biyolojik saldırı olmasına karşı depolanmıştır. Bu aşılar, şarbona karşı %92.5 etki gösterir.

Kaynak: Healthline