Sodyum: Yükseliği Ve Düşüklüğü Nelere Yol Açıyor?

Laboratuvarlar arasında küçük farklılıklar olabileceği göz önünde tutulmalıdır:

• Kandaki normal sodyum aralığı 135-145 mEq/L’dir.

Bir litre kanda 130 milimol’den daha az olan seviye sodyum düşüklüğü (hiponatremi) olarak nitelendirilir. Vücuttaki toplam sodyum miktarının su miktarına oranla yetersiz olduğu anlamına gelir.

1)  Sodyum Düşüklüğü Belirtileri

• Hücrelerin su alarak şişmesine neden olur.
• Sersemlik, baş ağrısı, kas spazmı, genel huzursuzluk ve benzeri birçok belirtiye neden olabilir.

2)  Sodyum Düşüklüğü Neden Olur?

– Vücuttaki Toplam Su Miktarının Normalden Az Olması
Bu durum idrar önleyici hormonların devreye girerek böbreklerin çok yoğun idrar toplamasına neden olabilir. İdrar boşaltımı esnasında kandan hiç su çekilmeyince sodyum düşüklüğü yaşanabilir. Aşağıdaki nedenlerle görülebilir:

• İshal
• Kusmak
• Aşırı terlemek (sıcak ortam veya ağır egzersiz nedeni ile)
• Susuzluk
• Ciddi yanıklar
• Pankreas iltihabı

– Vücuttaki Toplam Su Miktarının Normalden Fazla Olması
Bu durumda vücuttaki sodyum miktarı seyrelecek, sodyum düşüklüğü ortaya çıkacaktır. Aşağıdaki nedenlerle vücutta tutulan su miktarı artabilir:

• Kalp yetmezliği
• Böbrek yetmezliği
• Siroz gibi bazı karaciğer hastalıkları

Vücuttaki toplam su miktarı artarken, karın boşluğuna sıvı dolması gibi nedenlerle kandaki su miktarı azalabilir. Dolayısıyla kandaki su miktarı az olmasına rağmen sodyum düşüklüğü yaşanabilir.

– Uygunsuz Antidiüretik Hormon Salgı Sendromu
Tıbbi ifadesi SIADH olan bu sorunun varlığında vücuttaki su miktarı normal aralıkta olabilir. Ancak hormon bozukluğu nedeni ile görülen idrardaki su miktarının düşmesi sodyum düşüklüğüne yol açabilir. SIADH sendromu aşağıdaki kişilerde görülebilir:

• Zatürre hastalarında
• Küçük hücreli akciğer kanseri hastalarında
• Beyin kanaması olanlarda
• Beyin tümörü olanlarda

– Diğer Durumlar

• Bazı idrar söktürücü veya tansiyon dengeleyici ilaçlar yan etki olarak sodyum düşüklüğüne neden olabilirler.
• Addison hastalığı, adrenal hormon yetersizliği veya yüksek tiroit de sodyum düşüklüğüne neden olabilir.
• Aşırı su içmek, su zehirlenmesine ve sodyum düşüklüğüne yol açabilir. Bu durum genellikle psikiyatrik hastalıklarda görülür.
• Egzersiz yapan kişiler de su kaybettiklerini düşünerek aşırı miktarda su tüketerek sodyum düşüklüğüne yakalanabilirler. Bazı maraton yarışmacılarında sodyum takviyesi olmadan alınan suyun ölümcül olabileceği bilinmektedir.
• Emzirilme çağındaki bebeklerde dengeli bir elektrolit solüsyonu yerine verilen çeşme suyu sodyum düşüklüğüne yol açabilir.
• Bazı uyuşturucular da sodyum düşüklüğüne yol açmaktadır.

3)  Sodyum Düşüklüğü Tedavisi

Tuz Tüketimi: Süreğen ve hafif vakalar tuz tüketiminin artırılması ve egzersizlerin düzenlenmesi gibi basit önlemlerle iyileştirilebilir.

Serum: Ani gelişen vakalarda damar yolundan elektrolit sıvıların ve sodyum desteklerinin verilmesi gerekebilir.

İlaçlar: Sodyum tutan ilaçlar verilerek hastanın vücudundaki aşırı sudan kurtulması sağlanabilir. Aynı amaçla kişinin diyalize girmesi gerekebilir.

Sodyum Değerinin Yüksek Çıkması

Bir litre kanda 145 milimol’den daha fazla olan seviye sodyum yüksekliği (hipernatremi) olarak tanımlanır. Vücudun kaybettiği suyun vücuda giren sudan daha fazla olduğu anlamına gelir.

1)  Sodyum Fazlalığı Nelere Yol Açar?

• En temel belirtisi susuzluktur.
• Beyin hücrelerinden su çıkmasına neden olarak sersemliğe, kas-sinir hassasiyetlerine, nöbetlere ve komaya neden olabilir.

2)  Sodyum Yüksekliği Neden Olur?

– Su Kaybı
Aşağıdaki nedenlerle vücuttaki toplam su miktarındaki düşüş sodyum yüksekliğine neden olabilir:

• Yeterince su tüketmemek
• Şekersiz diyabet
• Bunama veya hipotalamik lezyonların osmoreseptörleri bozması nedeni ile susuzluk hissinin kaybı

– Kan Hacminin Azalması
Aşağıdaki nedenlerle sıvı kaybı ile birlikte kan hacminin de azalması sodyum yüksekliğine neden olabilir:

• Şiddetli yanıklar
• Aşırı terlemek (özellikle uzun tempolu egzersiz esnasında)
• Laksatiflerin aşırı kullanımı, salgısız ishal
• Kusmak
• Tıbbi hortumlarla sindirim sisteminden sıvı alınması
• Sindirim sistemi fistülleri
• Osmotik idrar söktürücüler

– Sodyum Miktarının Artması
Aşağıdaki Nedenlerle vücuttaki toplam sodyum miktarı su miktarından daha fazla artarsa sodyum yüksekliği görülebilir:

• Aşırı sofra tuzu tüketmek
• Tüple beslenmek
• Sodyum içeren ve damar yolu ile verilen antibiyotikler
• Damar yolundan verilen sodyum bikarbonat
• Hipertonik diyaliz

3)  Sodyum Yüksekliği Tedavisi

Sıvı takviyesi: Ani sodyum yüksekliğinde ağız, mide veya damar yolu ile sıvı replasmanı (takviyesi) gerekebilir.

İlaçlar: Kıvrım idrar söktürücü ilaçları önerilebilir. Bu durumda vücuttaki fazla su ile birlikte sodyum ve potasyum mineralleri de atılacaktır.

Tuz Tüketimini Azaltmak: Hastaya tuz tüketiminde sınırlamaya gitmesi tavsiye edilecektir.