Yanıkların Sınıflandırılması
Yanık, vücut dokularında sıcak bir maddeden, bir kimyasaldan, elektrikten ya da güneş ışığından kaynaklanan hasardır. Yanıklar sıcak bir sıvı ya da buhara maruz kalma sonucu da ortaya çıkabilir.
Yanığın şiddeti hasar gören doku miktarına ve yaranın derinliğine bağlıdır. Yanıklar genellikle şu şekilde sınıflandırılır:
Birinci derece yanıklar
Derinin en dış katmanına yani epidermise zarar veren yanıklardır.
İkinci derece yanıklar
Epidermisin altındaki tabakaya yani dermise zarar veren yanıklardır.
Üçüncü derece yanıklar
En derin ve en şiddetli hasarı veren yanıklardır. Derinin tüm tabakaları ve dokuları tahrip olur.
Yanıklar Nasıl Tedavi Edilir?
Eğer yanıklar aşağıdaki özellikleri taşıyorsa şiddetli yanık olarak tarif edilir ve tıbbi yardım gerektirir:
- Eklemler, yüz, eller, ayaklar, üreme organları ve kalçada görülen kızarıklıklar
- Büyük bir bozuk para büyüklüğünde ana eklemlerde, yüzde, eller ve ayaklarda, üreme bölgelerinde ve kalçada kabarmış ya da kızarmış halde bulunan yanıklar
- Siyahlaşmış ya da kuru, beyaz bölgeler (bunlar üçüncü derece yanıkları ifade eder)
Şiddetli Yanığı olan Bir Kişiye Güvenli Bir Şekilde Yaklaşmak
Öncelikle hasar gören kişinin ve diğer kişilerin daha fazla tehlikede olmadığından emin olun.
Kişinin elbiseleri yanıyorsa sentetik olmayan bir battaniyeyle, paltoyla ya da kilimle sarılmalıdır ve alevleri söndürmek için yerde yuvarlanmalıdır.
Elektrik yanıkları için neden olan kaynak kapatılmalı ve mümkünse kişi kendisine dokunulmadan elektrik kaynağından uzaklaştırılmalıdır.(kuru ve iletken olmayan ağaçtan yapılmış saplı bir süpürge kullanılabilir)
Şiddetli Yanmaya Uğramış Bilinçsiz Bir Kişiye Yapılacak İlk yardım
Eğer kişi konuşmalarınıza cevap vermiyorsa ya da hafif bir şekilde omuzlarını sıktığınızda tepki vermiyorsa bilincini kaybetmiş demektir.
112 acili arayarak ambulans çağırın
Hava yollarını ve nefesini kontrol edin. Kalp masajına ihtiyaç duyulabilir.
Şiddetli Yanığı Olan Bilinçli Bir Kişiye Yapılacak İlk yardım
Bilinçli bir yanık mağduru için aşağıdaki adımlar takip edilmelidir:
- 112 acili arayın
- Yanan kısmın yerle temas etmemesi için hastayı bir kilimin üzerine yatırın.
- Geniş çaplı yanıklara soğuk su müdahalesi yapmayın. Bu hastayı şoka sokabilir.
- Küçük çaplı yanıklarda deri normal sıcaklığına gelinceye kadar yanık bölge soğuk suyla soğutulmalıdır (termal yanıklar için 20 dakikaya kadar, kimyasal yanıklar için en az 20 dakika, zift yanıkları için 30 dakika) Bu mümkün değilse içinde soğuk su bilinen bir şişeyle bölgeye baskı yapılabilir fakat buz parçaları kullanmak yarayı derinleştirebileceği için sakıncalıdır.
- Yaralı özellikle çocuk yaşlarda ise ve yaralı bölge büyükse aşırı miktarda soğutma uygulamayın.
- Mümkünse ve hastada yüzük varsa çıkarılmalıdır ve yanan bölge şişmeden önce elbiseler gevşetilmelidir. Kaynar sıvıyla ıslanmış ya da kimyasalla kirlenmiş giysiler çıkarılmalıdır. Kimyasalın kendinize bulaşmasına özen gösterin.
- Yanık yaraya yapışmış elbiseler varsa çıkarılmamalıdır çünkü bu giysilerin çıkarılması enfeksiyon oluşmasına ve su kaybına neden olabilir.
- Yanık bölgeyi temiz ve yapışmaz yastık yüzü gibi bir malzemeyle kapatın ve bölgeyi temiz bir bezle sabitleyin.
- Yüzdeki yanıklar için temiz bir yastık yüzüyle burun, ağız ve gözler için ayrı ayrı keserek maske yapın.
- Yara yüzeyine yapışabilecek malzeme kullanmayın ve yaralı kısma losyon, merhem tarzı şeyler sürmeyin ve yaraya dokunmayın.
İkincil Derece Yanıklara İlk Müdahale
- Yanıkların büyük çoğunluğu ikincil derece yanıklardır ve evde ya da bir klinikte tedavi edilebilir.
- Yanık çok ağrılı ise muhtemelen yüzeysel yanıktır.Yaranın daha da derinleşmemesi için acele edilmelidir. Yanık bölgeye acilen soğuk su müdahalesi yapılmalıdır ve derinin sıcaklığı normal sıcaklığına düşürülmelidir.(termal yanıklar için 20 dakikaya kadar, kimyasal yanıklar için en az 20 dakika, zift yanıkları için 30 dakika). Yine yaranın daha fazla tahriş etmemek için buz kullanılmamalıdır.
- Yarayı steril ve yapışmayan bir malzemeyle örtün.
- Lokal yanıklar için sık sık soğuk su baskısı kullanılabilir.
- Yara yüzeyine yapışabilecek malzeme kullanmayın ve yaralı kısma losyon, merhem tarzı şeyler sürmeyin ve yaraya dokunmayın.
- Yanık bölgesi büyük bir madeni para çapından büyükse doktora ya da acil servise başvurun.
Yanık Mağdurunun Hastanelik Olduğu Nasıl Anlaşılır?
Vücudunun büyük bir bölgesi(örneğin, kol, kalça ya da göğüs bölgesi)yanan bir kişi şoka uğrayabilir ve acil hastane müdahalesi gerekir.
Hastanede müdahale aşağıdaki durumlar için de gereklidir:
- elektrik ya da kimyasal yanıklarda
- yüzde, ellerde, genital bölgelerde, ayaklarda ve solunum bölgeleri yanıklarında
- Yaralı kişi 2 yaşının altında ve 50 yaşından fazlaysa
- Bazı üçüncü derece yanıklarda (bölge beyazlaşmış ya da alazlanmış olabilir fakat yaralı sinir uçları tamamen tahrip olduğu için ağrı hissetmeyebilir)
- Yaralı şeker hastası gibi ciddi bir hastalığa sahipse
